Czy od zachowku trzeba zapłacić podatek?

Czy przy nabyciu zachowku powstaje obowiązek podatkowy?

Stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn (j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514) podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu.

Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 2a ustawy przy nabyciu zachowku obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części.

Natomiast zgodnie z ust. 4 art. 6 ustawy, jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. W przypadku gdy nabycia nie zgłosi się do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia zachowku.

Nabycie zachowku a zwolnienie z opłaty podatku od spadków i darowizn

Osoby nabywające prawa majątkowe lub własność rzeczy tytułem zachowku są osobami uprawnionymi do skorzystania z zupełnego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn przewidzianego w art. 4a ustawy. Aby z tego zwolnienia skorzystać, niezbędne jest zgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego (a więc od dnia sporządzenia pisma stwierdzającego nabycie praw majątkowych (ugody) lub od dnia zaspokojenia Pani roszczenia o zachowek). Zgłoszenie składa się na druku SD-Z2.

Ze względu na brzmienie art. 6 ust. 1 pkt 2a ustawy przy nabyciu tytułem zachowku obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części. Aby skorzystać z ulgi, musi Pani zgłosić w urzędzie skarbowym nabycie praw majątkowych w terminie miesiąca od zaspokojenia Pani roszczenia, a więc od dnia otrzymania zachowku.

Termin na zgłoszenie nabycia praw tytułem zachowku

Muszę jednak wskazać, że urząd skarbowy może stwierdzić, że na podstawie art. 6 ust. 4 Pani obowiązek podatkowy powstał w chwili zawarcia ugody sądowej w sprawie zachowku i od tego dnia należało liczyć okres do zgłoszenia nabycia praw majątkowych tytułem zachowku. Wynika to z różnych interpretacji prawa podatkowego. Ugoda sądowa stwierdza bowiem nabycie przez Panią praw majątkowych tytułem zachowku. Od chwili sporządzenia ugody sądowej biegnie więc termin miesięczny do zgłoszenia nabycia praw majątkowych w drodze zachowku.

Ze względu na rozbieżności interpretacyjne, które występują pomiędzy różnymi urzędami skarbowymi, warto zasięgnąć informacji w Pani urzędzie skarbowym, jaki termin w Pani przypadku urząd skarbowy potraktuje jako datę powstania obowiązku podatkowego.

Niestety prawo podatkowe jest bardzo nieścisłe i może być interpretowane na wiele sposobów.

Kto może skorzystać ze zwolnienia z podatku od otrzymanego zachowku?

Należy pamiętać, że zwolnienie dotyczy tylko zachowku ze spadku otwartego po 1 stycznia 2007 r., a więc spadków otwartych po wprowadzeniu ulgi przewidzianej w art. 4a ustawy. Otwarcie spadku następuje w chwili śmierci spadkodawcy.

Jeżeli więc śmierć Pani ojca nastąpiła przed 1 stycznia 2007 r., to nie będzie Pani mogła skorzystać ze zwolnienia podatkowego przewidzianego w art. 4a ustawy. Będzie na Pani ciążył obowiązek zapłaty podatku.

W ciągu miesiąca od powstania obowiązku podatkowego (zaspokojenia roszczenia lub jego części) ma Pani obowiązek złożyć do urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (na druku SD-3).

Podatek, jaki będzie Pani musiała ponieść w sytuacji, kiedy otwarcie spadku nastąpiło przed 1 stycznia 2007 r., będzie obliczony w następujący sposób.

Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy podstawą opodatkowania jest wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. W Pani przypadku będzie to kwota 24 000 zł.

Od tej kwoty należy odliczyć kwotę 9637 zł, ponieważ stosownie do art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy opodatkowaniu podlega nabycie przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej (tak jak Pani), od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 9637 zł.

Według art. 15 ust. 1 ustawy podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku. W Pani przypadku podatek będzie obliczony od kwoty 14 363 zł (24 000 zł – 9637 zł).

Dla takiej kwoty – stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy – podatek wynosi 308,30 zł i 5% nadwyżki ponad 10 278 zł (4085 zł). Tak więc wysokość podatku będzie wynosiła łącznie 512,55 zł.