Nabycie dzierżawionego gruntu od gminy

Kiedy nieruchomość gminna może zostać zbyta w drodze bezprzetargowej?

Katalog przypadków, kiedy nieruchomość może zostać zbyta w drodze bezprzetargowej, jest wymieniony w art. 37 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Są to m.in. przypadki, gdy nieruchomość:

1. jest zbywana na rzecz osoby, której przysługuje pierwszeństwo w jej nabyciu (prawo pierwokupu nieruchomości);
   
   W przypadku zbywania nieruchomości osobom fizycznym i prawnym pierwszeństwo w ich nabyciu przysługuje osobie, która spełnia jeden z następujących warunków (art. 34 ww. ustawy):
   a) przysługuje jej roszczenie o nabycie nieruchomości z mocy niniejszej ustawy lub odrębnych przepisów, jeżeli złoży wniosek o nabycie przed upływem terminu określonego w wykazie, o którym mowa w art. 35 ust. 1; termin złożenia wniosku nie może być krótszy niż 6 tygodni, licząc od dnia wywieszenia wykazu;
   b) jest poprzednim właścicielem zbywanej nieruchomości pozbawionym prawa własności tej nieruchomości przed dniem 5 grudnia 1990 r. albo jego spadkobiercą, jeżeli złoży wniosek o nabycie przed upływem terminu określonego w wykazie, o którym mowa w art. 35 ust. 1; termin złożenia wniosku nie może być krótszy niż 6 tygodni, licząc od dnia wywieszenia wykazu;
   c) jest najemcą lokalu mieszkalnego, a najem został nawiązany na czas nieoznaczony.
   
   
2. jest zbywana osobom fizycznym i osobom prawnym, które prowadzą działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczo-rozwojową, wychowawczą, sportową lub turystyczną, na cele niezwiązane z działalnością zarobkową, a także organizacjom pożytku publicznego (OPP) na cel prowadzonej działalności pożytku publicznego;
3. zbycie następuje w drodze zamiany lub darowizny;
4. sprzedaż nieruchomości następuje na rzecz jej użytkownika wieczystego;
5. przedmiotem zbycia jest nieruchomość lub jej części, jeśli mogą poprawić warunki zagospodarowania nieruchomości przyległej, stanowiącej własność lub oddanej w użytkowanie wieczyste osobie, która zamierza tę nieruchomość lub jej części nabyć, jeżeli nie mogą być zagospodarowane jako odrębne nieruchomości;
6. ma stanowić wkład niepieniężny (aport) do spółki albo wyposażenie nowo tworzonej państwowej lub samorządowej osoby prawnej, lub majątek tworzonej fundacji;
7. jest zbywana na rzecz zarządzającego specjalną strefą ekonomiczną, na której terenie jest położona;
8. przedmiotem zbycia jest udział w nieruchomości, a zbycie następuje na rzecz innych współwłaścicieli nieruchomości; (…).

Prawo pierwokupu nieruchomości gminnej

Ustawodawca nie zdefiniował prawa pierwszeństwa w nabyciu nieruchomości. Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z 23 lipca 1992 r. stwierdził, że: „pierwszeństwo polega przede wszystkim na eliminacji innych podmiotów ubiegających się o tę samą rzecz. Jego konstrukcja jurydyczna nie jest oparta na uprawnieniu, lecz na tkwiącym w pierwszeństwie zakazie zadysponowania rzeczą w sposób je naruszający. Realizacja pierwszeństwa jest zatem możliwa dopiero wówczas, gdy adresat zakazu stworzy swym zachowaniem sytuację, w której zakaz staje się aktualny. Te sytuacje stanowią jednocześnie granice, w jakich uprzywilejowanie pierwszeństwem, oznaczające intencjonalne pogorszenie sytuacji prawnej jednej ze stron, znajduje uzasadnienie w przyzwoleniu ustawodawcy”.

Tak więc ewentualne umowne prawo pierwokupu może być ustanowione w zawartej między stronami umowie, do której zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego, np. w umowie dzierżawy. Natomiast jeżeli w Pańskiej umowie dzierżawy gruntu brak jest takiego zastrzeżenia umownego, to niestety, w świetle przytoczonych przepisów, sam fakt pozostawania dzierżawcą danej nieruchomości, nawet przez okres 30 lat, nie jest samodzielną podstawą do ubiegania się o skorzystanie z prawa pierwokupu, ponieważ ustawa nie przyznaje takiego prawa osobom, które nie spełniają co najmniej jednej z podanych wyżej przesłanek.

Podniesienie wartości dzierżawionej działki przez poczynione inwestycje

Należałoby się ewentualnie zastanowić się, czy nie można byłoby w Pana sytuacji skorzystać z unormowania przepisu art. 231 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym – samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem. Zatem w przypadku gdy inwestycje poczynione na dzierżawionej działce podniosły jej wartość, być może byłaby to pewna ścieżka do postępowania.

Czy dzierżawca może skorzystać z bezprzetargowego nabycia nieruchomości?

Co do zasady, dzierżawcy nie przysługuje również możliwość skorzystania z bezprzetargowego nabycia nieruchomości. Proszę pamiętać, że zgodnie z obecnie brzmiącym art. 37 ust.4 ww. ustawy również zawarcie samej umowy dzierżawy na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony następuje w drodze przetargu. Wojewoda albo odpowiednia rada lub sejmik mogą wyrazić zgodę na odstąpienie od obowiązku przetargowego trybu zawarcia tych umów. Wcześniejsze brzmienie tego artykułu pozwalało na sprzedaż dzierżawionej nieruchomości w trybie bezprzetargowym w przypadku umowy zawartej co najmniej na 10 lat, jeżeli nieruchomość została zabudowana na podstawie zezwolenia na budowę.

Zwolnienie nieruchomości stanowiącej własność jednostki samorządu terytorialnego z obowiązku zbycia tej nieruchomości w drodze przetargu

Jeszcze raz na koniec napiszę, że w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność jednostki samorządu terytorialnego, rada lub sejmik – odpowiednio w drodze zarządzenia lub uchwały – mogą zwolnić z obowiązku zbycia w drodze przetargu nieruchomości.

Warunki zbycia nieruchomości w drodze bezprzetargowej ustala się w rokowaniach przeprowadzonych z nabywcą. Przy zbyciu w trybie bezprzetargowym podstawę do zawarcia umowy notarialnej stanowi protokół rokowań. Przy sprzedaży nieruchomości w trybie bezprzetargowym cenę nieruchomości ustala się w wysokości nie niższej niż jej wartość (ta określana jest przez rzeczoznawcę majątkowego).

Można spróbować ustalić z urzędnikiem zajmującym się Pana sprawą kwestię możliwości nabycia w Pana sytuacji nieruchomości gminnej. Z doświadczenia wiem, że bezpośredni kontakt z urzędnikiem bywa w takich sytuacjach najlepszy, ponieważ może on Panu doradzić dalszy tryb postępowania najbardziej dla Pana korzystny.