Podpisanie darowizny domu pod wpływem alkoholu

Podważenie umowy darowizny

Podaje Pani, że Pani tacie w 1990 r. został „podsunięty” dokument do podpisu. Dokumentem tym była umowa darowizny domu. Był to zapewne dokument sporządzony w formie aktu notarialnego, bowiem w innym przypadku taka darowizna byłaby nieważna (dla dokonania rozporządzeń nieruchomością wymagana jest forma aktu notarialnego, por. art. 155 § 1 Kodeksu cywilnego).

Tata w momencie czynności był pod wpływem alkoholu. Nie podaje Pani, czy tata miał problem alkoholowy w tym okresie, czy też było to incydentalne zdarzenie. Niemniej jednak dopiero teraz dowiedział się o tym, że darował nie tylko dom, ale i działkę, bowiem odziedziczył ją po swoim ojcu. Aktualnie tata chciałby podważyć umowę darowizny. Nie wiem jednak, czy chodzi o podważenie darowizny tylko działki (pisze Pani, że dopiero pod wpływem wiedzy, że darował też działkę, tata chce podważyć akt), czy także darowiznę domu. Proszę tu o dodatkowe wyjaśnienia.

Wskażę, że jeśli rozporządzenia te były dokonywane – a dla swojej ważności na pewno tak właśnie były dokonywane – w formie aktu notarialnego, bardzo trudne będzie ich podważenie. Obowiązkiem notariusza jest rozeznanie, czy strona dokonuje aktu świadomie i swobodnie, a także wytłumaczenie treści czynności. Notariusz dokonujący czynności na pewno zezna, iż tych obowiązków zawsze dochowuje, dochował także w tym przypadku. Państwo zapewne nie udowodnią, iż w momencie czynności tata znajdował się pod wpływem alkoholu, wtedy bowiem notariusz powinien odmówić jej sporządzenia.

Zgodnie z art. 82 „nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych”.

Z reguły przyjmuje się jednak, że nawet jeśli strona w chwili czynności nie byłaby pod wpływem alkoholu, znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, jeśli jest osobą uzależnioną, a przez to wykazuje zaburzenia czynności psychicznych – jej motywacją jest zdobycie środków na alkohol, możliwość oceny sytuacji jest upośledzona, a druga strona dokonując czynności wykorzystuje tę skłonność do alkoholu. Dla rozeznania, czy tak rzeczywiście było, konieczne jest powołanie świadków, częstokroć opinii biegłego psychiatry, który stwierdzi zakres upośledzenia czynności psychicznych, przedstawienie dokumentacji medycznej z tego okresu. Jeśliby Państwo potrafili takie uzależnienie udowodnić, realne byłoby podważenie dokonanej czynności.

Należałoby to zrobić w formie powództwa o ustalenie, że czynność prawna darowizny była nieważna (art. 189). Właśnie w tym postępowaniu należałoby przedstawić wszystkie dowody.

Błąd oświadczenia woli

Ponadto jako środek prawny do uchylenia czynności można rozważyć powołanie się na błąd oświadczenia woli. Jest to możliwe tylko do jednego roku od wykrycia błędu. Pani sugeruje, że błąd polegał na tym, iż tata był przekonany, że darowizna dotyczy tylko domu, a dotyczyła też działki.

Zgodnie z art. 84 § 1 „w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli, Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć (…); „§ 2 Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, ze gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny)”. Na mocy natomiast art. 86 § 1 „jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej”.

Żeby uchylić się od skutków prawnych złożonego oświadczenia, należy drugiej stronie czynności złożyć oświadczenie o takim uchyleniu się w terminie jednego roku od wykrycia błędu.

Nie znam dokładnie Państwa sprawy, ale już przy tych wiadomościach, które Pani podała w pytaniu, mogę stwierdzić, że trudno byłoby udowodnić, iż Pani tata działał pod wpływem błędu (jakie mają Państwo na to dowody?) i że błąd ten wywołała druga strona czynności. Tym samym nie byłoby łatwo skutecznie oprzeć się na tej podstawie dla uchylenia skutków czynności.

Niemniej jednak podaje Pani mało informacji w pytaniu, dlatego ostateczne stwierdzenie co do szans na powodzenie sprawy mogłoby nastąpić po szczegółowym opisaniu stanu faktycznego.