Opłaty za odtwarzanie muzyki w klubie fitness

Prawa autorskie są chronione bez względu na to, kto, gdzie, kiedy i w jaki sposób je wykorzystuje, a wykorzystywanie o nie ma cech dozwolonego użytku na potrzeby własne. Nie chodzi o miejsce, w jakim utwór jest odtwarzany publicznie, ale o sam fakt jego udostępnienia innym osobom.

Udostępnia Pan swoim klientom pomieszczenia do uprawiania fitness, jednocześnie umożliwia im Pan słuchanie muzyki. Same ćwiczenia odbywają się przy określonej muzyce. Jest ona wykonywana przez danego wykonawcę (solistę, zespół), ktoś jest autorem tekstu, ktoś inny autorem muzyki, producentem itd.

Odtworzeniem utworu jest jego udostępnienie bądź przy pomocy nośników dźwięku, obrazu lub dźwięku i obrazu, na których utwór został zapisany, bądź przy pomocy urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego, w którym utwór jest nadawany.

Publiczne odtworzenie artystycznego wykonania utworu muzycznego i słowno-muzycznego to jego udostępnienie bądź przy pomocy nośników dźwięku, obrazu lub dźwięku i obrazu, na których artystyczne wykonanie utworu zostało zapisane, bądź przy pomocy urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego, w którym artystyczne wykonanie jest nadawane. 

Stosownie do art. 21 Prawa autorskiego:

1. Organizacjom radiowym i telewizyjnym wolno nadawać opublikowane drobne utwory muzyczne, słowne i słowno-muzyczne wyłącznie na podstawie umowy zawartej z organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, chyba że prawo do nadania utworów zamówionych przez organizację radiową lub telewizyjną przysługuje jej na podstawie odrębnej umowy.

2. Twórca może w umowie z organizacją radiową lub telewizyjną zrzec się pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, o którym mowa w ust. 1. Zrzeczenie to wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

2¹. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do publicznego udostępniania utworów w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.

Zgodnie z art. 50 omawianej ustawy:

Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności (…):

2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;

3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Jak z tego wynika, każdy, kto nie jest organizacją radiową lub telewizyjną, a chce udostępniać utwory w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym (na przykład odtwarzać muzykę w klubie fitness), powinien mieć zawartą umowę z organizacją zbiorowego zarządzania.

Od formy udostępniania zależeć będzie to, z jaką organizacją należy zawrzeć umowę.

Ponadto publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym – stanowi odrębne pole eksploatacji, co umożliwia organizacjom zbiorowego zarządzania żądanie odpowiednich opłat z tego tytułu.

Na polskim rynku istnieje kilka organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

ZAiKS (Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych) – przedmiotem jego ochrony są drobne utwory słowne, muzyczne, słowno-muzyczne i choreograficzne oraz utwory literackie, dramatyczne, dramatyczno-muzyczne i muzyczno-choreograficzne. Jako organizacja zbiorowego zarządzania ZAiKS chroni utwory swoich członków oraz tych, którzy powierzyli mu swoje prawa autorskie w celu sprawowania zbiorowego zarządu w ich imieniu, tj. autorów niebędących członkami ZAiKS-u, spadkobierców twórców oraz wydawców muzycznych.

STOART (Związek Stowarzyszeń Artystów Wykonawców) – reprezentuje interesy muzyków wszystkich gatunków i specjalności zawodowych, polskich i zagranicznych. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych chroni także wykonawców artystycznych wykonań, stąd konieczność wnoszenia opłaty również do STOART; do ZAiKS wpływają tantiemy dla autorów i kompozytorów (według STOART).

ZPAV (Związek Producentów Audio-Video) – należy do niego około 80% firm fonograficznych na polskim rynku. Zbiorowo zarządza prawami producentów fonogramów i wideogramów.

SAWP (Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych) – reprezentuje artystów wykonawców, którzy powierzyli swoje prawa pod ochronę, jak również w niektórych przypadkach niezrzeszonych na zasadzie negotiorum gestio (łac. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia).

Za korzystanie z praw wykonawców opłaty pobiera Związek Artystów Wykonawców (STOART) lub Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych (SAWP).

ZAPA – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych – jest odrębną jednostką organizacyjną Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Poprzez tę jednostkę Stowarzyszenie Filmowców Polskich sprawuje funkcje zbiorowego zarządu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Działalność ZAPA jako właściwej organizacji zbiorowego zarządzania jest wykonywana na podstawie zezwolenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 29 maja 1995 r. SFP-ZAPA jest organizacją zbiorowego zarządzania działającą na terenie Polski, która chroni twórczość reżyserów, operatorów obrazu, scenografów, kostiumografów, montażystów i operatorów dźwięku. Zajmuje się przede wszystkim filmami.

Może się okazać, że aby móc legalnie odtwarzać muzykę w klubie fitness, trzeba podpisać umowę nie z jedną organizacją, lecz z dwiema czy trzema. Dzieje się tak, ponieważ z punktu widzenia prawa autorskiego nagrania posiadają cechy utworu, fonogramów czy wideogramów oraz stanowią wykonania artystyczne, co oznacza, że mają do nich uprawnienia przedstawiciele różnych środowisk artystycznych – twórców, wykonawców, producentów itp. Siłą rzeczy opłaty za odtwarzanie muzyki należą się: autorom dzieła (słów, muzyki, aranżacji), producentom, zespołowi muzycznemu lub artyście wykonującym dany utwór, reżyserowi, scenarzyście (wideo).

Dlatego też w naszym kraju różne organizacje posiadają legitymację do pobierania opłat: ZAiKS (autorzy), ZPAV (producenci), SAWP czy STOART, ZAPA.

Płyty z prawami do odtwarzania publicznego zawierają w sobie już odpowiednie opłaty, stąd w razie dysponowania takimi płytami i odtwarzania publicznego muzyki tylko z nich nie ma potrzeby zawierania odrębnych umów z organizacjami zarządzania publicznego. Oczywiście wymagałoby to co najmniej przekonania, że odtwarzając muzykę w klubie fitness, nie korzysta się z innych utworów i nie narusza się praw autorskich.

W Polsce (i poza nią) istnieje wiele podmiotów oferujących utwory z prawem do ich publicznego odtwarzania, nie są jednak one organizacjami zarządzania tymi prawami, lecz z reguły posiadaczami praw autorskich. To powoduje, że udostępniają prawa do dzieł, ich publicznego odtwarzania oraz czerpią z tego korzyści na innych zasadach.

Utwory zagraniczne także są chronione przez polskie prawo.

W tym zakresie ZAiKS reprezentuje autorów zagranicznych dzieł i utworów na podstawie umów ze światowymi organizacjami zbiorowego zarządzania. W ramach tychże umów, instytucje zagraniczne chronią polskich artystów, których utwory grane są za granicą, i ściągają opłaty w ich imieniu, a ZAIKS działa w imieniu artystów zagranicznych. Twórca podlegający pod jedną instytucję jest od razu chroniony przez wszystkie współpracujące z nią organizacje zbiorowego zarządzania.

Ochrona i opłaty za odtwarzanie muzyki w klubie fitness zależne byłyby od tego, czy dany wykonawca lub utwór jest chroniony na rynku polskim, czy zagranicznym.