Samozatrudnienie a świadczenie kompensacyjne

Samozatrudnienie a nauczycielskie świadczenie kompensacyjne

Prawo nie zabrania jednoczesnego pobierania świadczenia kompensacyjnego oraz prowadzenia działalności gospodarczej. I na tym można byłoby zakończyć odpowiedź, albowiem warunkiem nabycia prawa do świadczenia kompensacyjnego nie jest nieprowadzenie działalności gospodarczej. Jednak najprawdopodobniej chodzi Pani o to, czy taka sytuacja nie wpłynie negatywnie na wypłacanie świadczenia kompensacyjnego.

Warunki przyznawania świadczenia

Wg ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych:

„Art. 4 [Warunki przyznania świadczenia]

1. Świadczenie przysługuje nauczycielom, którzy spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek, o którym mowa w ust. 3;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 291, z późn. zm.), zwanej dalej »ustawą o emeryturach i rentach z FUS«, wynoszący 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć;

3) rozwiązali stosunek pracy.

Art. 9 [Zawieszenie prawa do świadczenia]

1. Prawo do świadczenia ulega zawieszeniu lub świadczenie to ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103 ust. 3 i art. 104–106 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

2. Prawo do świadczenia ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w jednostkach, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela”.

Świadczenie kompensacyjne ma charakter zaopatrzeniowy, przejściowy (ustaje z osiągnięciem wieku emerytalnego), jest spoza systemu społecznego ubezpieczenia emerytalnego, jest finansowane z budżetu państwa i przypomina swoim charakterem prawnym świadczenie przedemerytalne.

Świadczenie kompensacyjne a emerytura

Wszystko to powoduje, iż nie można świadczenia tego utożsamiać z prawem do emerytury w rozumieniu art. 9 ust. 5 ustawy systemowej. W konsekwencji pobieranie tego świadczenia nie powoduje zwolnienia z ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności. Podstawy wymiaru składek określamy na zasadach ogólnych. W Pani przypadku byłoby to 60% przeciętnego wynagrodzenia. W przypadku uzyskania dodatkowego przychodu (np. z pracy innej niż nauczycielska, z działalności gospodarczej, czy z umów cywilnoprawnych) nauczycielskie świadczenie kompensacyjne podlega ogólnym zasadom zawieszalności świadczeń, w zależności od kwot uzyskiwanego przychodu na zasadach przewidzianych dla emerytur i rent.

Zatem, jeśli w trakcie pobieranego świadczenia nauczycielskiego będzie Pani osiągała przychód, który:

• nie przekroczy 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – wypłacane jest świadczenie w pełnej wysokości,
• wyniesie ponad 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ale nie więcej niż 130% tej kwoty – świadczenie jest zmniejszane,
• przekroczy 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – wypłata świadczenia jest zawieszana.

W przypadku działalności gospodarczej, dla celów rozliczania świadczeń, przychód jest równoznaczny z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, opłacanych z tytułu działalności. Wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłasza co kwartał Prezes Głównego Urzędu Statystycznego.

Przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w 2021 r. wynosiło 5662,53 zł. Nie wiadomo jeszcze, ile wyniosło w 2022 r. Podstawa wymiaru składek określana jest na zasadach ogólnych. W Pani przypadku byłoby to 60% przeciętnego wynagrodzenia, czyli kwota 3963,97 zł.

Dochody z JDG a prawo do świadczenia

Dochody z działalności do takiej kwoty nie spowodują zmniejszenia lub zawieszenia wypłaty świadczenia kompensacyjnego. Gdy poinformuje Pani ZUS o osiąganiu przychodu, który powoduje zmniejszenie emerytury lub renty, ZUS wyda decyzję o zmniejszeniu świadczenia. W decyzji wskaże, że zmniejszenie emerytury lub renty następuje od miesiąca, w którym została wydana ta decyzja albo od następnego miesiąca i określi kwotę, o jaką emerytura lub renta zostanie zmniejszona. Ostatecznie świadczenie rozliczane jest na zakończenie roku kalendarzowego.

Najpierw odejmuje się od przychodu tzw. niższą kwotę graniczną przychodu, która wynosi 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Różnica to kwota, o którą obniża się świadczenie. Jeżeli jednak wyliczona kwota jest wyższa niż kwota maksymalnego zmniejszenia, to zmniejszenie świadczenia następuje tylko o odpowiednią kwotę maksymalnego zmniejszenia.

Jeżeli przychód osiągany przez świadczeniobiorcę przekroczy 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale nie będzie wyższy niż 130% przeciętnego wynagrodzenia, świadczenie zostanie zmniejszone o kwotę przekroczenia, jednak nie więcej niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia (ustalaną przy kolejnych waloryzacjach), czyli od 1 marca 2022 r.: 691,94 zł – emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.