Konsekwencje prawne adopcji dziecka partnerki

Adopcja dziecka przez partnera matki

Z Pani relacji wynika, że sprawa dotyczy adopcji. W 2018 r. wyszła Pani po raz drugi za mąż za obywatela Holandii i wyjechali Państwo razem z Pani córką (ojciec-Polak, pozbawiony praw rodzicielskich, płaci alimenty) za granicę. Pyta Pani, jakie są konsekwencje, problemy i zagrożenia związane z taką adopcją.

Przystępując do odpowiedzi na zadane przez Panią pytania, wskazać należy na wstępie, że porada jest udzielana tylko na podstawie przepisów polskiego prawa. Po drugie, początkowe pytanie jest bardzo ogólne. Wobec tego i odpowiedź na to pytanie do pewnego stopnia będzie ogólna.

Przechodząc dalej, wskazać należy, że materię skutków przysposobienia, które w uproszczeniu jest nazywane adopcją, w prawie polskim reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. 2020, poz. 1359 ze zm.), zwanej dalej także K.r.io. Będą to przede wszystkim art. 114 i inne K.r.io.

Skutki przysposobienia

Skutki wynikające z przysposobienia będą zależały przede wszystkim od tego, z jakim rodzajem przysposobienia będziemy mieli do czynienia. Wyróżnia się przysposobienie pełne, niepełne oraz całkowite. Regulują te kwestie następujące przepisy:

Skutki przysposobienia pełnego – art. 121 K.r.io.:

„§ 1. Przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi.

§ 2. Przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego.

§ 3. Ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego.

§ 4. Skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego”.

Przysposobienie całkowite – art. 124¹ K.r.io.:

„W wypadku gdy rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę na jego przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającego, nie jest dopuszczalne ustalenie pochodzenia przysposobionego przez uznanie ojcostwa, sądowe ustalenie lub zaprzeczenie jego pochodzenia, ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa”.

Skutki przysposobienia niepełnego – art. 124 K.r.io.:

„§ 1. Na żądanie przysposabiającego i za zgodą osób, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna, sąd opiekuńczy orzeka, że skutki przysposobienia polegać będą wyłącznie na powstaniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym. Jednakże i w tym wypadku skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego.

§ 2. Nie jest dopuszczalne ograniczenie skutków przysposobienia w wypadku, gdy rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę na przysposobienie dziecka bez wskazania osoby przysposabiającego.

§ 3. Na żądanie przysposabiającego i za zgodą osób, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna, sąd opiekuńczy może w okresie małoletności przysposobionego zmienić przysposobienie orzeczone stosownie do § 1 na przysposobienie, którego skutki podlegają przepisom art. 121–123”.

Konsekwencje przysposobienia pełnego

W przypadku przysposobienia pełnego osoba przysposabiana wchodzi w pełni do rodziny osób przysposabiających (jeżeli przysposobienie jest wspólne) lub osoby przysposabiającej (jeżeli jedna osoba przysposabia). Stanowi o tym art. 121 § 1 K.r.io. wskazujący, że „przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi”.

Natomiast konsekwencje z tego wynikające będą bardzo daleko idące i w zasadzie zrównane z sytuacją, jak gdyby mąż był biologicznym ojcem. W takiej sytuacji ustają prawa i obowiązki córki wobec krewnych biologicznego ojca dziecka i nawzajem. Wskażę przykładowo kilka z nich:

• obowiązek wzajemnej alimentacji (alimentacja Pani męża wobec dziecka, jak i dziecka wobec Pani męża – art. 128 K.r.io. i in.),
• wzajemne dziedziczenie z mocy ustawy (dziecko dziedziczy po Pani mężu, jak i mąż po dziecku, gdyby szybciej zmarło – art. 931 i in. K.c.),
• sprawowanie przez męża władzy rodzicielskiej wobec dziecka (art. 123 § 2 K.r.io.),
• obowiązek męża przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny dotyczących także dziecka (art. 27 K.r.io.),
• współdecydowanie o losie dziecka (art. 24 K.r.io.)
• prawo utrzymywania kontaktów z dzieckiem (art. 113 K.r.io.)
• możliwa zmiana nazwiska (art. 122 K.r.io.)

Z kolei w przypadku przysposobienia niepełnego skutki przysposobienia polegać będą wyłącznie na powstaniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym. Jednakże i w tym wypadku skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego (art. 124 K.r.io.). Innymi słowy, córka nie wejdzie do rodziny męża i na odwrót. Nie powstaną prawa i obowiązki między córką a pozostałą rodziną męża. Będzie zasadniczo relacja mąż-córka. Relacja ta będzie się jednak rozciągała na dzieci i wnuki córki.

Przysposobienie całkowite dziecka

W przypadku przysposobienia pełnego dochodzi do zerwania więzów przysposabianego z rodziną naturalną i powstania stosunku prawnego (sztucznego pokrewieństwa) z rodziną przysposabiającego, natomiast w przypadku przysposobienia całkowitego różnicę określa art. 124¹ K.r.io. Wskazuje on, że „w wypadku gdy rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę na jego przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającego, nie jest dopuszczalne ustalenie pochodzenia przysposobionego przez uznanie ojcostwa, sądowe ustalenie lub zaprzeczenie jego pochodzenia, ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa”. Dodatkowo w takim przypadku nie jest dopuszczalne rozwiązanie przysposobienia, na które rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającego (art. 125¹ K.r.io.).

Adopcja dokonana za granicą

Co do pytania drugiego, to tak, adopcja dokonana za granicą musi być uznana przez polski sąd, jeżeli ma wywoływać w Polsce skutki prawne. Co do pytania trzeciego, tj. co w przypadku kolejnej zmiany miejsca zamieszkania, po dokonaniu przysposobienia będą Państwo wspólnie decydować o wyjeździe do innego państwa i ewentualnym powrocie. Mąż będzie miał takie same uprawnienia w tym zakresie jak biologiczny ojciec.

Opieka nad dzieckiem w razie śmierci matki

Odnośnie do kwestii ostatniej, to w razie Pani śmierci, jeżeli córka nie będzie jeszcze osobą pełnoletnią, to na zasadach ogólnych wyznacza się dla niej opiekuna (art. 145 i in. K.r.io.). Z kolei zasady wyznaczania opiekuna określa art. 149 K.r.io. Stanowi on jak niżej:

„§ 1. Gdy wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem małoletniego powinna być ustanowiona przede wszystkim osoba wskazana przez ojca lub matkę, jeżeli nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej.

§ 2. Jeżeli opiekunem nie została ustanowiona osoba wymieniona w paragrafie poprzedzającym, opiekun powinien być ustanowiony spośród krewnych lub innych osób bliskich pozostającego pod opieką albo jego rodziców.

§ 3. W braku takich osób sąd opiekuńczy zwraca się o wskazanie osoby, której opieka mogłaby być powierzona, do właściwej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej albo do organizacji społecznej, do której należy piecza nad małoletnimi, a jeżeli pozostający pod opieką przebywa w placówce opiekuńczo-wychowawczej albo innej podobnej placówce, w zakładzie poprawczym lub w schronisku dla nieletnich sąd może się zwrócić także do tej placówki albo do tego zakładu lub schroniska.

§ 4. W razie potrzeby ustanowienia opieki dla małoletniego umieszczonego w pieczy zastępczej sąd powierza sprawowanie opieki, przede wszystkim:

1) w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej – rodzicom zastępczym,

2) w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinnym domu dziecka – osobom prowadzącym ten dom,

3) w przypadku umieszczenia dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego – osobom prowadzącym tę placówkę,

4) w przypadku umieszczenia dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej: socjalizacyjnej, specjalistyczno-terapeutycznej, interwencyjnej lub regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej – osobom bliskim dziecka

– w terminie 7 dni od uprawomocnienia się postanowienia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej.

§ 5. W wypadku, o którym mowa w art. 119¹ § 1, nie stosuje się przepisów § 1, 2 i 4 pkt 4”.

„Prawodawca wychodzi z założenia, że rodzice dokonają najlepszego wyboru opiekuna, kierując się dobrem dziecka. Zaufanie takie nie ma jednak charakteru bezwzględnego. Po pierwsze, wskazania rodziców mogą być sprzeczne z dobrem dziecka, co stwierdza sąd opiekuńczy. Po drugie, sąd uwzględnia wskazanie rodziców, którzy nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej” (G. Jędrejek [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2019, art. 149).

Przyjmuje się, że wskazanie kandydata na opiekuna może nastąpić w każdej formie, tj. pisemnie, ustnie czy też w testamencie (zob. G. Jędrejek [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2019, art. 149). Jeżeli taka osoba nie została wskazana, to ustanowienie opiekuna powinno nastąpić spośród krewnych lub innych osób bliskich pozostającego pod opieką albo jego rodziców. Zatem i w tym wypadku mąż miałby dużą szansę zostać prawnym opiekunem córki.