Ubezpieczenie w KRUS a praca sezonowa za granicą• Autor: Jakub Bonowicz |
Jestem rolnikiem z małym gospodarstwem. Od kilku lat pracuję w Szwecji jako pracownik sezonowy; nigdy nie przekroczyłem 183 dni pracy rocznie. Przeważnie jest to czas do 90 dni w roku. Nigdy nie rozliczałem się z tego dochodu w Polsce, za to mój szwedzki pracodawca płaci za mnie podatek 25% od zarobionych pieniędzy. Od 2014 r. jest to 20%. W Polsce opłacam składki KRUS, ale nie informuję KRUS-u, że podejmuję pracę za granicą. Jak ta sytuacja się ma do urzędu skarbowego i do ubezpieczenia społecznego? Powinienem informować urząd skarbowy o zarobkach w Szwecji? Co stanie się z ubezpieczeniem w KRUS, czy przeniosą mnie na ZUS? Czy może zostawić wszystko tak jak jest? |
|
Pana pytania dotyczą skutków prawnych opisanej sytuacji w zakresie podatków i ubezpieczenia społecznego. Konwencja między Polską a Szwecją w sprawie unikania podwójnego opodatkowaniaI. W zakresie prawa podatkowego sprawę reguluje Konwencja między Polską a Szwecją w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (Dz. U. z 2006 r. Nr 26, poz. 193). Konwencja ta odpowie nam na pytanie, w którym kraju (krajach) winien być opodatkowany Pana dochód z pracy w Szwecji.
Pana dochód należy kwalifikować jako dochód z pracy najemnej. O zasadach jego opodatkowania mówi art. 15 ust. 1:
„1. Z uwzględnieniem postanowień artykułów 16, 18 i 19, pensje, płace i inne drobne wynagrodzenia, które osoba mająca miejsce zamieszkania w Umawiającym się Państwie otrzymuje za pracę najemną, podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie, chyba że praca wykonywana jest w drugim Umawiającym się Państwie. Jeżeli praca jest tak wykonywana, to otrzymywane za nią wynagrodzenie może być opodatkowane w tym drugim Państwie.
Przepis należy czytać w ten sposób, iż wynagrodzenie otrzymywane przez rezydenta Polski za pracę wykonywaną w Szwecji może być opodatkowane przez Szwecję. Art. 16, 18 i 19 nie dotyczą Pana przypadku (chodzi o wynagrodzenia dyrektorów firm, emerytury oraz pracowników służby publicznej).
Zatem Szwecja ma prawo żądać podatku od Pana wynagrodzenia za pracę wykonywaną w Szwecji, mimo że jest Pan rezydentem Polski. Jak Pan wskazuje, szwedzki pracodawca jako płatnik prawidłowo taki podatek pobiera. Bez znaczenia jest tutaj fakt, iż w Szwecji nie przebywa Pan dłużej niż 183 dni w roku podatkowym, gdyż zgodnie z ust. 2:
„2. Bez względu na postanowienia ustępu 1, wynagrodzenie, jakie osoba mająca miejsce zamieszkania w Umawiającym się Państwie otrzymuje za pracę najemną wykonywaną w drugim Umawiającym się Państwie, podlega opodatkowaniu tylko w pierwszym wymienionym Państwie, jeżeli: a) odbiorca przebywa w drugim Państwie przez okres lub okresy nieprzekraczające łącznie 183 dni w okresie dwunastu miesięcy rozpoczynających się lub kończących w danym roku podatkowym i b) wynagrodzenie jest wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w drugim Państwie, i c) wynagrodzenie nie jest ponoszone przez zakład lub stałą placówkę, którą pracodawca posiada w drugim Państwie.”
Powyższy przepis pozwala na opodatkowanie pracy wykonywanej w Szwecji przez polskiego rezydenta tylko w Polsce, ale dotyczy on tzw. pracowników delegowanych przez polskiego pracodawcę. W Pana wypadku nie jest bowiem spełniony warunek z pkt b) – aby wynagrodzenie było opodatkowane tylko w Polsce musi być „wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w Szwecji”. Tymczasem Pana wynagrodzenie jest wypłacane właśnie przez pracodawcę szwedzkiego. Zatem kolejne pytanie: skoro Pana wynagrodzenie podlega opodatkowaniu w Szwecji, to czy podlega opodatkowaniu w Polsce?
„Artykuł 22 Metody unikania podwójnego opodatkowania 1. W przypadku osoby mającej miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce podwójnego opodatkowania unika się w następujący sposób: a) Jeżeli osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce osiąga dochód, który stosownie do postanowień niniejszej Konwencji podlega opodatkowaniu w Szwecji, to Polska, z uwzględnieniem postanowień punktu (b), wyłączy taki dochód od opodatkowania. Polska, przy obliczaniu podatku należnego od pozostałego dochodu tej osoby, może zastosować stawkę podatku, jaka byłaby właściwa, gdyby wyłączony dochód nie był wyłączony.”
Zatem z wyjątkiem sytuacji z pkt b (znów one nie dotyczą Pana wynagrodzenia, bo tam chodzi np. o odsetki, dywidendy ze spółek), Pana wynagrodzenie za pracę w Szwecji, opodatkowane już uprzednio w Szwecji jest zwolnione z podatku w Polsce. Jednakże to, że jest ono zwolnione z podatku w Polsce, nie znaczy, iż nie należy go wykazać w Polsce w deklaracjach podatkowych. Chyba że w Polsce w ogóle nie osiąga Pan żadnego dochodu opodatkowanego i nie składa Pan deklaracji, wówczas nie ma takiej konieczności. Jeśli jednak w Polsce zarobimy nawet 1 zł i podlega to opodatkowaniu, to musimy już wykazać razem z dochodem polskim dochód zagraniczny – na ogólnej deklaracji PIT rocznej oraz na załączniku – PIT Z/G (obejmującym właśnie dochody zagraniczne, PIT Z/G składa się odrębnie dla każdego państwa, w którym uzyskuje Pan dochody, w Pana wypadku będzie to Szwecja).
Dodam, iż zgodnie z przepisami dotyczącymi wymiany informacji podatkowych, szwedzkie organy podatkowe powinny informować polskie organy podatkowe o tym, iż polski podatnik posiada w Szwecji dochody z tytułu wynagrodzenia za pracę. Odrębną kwestią jest oczywiście, czy ten obowiązek informowania jest realizowany i czy jest realizowany należycie. Czy dochód uzyskany z pracy w Szwecji należy zgłosić w zeznaniu podatkowym w Polsce?Powstaje zatem pytanie, jakie są konsekwencje tego, iż nie wykazywał Pan żadnych dochodów ze Szwecji w zeznaniach podatkowych w Polsce. Skutki zależą od tego, czy w Polsce osiągał Pan w tym czasie dochody opodatkowane podatkiem dochodowym i czy składał Pan zeznania.
Aby powiedzieć, o ile wzrosłaby stawka podatkowa stosowana do polskich dochodów, musiałbym dokładnie znać dochody z każdego roku. Wówczas należałoby złożyć korekty deklaracji rocznych, dopłacić różnicę w podatku wraz z odsetkami za zwłokę (przy niewielkich dochodach w Polsce różnica nie byłaby znaczna) i podać przyczynę korekty (np. to, iż nie wiedział Pan, iż jeśli dochód ze Szwecji jest zwolniony z podatku w Polsce, to musi Pan go wykazywać). Praca w Szwecji a ubezpieczenie w KRUSII. W zakresie ubezpieczenia społecznego
Tu kwestia, któremu systemowi – szwedzkiemu czy polskiemu Pan podlega, nie jest już taka oczywista. Regulowana jest przez następujące akty prawne:
Wymienione rozporządzenia zastąpiły dotychczas obowiązujące, tj. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie oraz Rozporządzenie Rady (EWG) nr574/72 z dnia 21 marca 1972 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie.
Podstawowa zasada wynikająca z rozporządzania to taka, że można podlegać naraz tylko jednemu systemowi ubezpieczeń społecznych. Czyli krótko mówiąc, Polak pracujący w Polsce i Szwecji, może podlegać tylko jednemu systemowi ubezpieczeń – polskiemu albo szwedzkiemu , a nie dwom naraz. Składki płaci więc tylko w jednym kraju.
Rozporządzenie ma zastosowanie zarówno do ogólnych ubezpieczeń społecznych jak i ubezpieczeń rolniczych (KRUS).
Koordynacji wynikającej z rozporządzeń 883/2004 i 987/2009 podlegają świadczenia:
Do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego rolników, podlegających koordynacji na podstawie powyższego rozporządzenia, realizowanych przez KRUS, należą:
W Pana wypadku mamy do czynienia z konfliktem dwóch ustawodawstw – szwedzkiego i polskiego. Wynika to z tego, iż w Polsce wykonuje Pan tzw. PRACĘ NA WŁASNY RACHUNEK (własną działalność rolniczą), natomiast w Szwecji wykonuje Pan PRACĘ NAJEMNĄ (na rachunek pracodawcy).
W myśl definicji zawartej w art. 1 pkt a Rozporządzenia 883/2004 określenie: „praca najemna” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce. Natomiast zgodnie z art. 1 pkt b Rozporządzenia 883/2004 przez określenie „działalność na własny rachunek” rozumie się wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce. Wykonywanie pracy najemnej i pracy na własny rachunek w różnych państwach członkowskichW takiej sytuacji zastosowanie winien znajdować art. 13 ust. 3 – osoba, która wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodnie z art. 13 ust. 1.
W takim wypadku jako osoba, która:
Określenie bowiem „jeśli wykonuje taką pracę w dwóch lub kilku państwach” nie odnosi się do sytuacji, gdy ktoś w jednym państwie wykonuje pracę na własny rachunek a w drugim państwie pracę najemną, tylko do sytuacji, gdy ktoś wykonuje pracę najemną w dwóch różnych państwach (a tak u Pana nie jest). Praca najemna wykonywana jest bowiem tylko w jednym państwie (Szwecja).
Jednakże pewien wyjątek od tej zasady przewiduje art. 12 ust. 2 i może mieć on zastosowanie do Pana wypadku. Brzmi on tak:
W myśl art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w państwie członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas pracy nie przekracza 24 miesięcy.
W Pana wypadku jako osoba wykonująca działalność rolniczą w Polsce można by uznać, iż udaje się Pan do Szwecji, by wykonywać tam działalność podobną. Wówczas podlegałby Pan cały czas ubezpieczeniu w Polsce, bo praca ma charakter sezonowy, zatem przewidywany czas pracy w Szwecji nie przekracza 24 miesięcy (przy pracy sezonowej bierzemy pod uwagę poszczególne okresy pracy w danym „sezonie”, a nie łączny czas pracy).
Przepis art. 14 ust. 3 rozporządzenia 987/2009 wyjaśnia, że określenie „która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek” , odnosi się do osoby, która zwykle prowadzi znaczną część działalności na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę. W szczególności osoba taka musi już prowadzić działalność od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać z przepisów tego artykułu oraz, w każdym okresie prowadzenia tymczasowej działalności w innym państwie członkowskim, musi nadal spełniać w państwie członkowskim, w którym ma siedzibę, wymogi konieczne do prowadzenia działalności pozwalające na jej ponowne podjęcie po powrocie.
I teraz zasadnicze pytanie: czy ta działalność, którą wykonuje Pan w Szwecji, jest działalnością podobną? Jest to kluczowe, ponieważ:
Istotne jest to, iż nawet jeśli w Polsce wykonuje Pan działalność na własny rachunek (rolniczą), to „działalność podobna” w Szwecji może być zarówno pracą najemną jak i działalnością na własny rachunek. Nie jest wykluczone zastosowanie tego przepisu, gdy rolnik w Polsce prowadzi swoje gospodarstwo (praca na własny rachunek), a w Szwecji pracuje u kogoś w gospodarstwie (praca najemna, jeśli praca jest rodzajowo podobna.
Przepis art. 14 ust. 4 Rozporządzenia 987/2009 wyjaśnia z kolei pojęcie „podobnej działalności”, o której mowa w art. 12 ust. 2 Rozporządzenia 883/2004. Według tego przepisu kryterium stosowanym do określenia, czy działalność, którą osoba pracująca na własny rachunek wyjeżdża prowadzić do innego państwa członkowskiego, jest podobna do normalnie prowadzonej działalności na własny rachunek, jest rzeczywisty charakter działalności, a nie zakwalifikowanie jej przez to inne państwo członkowskie, jako praca najemna lub praca na własny rachunek.
Jak wynika z wyjaśnień podanych na oficjalnej stronie internetowej KRUS:
W odniesieniu do osób prowadzących w Polsce działalność rolniczą, ustawodawstwo polskie, na mocy tego przepisu może być stosowane w przypadku podjęcia przez te osoby, podobnej działalności w rolnictwie, tj. przy produkcji roślinnej, zwierzęcej, w sadownictwie lub ogrodnictwie. Podstawowe przypadki, jakie można tu wyróżnić:
Co powinien zrobić rolnik wyjeżdżający do kraju unijnego w celach zarobkowych?Osoba podlegająca ubezpieczeniu społecznemu rolników, która wyjeżdża do innego państwa członkowskiego i rozpoczyna wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej lub podejmuje tam pracę najemną u zagranicznego pracodawcy na podstawie umowy zawartej zgodnie z prawem tego państwa, zobowiązana jest do bieżącego powiadomienia o tym fakcie jednostki KRUS właściwej dla miejsca położenia gospodarstwa rolnego w terminie 14 dni od podjęcia pracy.
W razie sporu co do tego, jakiemu systemowi ubezpieczeń Pan podlega, może Pan wystąpić do ZUS (tak – tutaj rozstrzyga ZUS, nie KRUS), bowiem:
Od 1 maja 2010 r., po wejściu w życie nowego Rozporządzenia 883/2004 i 987/2009, oprócz funkcji instytucji łącznikowej w zakresie ustawodawstwa właściwego, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego pełni również funkcję instytucji właściwej w zakresie ustalania ustawodawstwa właściwego. Dotychczas funkcję instytucji właściwej w stosunku do wszystkich grup ubezpieczeniowych w tym również do rolników podejmujących pracę najemną lub wykonywanie pracy na własny rachunek na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Norwegii, Islandii, Lichtensteinu i Szwajcarii pełnił Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), który w tym celu wydawał stosowny formularz E101, potwierdzający pozostawanie w polskim systemie ubezpieczeniowym.
Od 1 maja 2010 r. formularz E 101 potwierdza również KRUS.
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego potwierdza formularze o właściwym ustawodawstwie (E 101) osobom pozostającym w ubezpieczeniu rolniczym w następujących przypadkach:
Każdorazowo KRUS potwierdza polskie ustawodawstwo w powyższych przypadkach po spełnieniu warunków do pozostania w systemie rolniczym. Kiedy ustawodawstwo właściwe potwierdza ZUS?Zakład Ubezpieczeń Społecznych wciąż potwierdza podleganie polskiemu ustawodawstwu wszystkim pracownikom najemnym i osobom prowadzącym działalność pozarolniczą, innym niż rolnicy. W odniesieniu do osób prowadzących działalność rolniczą ZUS potwierdza formularz E101 w następujących przypadkach:
Nie znaczy to naturalnie, iż podlega Pan ubezpieczeniu w ZUS, ale oznacza to, iż to ZUS (a nie KRUS) jest właściwy do tego, by ustalić, jakiemu ustawodawstwu (polskiemu czy szwedzkiemu) Pan podlega.
Podsumowując kwestie prawnopodatkowe: Zdecydowanie zalecam wystąpienie do właściwych: Dyrektora Izby z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego. Dodatkową motywacją winien być fakt, iż zgodnie z danymi Ministerstwa Finansów z roku 2014 r. aż 72% interpretacji indywidualnych wydawanych przez izby skarbowe potwierdziło stanowisko podatników.
Stanowisko tych organów jest wiążące dla organów, niewiążące dla podatnika. Oznacza to, iż jeśli uda się uzyskać interpretację korzystną (np. akceptującą proponowane przez nas rozwiązanie podatkowe, czy w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne, to wówczas podatnik może z powodzeniem do niego się stosować i nie poniesie negatywnych konsekwencji podatkowych, składkowych czy karnoskarbowych, o ile oczywiście nie wychodzi poza ten stan faktyczny, który opisał we wniosku o interpretację i nie zmieni się stan prawny. Jeśli natomiast interpretacja jest niekorzystna, to podatnik nie musi się do niej stosować (wcale nie jest powiedziane, że organy nie orzekną inaczej), może on także (po uprzednim wezwaniu organu podatkowego do usunięcia naruszenia prawa – swego rodzaju „odwołanie”) zaskarżyć ją do sądu administracyjnego. Opłata urzędowa od wniosku o interpretację (w zakresie jednego stanu faktycznego) wynosi 40 zł (czasem organ każe dopłacać, twierdząc, iż wniosek obejmuje np. kilka stanów faktycznych). Czas oczekiwania na odpowiedź od Ministra Finansów wynosi około 3 miesięcy. Jeśli byłby Pan zainteresowany sporządzeniem takiego wniosku, to chętnie pomogę.
Dodać należy, że w przypadku złożenia wniosku o interpretację ma to sens tylko wtedy, kiedy podatnik zgodnie z prawdą opisze stan faktyczny.
Należy jednocześnie dodać, że procedura wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego nie podlega regułom przewidzianym dla postępowania podatkowego, czy kontrolnego. Organ wydający interpretację opiera się wyłącznie na opisie stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego podanego we wniosku – nie prowadzi postępowania dowodowego, które w przedmiotowej sprawie umożliwiłoby pełną ocenę. Przedmiotem interpretacji wydanej na podstawie art. 14b ustawy – Ordynacja podatkowa (oraz art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zw. z art. 14b OP – przyp. JB) jest sam przepis prawa. Organ podatkowy nie ocenia w tym postępowaniu dokumentów dołączonych do wniosku (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 29 maja 2009 r. IPPB5/423-97/09-4/PS).
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę, wypełniając formularz poniżej ▼▼▼. Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online O autorze: Jakub Bonowicz Radca prawny obsługujący przedsiębiorców i osoby fizyczne z kraju, a także z zagranicy. W kręgu jego zainteresowań pozostają sprawy trudne i skomplikowane, dotyczące obszarów słabo jeszcze uregulowanych prawnie (w tym z zakresu prawa nowych technologii) oraz sprawy z zakresu międzynarodowego obrotu gospodarczego i kolizji systemów prawnych różnych państw (w tym m.in. gospodarcze prawo brytyjskie, amerykańskie, słowackie, bułgarskie, czeskie). Specjalizuje się przede wszystkim w prawie Internetu, usług elektronicznych (sporządza regulaminy e-usług, sprzedaży online), prawie nowych technologii, własności intelektualnej (autorskim, znaków towarowych, patentów, wzorów przemysłowych). Reprezentuje Klientów przed sądami (w tym także sądami administracyjnymi, Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym), organami administracji i organami podatkowymi w sprawach cywilnych, rodzinnych, gospodarczych oraz podatkowych. Sporządza profesjonalne umowy handlowe, w tym w obrocie zagranicznym. |
|
Zapytaj prawnika