Odrzucenie spadku po babci

Spadek po babci – spadkobiercy

Zgodnie z treścią art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego „w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku”.

Z uwagi na powyższe, jeżeli babcia nie posiadała męża, w pierwszej kolejności spadkobiercami ustawowymi są dzieci spadkodawcy.

Sytuacja wygląda inaczej, bowiem w przypadku dziedziczenia testamentowego w pierwszej kolejności powołani do spadku są spadkobiercy testamentowi, a więc Pani mama. Z uwagi na powyższe, powinna ona w pierwszej kolejności odrzucić spadek po zmarłej mamie, który następnie przejdzie na Panią i Pani rodzeństwo. W przypadku dalszego odrzucenia spadku przez Panią przejdzie on na Pani dzieci, aż ostatecznie droga zostanie wyczerpana.

Ważne jest także, iż jeżeli babcia posiadała więcej dzieci, to każde posiada swój udział, który przechodzi na zstępnych niezależnie od pozostałych, a więc Pani mama może odrzucić spadek, a rodzeństwo mamy już nie i ich udział nie musi Państwa interesować.

Odrzucanie spadku

Jeżeli Pani mama nie chce przyjąć spadku, powinna odrzucić spadek. Zgodnie z treścią art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego „oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania”.

Ustawodawca w art. 1015 ustanawia termin, w ciągu którego potencjalny spadkobierca powinien zadeklarować się, czy spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Oświadczenie woli powinno być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (art. 1015 § 1). Pod pojęciem „dowiedzenie się o tytule powołania” należy rozumieć stan faktyczny, z którego wynika powołanie spadkobiercy. Podstawowymi jego elementami są: powzięcie przez spadkobiercę wiadomości o śmierci spadkodawcy i pozytywna wiadomość o faktach, z których wynika jego powołanie do spadku.

Odrzucenie spadku powoduje, że spadkobierca traci prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku ze skutkiem ex tunc i jest traktowany tak, jakby nie dożył chwili jego otwarcia.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – zakres odpowiedzialności

Należy także podnieść, iż w obecnym systemie prawnym brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a więc spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe jedynie do wysokości masy spadkowej.

Jak wynika bowiem z art. 1012, „spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić”.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza powoduje w zasadzie takie same skutki jak te, która ustawa łączy z przyjęciem spadku wprost. Jedyną różnicą jest powstające w tym momencie ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku (art. 1031 § 2). W ten sposób dłużnik odpowiada w pełnym zakresie względem swoich własnych wierzycieli, w zakresie ograniczonym zaś względem wierzycieli spadku.

Liczenie terminu na odrzucenie spadku

Zgodnie więc z art. 1015 początek biegu terminu na złożenie oświadczenia w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku rozpoczyna bieg od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Z uwagi na powyższe termin ten liczony jest w sposób zindywidualizowany w stosunku do każdego spadkobiercy. Każdy z nich może się bowiem dowiedzieć o swoim tytule powołania do spadku w zupełnie innym czasie, jak Pan wskazał to w zapytaniu.

„Należy się przychylić, jako do pozostającego w zgodzie z brzmieniem powyższym, do poglądu, że prawnie relewantne dla określenia początku biegu zakreślonego w tym przepisie terminu jest uzyskanie przez danego spadkobiercę wiedzy o okolicznościach powodujących powołanie go do spadku, a nie świadomości co do tego, że termin ten zaczął biec” (np. J. Pisuliński, Niektóre…, s. 61). Dopóki spadkobierca nie ma wiedzy o swoim powołaniu do spadku, dopóty termin z art. 1015 § 1 nie rozpoczyna biegu, choćby niewiedza ta była przez spadkobiercę zawiniona, bo nie podejmował np. żadnych starań w celu uzyskania informacji co do tego, czy jest powołany do dziedziczenia po danym spadkodawcy; uzasadnia się to tym, że takiego obowiązku prowadzenia dociekań w tej kwestii nie nakłada ustawodawca (zob. K. Żok, w: M. Gutowski, Komentarz KC, t. 2, 2016, s. 1738).

Kolejność odrzucania spadku

Z uwagi na powyższe, termin 6 miesięcy biegnie dla każdego osobno. Pani mama ma termin liczący 6 miesięcy od chwili śmierci mamy, gdy mama odrzuci spadek, Pani i rodzeństwo będziecie mieli termin 6 miesięcy do odrzucenia spadku od powiadomienia przez mamę o tym, iż odrzuciła spadek itd.

Jeżeli rodzeństwo lub Pani dzieci są niepełnoletnie, w niniejszym terminie należy uzyskać zgodę sądu rejonowego wydział rodzinny na odrzucenie spadku w imieniu dziecka.

Z uwagi na powyższe, aby usprawnić niniejszy proces, co Pani zauważyła, proponuję, aby mama z testamentem udała się do notariusza i tam dokonała otworzenia testamentu i jednocześnie odrzucenia spadku. W dalszej części to Państwo jako dzieci mamy odrzucacie spadek – może to odbyć się jednocześnie u notariusza. Ważne jest jednak, iż nie można odrzucić spadku szybciej – każdy musi dokonać tego w kolejności.