Czy praca za granicą może pozbawić emerytury z KRUS?

Obowiązek informowania KRUS o zmianie sytuacji zawodowej

Na wstępie wskazuję, że zgodnie z zapisami ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników obowiązkowemu ubezpieczeniu podlegają osoby, które nie posiadają innego tytułu do ubezpieczenia, a także nie posiadają prawa m.in. do renty lub emerytury.

Następnie wskazuję, że zgodnie z art. 37 ust. 1 wymienionej ustawy: Rolnik jest obowiązany, nie czekając na wezwanie, w ciągu 14 dni zgłaszać Kasie osoby podlegające ubezpieczeniu w jego gospodarstwie oraz informować Kasę o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności.

Jeśli KRUS nie był powiadomiony o zatrudnieniu Pani za granicą, uznawał, że zasadnie opłaca Pani składki z tytułu posiadanego gospodarstwa rolnego. Niemniej jednak w momencie, gdy KRUS poweźmie informację o tym zatrudnieniu, prawdopodobnie zostanie wszczęte postępowanie wyjaśniające.

Wyjaśniam także, że Niewywiązywanie się rolnika z obowiązku informowania o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności nie ma znaczenia dla oceny podlegania ubezpieczeniu społecznemu, powodującemu obowiązek opłacania składek. (wyrok SA w Poznaniu z dnia 26 września 2013 r., sygn. akt III AUa265/13). Poza tym Każda osoba, która funkcjonuje w szczególnym systemie ubezpieczenia społecznego, jakim jest ubezpieczenie rolników, jest z definicji rolnikiem (domownikiem rolnika), zatem podejmując, jako dodatkową, działalność pozarolniczą musi liczyć się ze zmianą statusu ubezpieczeniowego i to przede wszystkim na niej spoczywa obowiązek szczególnej staranności podejmowanych działań, by były zgodne z prawem i wolą strony. (wyrok SA w Szczecinie z dnia 22 listopada 2012 r., sygn. akt III AUa 522/12). Zatem W świetle zapisu zawartego w art. 37 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników na rolniku ciąży obowiązek, bez oczekiwania na wezwanie, zgłaszania Kasie w ciągu 14 dni m.in. okoliczności mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności. (wyrok SA w Rzeszowie z dnia 21 listopada 2012 r., sygn. akt III AUa 743/12). Innymi słowy, to czy konkretna osoba podlega, czy też nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników, nie zależy od przekazania przez nią stosownych informacji organowi rentowemu, bądź od zaniechania tego obowiązku, a tym bardziej od dostatecznego pouczona przez organ rentowy o zdarzeniach prowadzących do ustania ubezpieczenia rolniczego. (Postanowienie SN z dnia 11 marca 2008 r., sygn. akt I UK 130/08).

Czy 10 lat pracy w Norwegii przekreśla emeryturę z KRUS?

Jeżeli faktycznie w jednym czasie podlegała Pani ubezpieczeniu w KRUS oraz posiadała inny tytuł do ubezpieczenia (w związku z zatrudnieniem w Norwegii), po poczynieniu stosownych ustaleń KRUS będzie miał prawo wydać decyzję o niepodleganiu ubezpieczeniu w danym okresie. Zaś w sytuacji, gdyby okazało się, że KRUS wypłaci Pani emeryturę i dopiero później zweryfikuje, że podlegała Pani w danym okresie pod inny tytuł ubezpieczenia, to w związku tym, że w takim przypadku od podlegania ubezpieczeniu uzależniona jest wysokość pobieranego świadczenia, organ właściwy ma prawo wszcząć postępowanie, ustalić prawidłową wysokość świadczenia (lub też brak prawa do świadczenia emerytalnego) oraz ustalić ewentualne nienależnie pobrane świadczenie celem jego zwrotu.

Wybiegając już w przyszłość, warto wskazać, że kwestia ustalenia i zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w orzecznictwie nie jest kategorycznie przesądzona na niekorzyść osoby uprawnionej: Prokonstytucyjna wykładnia użytego w z art. 83a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zwrotu „mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie” musi zakładać granicę, poza którą nowe dowody czy ujawnione okoliczności przestają mieć wpływ na to prawo lub zobowiązanie. Granicę tę wyznacza test proporcjonalności z uwzględnieniem, czy przywrócenie stanu zgodnego z prawem i tym samym odwrócenie następstw niestaranności działania organu rentowego nie spowoduje w konkretnym przypadku daleko idących, negatywnych i nieodwracalnych konsekwencji dla ubezpieczonego. (wyrok SN z dnia 5 sierpnia 2020 r., sygn. akt I UK 37/19).

Jak widać, ostateczna decyzja o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia ma charakter poniekąd uznaniowy i brane są pod uwagę indywidualne okoliczności sprawy. Nie ma jednak gwarancji, że w Pani przypadku organ odstąpiłby od ewentualnego żądania zwrotu.

Zaznaczam również, że zgodnie z art. 21a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników: Przy ustalaniu liczby lat podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu dodaje się poszczególne okresy podlegania ubezpieczeniu obejmujące lata, miesiące i dni. Okresy niepełnych miesięcy podlegania ubezpieczeniu oblicza się w dniach. Sumę dni zamienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 30 dni kalendarzowych; sumę miesięcy zamienia się na lata, przyjmując pełne 12 miesięcy za jeden rok. Zaś, aby uzyskać minimalną emeryturę z KRUS, konieczne jest opłacanie składek przez co najmniej 25 lat.

Nadto, Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa, zasadą obowiązującą przy kwalifikowaniu określonego czasu jako okresu podlegania danemu rodzajowi ubezpieczenia społecznego jest, iż za okres rolniczego ubezpieczenia społecznego może zostać uznany wyłącznie ten okres, za który opłacono składki na to ubezpieczenie. Inaczej rzecz ujmując, przesłanką uzyskania prawa do emerytury jest podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników w rozumieniu opłacania składek na to ubezpieczenie. (wyrok SO w Tarnowie z dnia 23 września 2013 r., sygn. akt IV U 939/13).

Czy zatajenie pracy za granicą może mieć konsekwencje karne?

Rekomenduję na bieżąco wszystko wyjaśniać i czekać na rozstrzygnięcie. Nawet jeżeli to KRUS poweźmie informację o Pani zatrudnieniu z innych źródeł, wskazany okres uzna jako niepodleganie ubezpieczeniu rolniczemu, co skutkować będzie tak samo zmniejszoną liczba lat do emerytury, jak byłoby to w przypadku, gdy Pani sama zgłosiła ten fakt w KRUS. Natomiast jeśli to KRUS z innych źródeł uzyska taką informację, konsekwencje mogą być bardziej dotkliwe, włącznie z obowiązkiem zwrotu nienależnie pobranego świadczenia emerytalnego wraz z odsetkami.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników - Dz.U. 1991 nr 7 poz. 24
2. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887