Odliczenie wypłaconych emerytur od kapitału początkowego

Od 2013 r. obowiązuje przepis art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym „jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie przepisów art. 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2016 r. poz. 1379), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne”. Tak więc wysokość pomniejszenia zależy pośrednio od ustalonej kwoty emerytury przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego i okresu jej pobierania.

Przepis ten został dodany do ustawy emerytalnej na mocy art. 1 pkt 6 lit. b ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS i prowadzi niewątpliwie do obniżenia wysokości pobieranych emerytur, bowiem dotyczy on szczególnie osób, które w momencie wejścia tego przepisu w życie pobierały już emerytury, a zawarty jest w rozdziale poświęconym emeryturom ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r.

Przepis ten był przedmiotem licznych analiz, zarówno przedstawicieli nauki prawa, jak i orzecznictwa. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 października 2014 r., sygn. akt III AUa 98/1 przyjęto, że przez wprowadzenie tego przepisu nie doszło do naruszenia zasad konstytucyjnych, w szczególności naruszenia praw nabytych, ekspektatyw maksymalnie ukształtowanych ani nawet zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa wyprowadzanej z zasady państwa prawnego. Sąd uznał, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku, które przysługiwało na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej  stanowiło szczególne uprawnienie emerytalne dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. To uprzywilejowanie nie powinno się rozciągać - poprzez uznanie dopuszczalności stosowania dotychczasowych przepisów emerytalnych – również na uprawnienia emerytalne wynikające z osiągnięcia pełnego wieku emerytalnego.

Z podobnym twierdzeniem spotkać się można w późniejszych orzeczeniach, np. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt II UK 78/15, oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 15 kwietnia 2015 r., sygn. akt III AUa 1006/14, w których stwierdzono, że szczególne potraktowanie osób pobierających emeryturę wcześniejszą w dacie wejścia w życie art. 25 ust. 1b ustawy byłoby uprzywilejowaniem w stosunku do osób urodzonych później.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 listopada 2017 r., sygn. akt III AUa 217/17, sąd ten wskazał, iż „skorzystanie z przywileju przejścia i pobrania wcześniejszych emerytur na podstawie przepisów szczególnych dotyczących emerytur dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., o których mowa w rozdziale 3 Działu I u.e.r.f.u.s., albo na podstawie art. 8 Karty Nauczyciela, uzasadnia i proporcjonalnie usprawiedliwia pomniejszenie podstawy wymiaru emerytury ustalonej na podstawie art. 24 ust. 1 i nast. u.e.r.f.u.s. o sumy poprzednio pobranych wcześniejszych emerytur, przy zastosowaniu mechanizmu ustalania wysokości świadczeń emerytalnych w zależności od proporcjonalnego prognozowanego »średniego trwania życia« osoby uprawnionej. Pobranie bowiem emerytur na podstawie wskazanych wyżej przepisów oznacza skonsumowanie części kapitału składkowego, w związku z czym od 1 stycznia 2013 r. odlicza się od niego sumę wypłaconych emerytur”. Taki pogląd wyraził również Sąd Najwyższy w wyroku z 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt II UK 78/15 (LEX nr 2041117).

Niestety, osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego w sytuacji pobrania emerytury „wcześniejszej” wiązać się będzie z odpowiednim obniżeniem wysokości emerytury nabywanej z tego tytułu na podstawie art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS.