Remont darowanej nieruchomości a obawa przed cofnięciem darowizny

Cofnięcie darowizny

Zgodnie z art. 898 § 1 Kodeksu cywilnego darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Dodatkowo, zgodnie z art. 898 § 3, darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Jednocześnie, zgodnie z art. 900 odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.

Rażąca niewdzięczność

Warto przy tym zaznaczyć, że w orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że określenie „rażąca niewdzięczność” wywodzone jest z powinności wdzięczności, którą winien okazywać obdarowany względem darczyńcy z uwagi na nieodpłatne przysporzenie majątkowe, które stało się jego udziałem. Jednocześnie znamion rażącej niewdzięczności nie wyczerpują z reguły czyny nieumyślne obdarowanego, a nawet drobne czyny umyślne nie wykraczające poza zwykłe spory życiowe czy incydentalne nieporozumienia. Chodzi więc o zachowania kwalifikowane nieprzyjaznym zamiarem, znacznym nasileniem złej woli, rozmiarem wyrządzonej szkody czy krzywdy, intensywnością czy długotrwałością konfliktu i powtarzalnością w jego ramach nagannych działań (zaniechań) obdarowanego.

Podsumowując, przyjmuje się, że rażąca, a więc kwalifikowana niewdzięczność to takie postępowanie obdarowanego, które polega na umyślnym zawinionym działaniu lub zaniechaniu, skierowanym przeciwko darczyńcy i które uznać należy, z punktu widzenia powszechnie obwiązujących zasad etycznych, za niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, wykraczające poza zwykłe konflikty rodzinne.

Ocena sytuacji przez sąd

Także tutaj należy podkreślić, że odwołanie darowizny wykonanej (jak w Pana przypadku) z powodu rażącej niewdzięczności nie będzie oznaczać, że faktycznie będą ku temu jakiekolwiek podstawy prawne i faktyczne. W praktyce to sądy najczęściej dokonują oceny tego, czy dane zachowanie nosiło znamiona rażącej niewdzięczności bazując na konkretnych dowodach przedstawionych w sprawie, a to na darczyńcy (Pana ojcu) spoczywać będzie obowiązek tego wykazania.

Jeśli sąd dojdzie do przekonania, że faktycznie po stronie obdarowanego doszło do rażącej niewdzięczności, wówczas to po Pana stronie powstanie zobowiązanie do przeniesienia na rzecz ojca nieruchomości (w takim stanie, w jakim się aktualnie znajduje). Natomiast, w razie, gdyby poczyniłby Pan nakłady na tej nieruchomości, to po Pana stronie powstaje także roszczenie o ich zwrot w stosunku do Pana ojca, bowiem na podstawie art. 408 Kodeksu cywilnego zobowiązany do wydania korzyści może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie znalazły pokrycia w użytku, który z nich osiągnął. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania; może jednak zabrać te nakłady, przywracając stan poprzedni.

Podsumowując:

1. Odwołanie darowizny wykonanej co do zasady ma miejsce w sytuacji rażącej niewdzięczności obdarowanego. Co istotne, podnoszenie takiego argumentu przez darczyńcę nie jest dowolne i musi być uzasadnione konkretnymi okolicznościami, które z kolei będzie oceniać sąd.
2. W razie zaistnienie rażącej niewdzięczności po stronie obdarowanego jest on zmuszony zwrócić przedmiot darowizny darczyńcy w takim stanie, w jakim się znajduje w dniu jego zwrotu. Niemniej obdarowanemu przysługuje roszczenie o zwrot nakładów poczynionych m.in. w celu ulepszenia/zwiększenia wartości przedmiotu darowizny.