Zakup mieszkań z majątku osobistego małżonka i ich wynajem, czy współmałżonek ma prawo do tych dochodów?

Ustawowa wspólność majątkowa małżeńska – co do kogo należy?

Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.) – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków (wspólność ustawowa) lub przez jednego z nich ( majątek wspólny). Do majątku wspólnego małżonków należą w szczególności:

• wynagrodzenie za pracę i dochody z działalności gospodarczej każdego z małżonków,
• dochody z majątku osobistego jak i wspólnego każdego z małżonków ,
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Przedmiotami należącymi tylko do majątku osobistego każdego z małżonków w szczególności są:

• przedmioty nabyte przed ślubem (np. mieszkanie, dom, samochód),
• przedmioty nabyte przez dziedziczenie, darowiznę czy zapis, chyba że ofiarodawca (spadkodawca) zarządził inaczej,
• niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Zakup nieruchomości przez jednego z małżonków – kiedy potrzebna zgoda współmałżonka?

Jak widać, aby Pani mąż mógł nabyć mieszkania w trakcie trwania wspólności majątkowej, musi posiadać pieniądze na zakup z majątku osobistego, czyli ze spadku albo z darowizny (co wymaga rozliczenia ze skarbówką), praw autorskich albo sprzedaży nieruchomości stanowiącej majątek osobisty. Jeśli to uczynił, czyli wykazał przed notariuszem pochodzenie środków na pokrycie ceny zakupu z majątku osobistego, notariusz przeprowadzi transakcję bez Pani obecności jako współmałżonki. Aczkolwiek stoję na stanowisku, że dobrym rozwiązaniem byłoby potwierdzenie tego przez Panią (czyli pochodzenia środków na zakup mieszkań z majątku odrębnego). Zakup mieszkania z Państwa wspólnych środków wymagałby Pani zgody. Mąż zatem powinien był zadbać o potwierdzenie pochodzenia środków na zakup mieszkań (np. poprzez przedstawienie umowy darowizny w formie pisemnej). Brak potwierdzenia tej okoliczności może spowodować, że Pani mogłaby ją później podważy, np. w sprawie o podział majątku. Wtedy bowiem najczęściej kwestionuje się ważność nabycia przedmiotów do majątku osobistego. Sądy wielokrotnie przychylają się do takich wniosków, Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że o tym, czy określony przedmiot wchodzi do majątku osobistego, czy wspólnego, nie rozstrzyga wola małżonków, ponieważ zasadą jest, że przedmioty nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej wchodzą w skład majątku wspólnego (przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2008 r., sygn. akt V CSK 355/07).

Niemniej jednak zwracam uwagę, że dochody z wynajmu tych mieszkań, chociaż wpływają na rachunek bankowy Pani męża, należą do wspólności majątkowej obojga Państwa i nie stanowią majątku odrębnego małżonka.

Majątek osobisty małżonka a dziedziczenie

Co do dziedziczenia po śmierci męża: jeśli nie sporządzi on testamentu, zastosowanie znajdzie dziedziczenie ustawowe. W takiej sytuacji w pierwszej kolejności do spadku prawo będzie mieć Pani jako małżonka i zstępni, czyli dzieci. Czyli jako żona będzie Pani uprawniona do dziedziczenia majątku osobistego spadkodawcy na zasadach ogólnych. Generalnie, według art. 923 Kodeksu cywilnego (K.c.):

„§ 1. Małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, są uprawnione do korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym. Rozrządzenie spadkodawcy wyłączające lub ograniczające to uprawnienie jest nieważne.

§ 2. Przepisy powyższe nie ograniczają uprawnień małżonka i innych osób bliskich spadkodawcy, które wynikają z najmu lokali lub ze spółdzielczego prawa do lokalu.”

Następnie stosownie do art. 931 K.c.:

„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.”

W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek (art. 931 § 1 zd. 1). Zgodnie z powyższym dziedziczy Pani w pierwszej kolejności wraz z dziećmi. Fakt, iż majątek jest majątkiem osobistym męża, nie ma żadnego znaczenia i nie wpływa na porządek dziedziczenia.