Gdy spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia – dział spadku

Brak porozumienia między spadkobiercami co do podziału spadku

W przedstawionej sytuacji nie pozostaje nic innego jak założenie w sądzie sprawy o podział majątku spadkowego po zmarłym wujku. Niestety w tego typu sprawach majątkowych, gdy spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia, nie da się ich załatwić w żadnym trybie pozasądowym, czyli u notariusza. Żeby załatwić sprawę u notariusza, Pani ciocia musiałaby stawić się razem z pozostałymi spadkobiercami u niego osobiście. Bez stawiennictwa cioci notariusz niestety nie załatwi sprawy.

Każdy ze spadkobierców ma prawo do złożenia w sądzie wniosku o dział spadku i zniesienie współwłasności. Jak wynika z opisu sprawy postępowania spadkowe dotyczące stwierdzenia nabycia spadku po zmarłym wujku zostało przeprowadzone i Pani mama odziedziczyła udział w spadku po jej bracie. Na dzień dzisiejszy Pani mama nie żyje i udział, który ona odziedziczyła po bracie, przypadł jej spadkobiercom. Żeby wystąpić o dział spadku po wujku, musiałaby Pani przeprowadzić sprawę spadkową po mamie, czyli uzyskać postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia (u notariusza).

Sądowy dział spadku

Co się tyczy samego działu spadku po wujku przeprowadzonego w sądzie:

We wniosku o dział spadku (który składa się do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli tego nie można ustalić – ze względu na położenie majątku spadkowego) należy powołać:

• postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia,
• spis inwentarza,
• jak również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują.

Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu. Spis inwentarza nie jest konieczny, ponieważ wystarczy, że we wniosku o dział spadku zostanie zaznaczone, co wchodzi w skład spadku i jaka jest wartość aktualna rynkowa tych składników majątkowych. Jeśli między spadkobiercami będzie spór co do wartości majątku spadkowego, to sąd powoła biegłego rzeczoznawcę.

W wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy, należy więc dołączyć odpis z księgi wieczystej.

Ustalenie składu i wartości spadku w postępowaniu o dział spadku

W postępowaniu spadkowym zarówno skład, jak i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd, który dokonuje tego na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania. Od prawidłowego ustalenia wartości majątku spadkowego zależy obliczenie wielkości poszczególnych sched spadkowych przypadających na rzecz poszczególnych współspadkobierców.

Ponieważ, jak wynika z opisu, nie wie Pani, jaki majątek wujek pozostawił, trzeba będzie wystąpić do sądu o sporządzenie spisu inwentarza.

Zgodnie z art. 637 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego „na wniosek tego, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą, albo wykonawcy testamentu, wierzyciela mającego pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy lub właściwego urzędu skarbowego sąd postanowi sporządzenie spisu inwentarza”.

Wniosek o spis inwentarza

Pani zatem powinna wystąpić do sądu spadku (tego, który wydał postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po wujku) z wnioskiem o sporządzenie spisu inwentarza.

Wniosek powinien być należycie opłacony – opłata od wniosku jest stała i wynosi 50 zł.

Postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza wykonuje na zlecenie sądu rejonowego komornik, w którego okręgu znajdują się rzeczy podlegające zabezpieczeniu lub wciągnięciu do spisu inwentarza. Do spisu inwentarza wciąga się majątek spadkodawcy z zaznaczeniem wartości każdego przedmiotu, jak również długi spadku. W spisie inwentarza wykazuje się też wartość czystego spadku, z uwzględnieniem wartości rzeczy i praw spornych. Komornik dokonujący spisu inwentarza ustala z urzędu, jakie przedmioty powinny być wciągnięte do spisu.

O terminie spisu inwentarza zawiadamia się wnioskodawcę i spadkobiercę, jeżeli jego miejsce zamieszkania jest znane, a ponadto wykonawcę testamentu, kuratora spadku, dozorcę i zarządcę tymczasowego, jeżeli byli ustanowieni. Nieprzybycie tych osób nie wstrzymuje czynności.

Ujawnienia majątku lub długu niewciągniętego do spisu inwentarza

W razie ujawnienia majątku lub długu niewciągniętego do spisu inwentarza może nastąpić uzupełnienie spisu inwentarza. W wypadkach, w których z mocy ustawy postanowienie o spisaniu inwentarza wydaje się z urzędu, postanowienie o uzupełnieniu spisu wydaje się również z urzędu.

Jak już wspomniałam, spis inwentarza przeprowadza komornik. Komornik za przeprowadzenie spisu inwentarza pobiera opłatę. Opłata należna komornikowi wynosi 10% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za każdą rozpoczętą godzinę.

Jeżeli nie jesteście Państwo w stanie ponieść tej opłaty, we wniosku o sporządzenie spisu inwentarza można zamieścić wniosek o zwolnienie z niej.

Jak już będzie ustalone, co wchodzi w skład spadku, wtedy warto wystąpić z wnioskiem o dział spadku i zaproponować swój wariant podziału.

Sposób dokonania działu spadku

Z punktu widzenia sposobu dokonania działu spadku można wyróżnić:

1. podział fizyczny spadku – podział w naturze,
2. przyznanie przedmiotów spadkowych jednemu spadkobiercy, z obowiązkiem spłaty pozostałych lub bez takiej spłaty,
3. podział cywilny – polega na sprzedaży przedmiotów wchodzących w skład spadku i podziale uzyskanej w tej sumy między współspadkobiercami.

Przy zgodnym podziale w zasadzie sąd związany jest sposobem podziału podanym przez spadkobierców w zgodnym wniosku. Może on od tego odstąpić jedynie wówczas, gdy występuje sprzeczność proponowanego podziału z prawem, zasadami współżycia społecznego albo też podział naruszałby w sposób rażący interesy osób uprawnionych. W braku zgodnego wniosku uczestników postępowania sąd powinien dokonać działu z uwzględnieniem składu dzielonego spadku oraz interesów poszczególnych współspadkobierców.

Wysokość opłaty sądowej w sprawie o dział spadku

Wysokość opłaty sądowej w sprawie o dział spadku wynosi (zgodnie z art. 51 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych):

• 500 zł – od wniosku o dział spadku,
• 300 zł – jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku,
• 1000 zł – od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności,
• 600 zł – od wniosku, jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności.

Jeżeli nie dojdzie Pani ze wszystkimi spadkobiercami do porozumienia co do sposobu działu spadku (sąd będzie z pewnością namawiał Państwa do uzgodnienia sposobu podziału), wówczas sąd sam zdecyduje, w jaki sposób podzielić majątek. Z doświadczenia wiem, że gdy brak jest porozumienia pomiędzy spadkobiercami, sąd zwykle kieruje majątek na licytację i dzieli uzyskane ze sprzedaży pieniądze pomiędzy spadkobierców.

Reasumując, gdy występuje brak porozumienia między spadkobiercami co do podziału spadku, pozostaje wniesienie stosownego wniosku o dział spadku do sądu. Sąd wezwie wówczas wszystkich spadkobierców i przeprowadzi postępowanie działowe. Gdy nie będzie zgody co do sposobu podziału, sąd sam zdecyduje, jak majątek osoby zmarłej zostanie podzielony. We wniosku o dział spadku musi Pani zaproponować swój wariant podziału spadku, który najbardziej będzie dla Pani korzystny.