Zaświadczenie o zarobkach a zajęcie komornicze

Zaświadczenie o zatrudnieniu i osiąganych zarobkach a przepisy prawa

Zaświadczenie o pozostawaniu w zatrudnieniu i osiąganych zarobkach jest dokumentem niezbędnym dla pracownika starającego się np. o kredyt w banku, świadczenia z pomocy społecznej czy nawet zakup towaru na raty. Choć żaden przepis nie zobowiązuje pracodawcy do wystawiania takich dokumentów, można go wywodzić z ogólnego obowiązku pracodawcy dbałości o dobro pracowników. Dokument ten jest istotny dla pracownika w związku z realizacją uprawnień poza zakładem pracy, więc w przypadku odmowy wystawienia takiego zaświadczenia podwładny może dochodzić przed sądem nakazania pracodawcy udzielenia takich informacji. Może również skierować skargę na pracodawcę do organów PIP.

Wystawiając zaświadczenie, trzeba deklarować prawdziwe dane, bazując jedynie na faktach, więc nie można się przy tym kierować oczekiwaniami pracownika. W praktyce oznacza to, że jeśli instytucja finansowa oczekuje informacji o szansach na dalsze zatrudnienie pracownika po zakończeniu wiążącej strony umowy terminowej, pracodawca może poprzestać na informacji, że szanse te są nikłe lub że nie podjął jeszcze decyzji co do dalszych losów danego działu. Ryzyko uznania, że deklaracja dalszego zatrudniania pracownika po tej dacie mogłaby zostać zakwalifikowana jako umowa przedwstępna, jest nikłe, chyba że określałaby wszystkie istotne elementy umowy przyrzeczonej wraz z terminem jej zawarcia, a przede wszystkim zostałaby zaakceptowana przez pracodawcę i pracownika.

Żaden przepis prawa pracy nie reguluje kwestii wydawania pracownikom zaświadczeń o zatrudnieniu i osiąganych zarobkach, niezbędnych w codziennym funkcjonowaniu podwładnego, np. uzyskaniu kredytu bankowego czy zakupu towaru na raty. Pojawia się on w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, zobowiązując pracodawcę do wydania pracownikowi lub organowi rentowemu zaświadczeń w formie druku ZUS RP-7, niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego i ich wysokości. Z wnioskiem o wydanie takiego zaświadczenia może wystąpić pracownik lub były pracownik, uzasadniając powyższe koniecznością ustalenia kapitału początkowego lub uprawnień emerytalno-rentowych. Takie zaświadczenie nie przyda się jednak podwładnemu próbującemu załatwić sprawę w banku, innej instytucji finansowej lub nawet występującemu o zasiłek z MOPS.

Co instytucja, to inny druk zaświadczenia i inne dane o pracowniku

Wydawanie podwładnym zaświadczeń o zatrudnieniu i uzyskiwanych zarobkach wiąże się dla pracodawcy z pewną uciążliwością. Każda instytucja, która może żądać od pracownika przedstawienia takiego zaświadczenia, dysponuje własnym drukiem, decydując tym samym o treści zaświadczenia. Przedmiotem zainteresowania autora druku zaświadczenia może być wynagrodzenie w kwocie brutto lub netto, podane jako całość lub z rozbiciem na część stałą i zmienne składniki. Co więcej, sam wniosek precyzuje, z jakiego okresu należy uwzględnić uzyskiwane przez pracownika dochody (np. ostatnie 12 miesięcy). Na tym nie kończą się informacje istotne z perspektywy instytucji finansowej, gdyż wzór zaświadczenia może zawierać rubryki dotyczące rodzaju zawartej umowy, tego, czy pracownik znajduje się w okresie wypowiedzenia, zajęć komorniczych na wynagrodzeniu podwładnego lub ewentualnych pożyczek zaciągniętych przez pracownika w kasie zakładu czy np. ZFŚS. Bank może również interesować się tym, czy pracodawca znajduje się w upadłości lub likwidacji, względnie – wolą podpisania kolejnej umowy z pracownikiem zatrudnionym na czas określony. Co więcej, podwładny może starać się np. o kredyt w kilku bankach, a w takim przypadku wystąpi do pracodawcy o wystawienie wielu zaświadczeń, prawdopodobnie na różnych drukach. Wszystko to komplikuje proces wystawiania takich dokumentów, powodując, że w wielu przypadkach pracodawca wolałby odmówić wypełnienia dla pracownika kolejnego formularza.

Pracodawca nie może odmówić pracownikowi wystawienia zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach

Choć przepisy prawa pracy nie wprowadzają obowiązku wystawiania na wniosek pracownika zaświadczeń o zatrudnieniu i zarobkach, można go wywodzić z szerszego obowiązku dbałości pracodawcy o dobro pracownika lub przynajmniej respektowania tego dobra. Tak jak podwładny jest zobowiązany dbać o dobro zakładu pracy, pracodawca powinien uszanować jego uzasadniony interes wymagający dla realizacji istotnych uprawnień poza zakładem pracy przedstawienia zaświadczenia od pracodawcy o zatrudnieniu i uzyskiwanych zarobkach.

Taki wniosek płynie z postanowienia SN z 16.9.1999 r. (I PKN 331/99, OSNP 2001, Nr 9, poz. 314), w którym uznano, że pracownik może dochodzić przed sądem pracy nakazania udzielenia informacji mających istotne znaczenie z perspektywy jego sytuacji pracowniczej, w czym mieści się również realizacja uprawnień w sferze pozazawodowej. W ocenie SN obowiązek udzielenia pracownikowi informacji, w tym wystawienia zaświadczenia o zatrudnieniu i osiąganych zarobkach, jest odpowiednikiem spoczywającego na pracowniku obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy. Odmawiając wydania zaświadczenia, pracodawca narusza zasady współżycia społecznego oraz ustalony zwyczaj, gdyż jako podmiot zobowiązany do prowadzenia dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych podwładnych, nie przejawia należytej dbałości o istotne interesy zatrudnionych pracowników.

Konsekwencje niewystawienia zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach pracownika

Poza wszczęciem drogi sądowej pracownik, który spotkał się z odmową wystawienia zaświadczenia o zatrudnieniu i uzyskiwanych zarobkach, może zgłosić ten fakt do PIP, która ma prawo przeprowadzić czynności kontrolne, w ramach których inspektor może ustnie polecić zlikwidowanie tych nieprawidłowości, a jeśli to nie pomoże – sporządzić wystąpienie pokontrolne. Jeżeli działanie pracodawcy jest uporczywe, inspektor pracy może powziąć podejrzenie o popełnieniu przez pracodawcę przestępstwa polegającego na złośliwym i uporczywym naruszaniu praw pracownika wynikających ze stosunku pracy. Jest ono zagrożone grzywną, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat dwóch, a w przypadku wystąpienia faktów uzasadniających taki zarzut wobec pracodawcy inspektor musi powiadomić o sprawie prokuraturę. Tym samym droga sądowa to dla pracownika starającego się o zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach ostateczność, gdyż znacznie szybciej może uzyskać ten dokument, prowokując w zakładzie kontrolę PIP.

Ujawnienie w zaświadczeniu zajęcia wynagrodzenia

Skoro pracodawca musi wystawić zaświadczenie na wniosek pracownika, pozostaje kwestia treści tego dokumentu. W tym zakresie należy pamiętać, że dane zadeklarowane w zaświadczeniu muszą pokrywać się ze stanem rzeczywistym. Wydanie zaświadczenia, w którym zawarto nieprawdziwe dane, może być kwalifikowane jako poświadczenie nieprawdy w dokumencie, który ma znaczenie prawne, czyli przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności od trzech miesięcy do pięciu lat. Z tego względu, wypełniając takie druki, pracodawca musi trzymać się faktów, a nie starać się dostosować do oczekiwań pracownika.

Przenosząc powyższe na Pana zapytanie, w mojej ocenie, jeżeli zaświadczenie ma obejmować zarobki uzyskiwane do 12 miesięcy wstecz i w tych okresach miało miejsce zajęcie tego wynagrodzenia, to powinno to zostać ujęte w treści zaświadczenia, gdyż realnie wpływało na jego wysokość.

Należy również wziąć pod uwagę, czy dysponuje Pan wzorem zaświadczenia (który narzuca niejako treść i formę ujęcia danych) od pracownika czy swoim własnym.

Może Pan rozbić uzyskiwany przez pracownika dochód na poszczególne miesiące (12 miesięcy) i każdorazowo wskazać jego wysokość (netto/brutto), a w miesiącach, w których miało miejsce potrącenie, dodać adnotację, że wynagrodzenie w tym okresie było obciążone z tytułu wyroków sądowych (lub innych tytułów) na konkretną kwotę. Jeżeli zaś chodzi o wskazanie jedynie średniego miesięcznego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy, to po uwzględnieniu jego wysokości należy wskazać, w jakich okresach, z jakiego tytułu i w jakiej wysokości było ono obciążane oraz od jakiej daty jest wolne od obciążeń. Treść zaświadczenia musi bezwzględnie odpowiadać prawdzie i opierać się na faktach.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 września 1999 r. sygn. akt I PKN 331/99