Nękanie przez byłego partnera

Odpowiedź na wezwanie do zapłaty

W pierwszej kolejności należy odpowiedzieć na otrzymane przez Panią wezwanie do zapłaty. W odpowiedzi na wezwanie proszę wskazać, że zdecydowanie zaprzecza Pani, aby była Pani winna jakiekolwiek środki pieniężne temu panu, a żądane przez niego kwoty należy uznać za próbę wyłudzenia. Proszę wskazać, że nigdy nie przyjęła Pani od niego żadnych środków finansowych i nie jest Pani zobowiązana pod jakimkolwiek tytułem do zwrotu środków, które nigdy nie zostały Pani przekazane. Proszę odpowiedź na wezwanie wysłać listem poleconym. Natomiast jeżeli otrzymała Pani to wezwanie e-mailem, to proszę również przesłać odpowiedź e-mailem.

Przestępstwo nękania

Natomiast co do dalszej części opisu, to warto rozważyć złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa nękania. Zgodnie z art. 190a § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2022 r., poz. 1138) „kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.

Przedmiotem ochrony tego przepisu jest wolność człowieka w sferze psychicznej, konkretyzowana jako wolność od strachu i ingerencji w prywatność (K. Lipiński [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021, art. 190a). Zachowanie sprawcy tego przestępstwa polegać ma na nękaniu innej osoby lub osoby jej najbliższej. Językowo rzecz ujmując, „nękać” znaczy tyle co „ustawicznie dręczyć, niepokoić kogoś” (L. Drabik, E. Sobol, Słownik…, s. 283). Pośród zachowań stanowiących realizację tego znamienia wymienia m.in. się wykonywanie telefonów, wysyłanie SMS-ów, e-maili, nachodzenie, zaczepianie, nagabywanie, wysyłanie niechcianych prezentów, śledzenie (zob. np. A. Zoll [w:] Kodeks karny…, t. 2, cz. 1, red. W. Wróbel, A. Zoll, 2017, art. 190a, nt 7; M. Mozgawa, Analiza ustawowych znamion przestępstwa uporczywego nękania). Zachowania te, aby realizować znamię nękania, muszą być realizowane wielokrotnie, przy czym mogą być zarówno jednorodne, jak i różnorodne. Ustawa nie wymaga przy tym, aby czynność wykonawcza zawierała element agresji (postanowienie SN z 12.12.2013 r., sygn. akt III KK 417/13).

Uporczywość nękania – poczucie osaczenia

Nękanie musi się nadto charakteryzować uporczywością, a zatem stanowić wyraz uporu sprawcy. Znamię to ogranicza zakres kryminalizacji, wymagając od sprawcy tego, aby nękanie charakteryzowało się szczególną (kwalifikowaną) intensywnością. W doktrynie wskazuje się, że dane zachowanie należy zakwalifikować jako uporczywe nękanie wówczas, gdy sprawca ponawia swoje zachowanie mimo sprzeciwu osoby nękanej. O nękaniu możemy mówić, gdy te zachowania sprawcy nie mają charakteru jednorazowego, a do tego są rozciągnięte w czasie.

Poczucie zagrożenia i naruszenie prywatności

Warto również pamiętać o tym, że przestępstwo to należy do przestępstw skutkowych, co oznacza, że warunkiem uznania, że doszło do popełnienia czynu zabronionego, jest wystąpienie skutku w postaci:

I Wywołania u pokrzywdzonego poczucia zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, które musi być nadto uzasadnione okolicznościami.

Poczucie zagrożenia związane jest z lękiem pokrzywdzonego co do ujemnych konsekwencji, jakie mogą go spotkać ze strony sprawcy lub osoby, nad którą ma on kontrolę. Poczucie to nie musi się przy tym wiązać z obawą popełnienia przestępstwa na szkodę pokrzywdzonego – obawa nie musi być bowiem sprecyzowana. Poczucie poniżenia wiązać się z kolei musi z występującym u pokrzywdzonego odczuciem upokorzenia, zawstydzenia czy naruszenia jego godności. Problem polega jednak na tym, że „poniżenie” nie koresponduje z językowym znaczeniem „nękania”, które miałoby stan ten wywoływać, a bliższe jest znęcaniu (zob. M. Budyn-Kulik, Nowe znamiona przestępstwa nękania z art. 190a § 1 kodeksu karnego, „Palestra” 2020/9, s. 27–28). Poczucie udręczenia natomiast oznacza występujące po stronie pokrzywdzonego wrażenie skrzywdzenia czy odczucie cierpienia. „Udręczyć” znaczy bowiem tyle, co „sprawić komuś cierpienie, ból” (L. Drabik, E. Sobol, Słownik», s. 665).

II W istotnym naruszeniu prywatności pokrzywdzonego.

Pod pojęciem prywatności należy rozumieć sferę aktywności człowieka o charakterze osobistym, rodzinnym, domowym czy intymnym. Sferą tą objęta jest również tajemnica korespondencji i nienaruszalność mieszkania (zob. P. Furman, Próba…, s. 56). Naruszenie prywatności musi przy tym mieć charakter istotny, a zatem kwalifikowany. Do tej kategorii zaliczyć należy przede wszystkim naruszenie prywatności w zakresie życia intymnego pokrzywdzonego, ale również – przykładowo – podglądanie jego życia rodzinnego. Znamię istotności naruszenia prywatności nie będzie natomiast spełnione wówczas, gdy pokrzywdzony wykluczy lub znacząco ograniczy przekaz informacyjny pochodzący od sprawcy, np. blokując otrzymywane od niego wiadomości lub połączenia. W wyroku z 12.01.2016 r. (sygn. akt IV KK 196/15) SN przyjął, że „o istotności naruszenia prawa do prywatności nie decyduje sama treść materiałów powstała w wyniku nieuprawnionego wkroczenia w sferę prywatności pokrzywdzonego, ale przede wszystkim to, w jaki sposób do naruszenia doszło i ewentualnie jak często dochodziło do tych naruszeń”.

Między zachowaniem sprawcy polegającym na uporczywym nękaniu a (przynajmniej) jednym z alternatywnie ujętych znamion skutku wystąpić musi zarówno więź przyczynowa, jak i normatywna.

Zgłoszenie nękania do prokuratury

Zatem rekomendowałabym Pani:

1. Odpowiedź na wezwanie.
2. Złożenie pisemnego zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z dokładnym opisem wszystkich zachowań Pana względem Pani. Pismo proszę złożyć do prokuratury właściwej ze względu na Pani miejsce zamieszkania. Następnie prokurator prześle to zawiadomienie na komisariat policji i zostanie Pani wezwana do złożenia zeznań. Złożenie pisemnego zawiadomienia będzie dla Pani pomocne, gdyż wówczas łatwiej będzie Pani opisać wszystko do protokołu. Jeżeli znajomi lub rodzina również otrzymują jakieś pisma od tego pana, to warto ich wskazać na świadków w sprawie. Zostaną wówczas przesłuchani.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2013 r., sygn. akt III KK 417/13