Wniosek o umorzenie należności sądowych

Zapłata należności z tytułu kosztów sądowych

Kwestie związane z należnościami Skarbu Państwa z tytułu nieuiszczonych kosztów i zaliczek regulowane są w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 z późn. zm.). Zgodnie z art.119 tej ustawy (dalej ustawa o kosztach): „zapłata należności Skarbu Państwa z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych oraz grzywien orzeczonych w postępowaniu cywilnym, zwanych dalej »należnościami sądowymi«, może być rozłożona na raty albo umorzona, jeżeli natychmiastowe ich ściągnięcie byłoby połączone z niewspółmiernymi trudnościami lub groziłoby dłużnikowi zbyt ciężkimi skutkami”. Niestety przesłanki, o których mowa w tym przepisie, stanowiące podstawę do umorzenia lub rozłożenia na raty należności sądowych są pojęciami nieostrymi. To oznacza, że stosowanie tego przepisu pozostawia właściwemu do podjęcia decyzji organowi pewien zakres uznaniowości w kwestii oceny dowodów, które mają świadczyć o zaistnieniu przesłanek.

Wniosek o umorzenie w całości lub o rozłożenie na raty kosztów sądowych

Zgodnie z art. 120 § 1 ustawy o kosztach: „Zapłata należności sądowych może być na wniosek dłużnika rozłożona na raty lub odroczona na okres do dwóch lat, a w wyjątkowych wypadkach na okres do trzech lat. Niezapłacenie którejkolwiek raty w terminie powoduje natychmiastową wymagalność pozostałej części należności”.

Kwestię umorzenia reguluje natomiast art. 121 ustawy o kosztach, stanowiąc, że: „Należności sądowe mogą być umorzone na wniosek dłużnika w całości albo w części, jeżeli wykazał on, że ze względu na swoją sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów nie jest w stanie ich uiścić, a ściągnięcie należności pociągnęłoby wyjątkowo ciężkie skutki dla niego lub jego rodziny. Do wniosku dłużnik powinien dołączyć oświadczenie, o którym mowa w art. 102 ust. 2”. Została tu zatem sprecyzowana procedura dochodzenia takiego umorzenia.

Co należy wpisać w oświadczeniu dołączonym do wniosku o umorzenie należności sądowych?

Właściwy organ do podjęcia decyzji w przedmiocie umorzenia należności opiera tu swoją decyzję na oświadczeniu, takim jak w przypadku wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. W oświadczeniu tym zobowiązany do uiszczenia należności podaje swój stan majątkowy, aktywa i pasywa, liczbę osób utrzymujących się we wspólnym gospodarstwie oraz wszelkie inne informacje mogące mieć wpływ na ocenę jego stanu majątkowego. Warto tu wpisać koszty leków, dojazdów do pracy i inne stałe wydatki (oczywiście kredyty), warto podać ewentualne alimenty, które wypłaca się z dochodów, itp. Dane te muszą przekonać decydującego o umorzeniu, że dodatkowe koszty obciążające wskazany majątek byłyby niewspółmierne, narażałyby wnioskodawcę na ciężkie skutki (chociażby w postaci niemożności zakupu leków, pokrycia kosztów leczenia itp.)

Procedura udzielania powyżej opisanych ulg w spłacie należności Skarbu Państwa związanych z procesem cywilnym opisana jest w dalszych zapisach omawianej ustawy o kosztach. O rozłożeniu na raty lub umorzeniu należności sądowych orzeczonych w postępowaniu przed sądami powszechnymi oraz przed Sądem Najwyższym rozstrzyga ostatecznie prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji. Uprawnienia te przysługują również kierownikowi ośrodka zamiejscowego sądu lub przewodniczącemu wydziału zamiejscowego sądu.

Czy można zaskarżyć zarządzenie prezesa sądu dotyczące umorzenia należności sądowych?

Wnioski o rozłożenie na raty lub umorzenie należności sądowych wnosi się do prezesa sądu właściwego do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji. Po rozpoznaniu wniosku albo w razie wystąpienia okoliczności dających podstawę do wszczęcia postępowania o umorzenie należności sądowych z urzędu prezes sądu wydaje stosowne zarządzenie. Zgodnie z przyjętym w doktrynie poglądem zarządzenie jest ostateczne (art. 123 ustawy o kosztach) i nie podlega zaskarżeniu (np. zażaleniem), ponieważ nie ma natury jurysdykcyjnej. Jest to przybierająca formalną postać zarządzenia prezesa sądu decyzja Skarbu Państwa – jako publicznoprawnego wierzyciela należności sądowych – o rozłożeniu ich na raty, odroczeniu terminu zapłaty lub umorzeniu.

Czynności w sprawach odroczenia lub rozłożenia na raty należności sądowych może – na zarządzenie prezesa sądu rejonowego lub okręgowego – wykonywać referendarz sądowy. Na zarządzenie referendarza przysługuje skarga do sądu.

Gdzie należy złożyć wniosek o umorzenie należności sądowych?

Jak wynika z powyższego, wniosek o rozłożenie na raty lub umorzenie należności sądowych powinien zostać skierowany do prezesa danego sądu rejonowego. Bez znaczenia jest, który wydział rozpatrywał sprawę, a który prowadzi egzekucję należności. Te kwestie wynikają z wewnętrznej organizacji danego sądu, z tych też regulacji wynika kwestia wzajemnego przekazywania sobie informacji o tego rodzaju kwestiach w procesie.

Najlepszym rozwiązaniem (z racji braku przepisu zakazującego takiego działania) byłoby złożenie wniosku o umorzenie określonej należności (tu należy opisać dokładnie, jaka należność, w jakim postępowaniu zasądzona i w jakiej wysokości) z uzasadnieniem, że zapłata jej przez wnioskodawcę spowoduje nadmierny uszczerbek w utrzymaniu jego i rodziny, negatywnie wpłynie na jego życie oraz spowoduje nadmierną uciążliwość, a także negatywne skutki dla wnioskodawcy (te sprawy należy uzasadnić odpowiednim opisem).

W tym samym wniosku należy pod pierwszym żądaniem umorzenia należności zastosować regułę: „z ostrożności, w przypadku nieuwzględnienia powyższego wniosku o umorzenie należności, wnoszę o ewentualne rozłożenie podanych kwot na 24 raty” (zgodnie przepisami okres ulg może wynosić do dwóch lat). Proszę nie zapomnieć o dołączeniu do wniosku oświadczenia o stanie majątkowym, którego formularz znajdą Państwo zarówno w sądzie, jak i na stronach internetowych sądu oraz Ministerstwa Sprawiedliwości (www.ms.gov.pl).