
Czy muszę brać nadgodziny w okresie wypowiedzenia?• Autor: Marta Handzlik-Rosuł |
Pracuję w firmie od kilku lat, mam umowę na czas nieokreślony, z początkiem miesiąca chciałbym złożyć wypowiedzenie. Obowiązuje mnie 3-miesięczny okres wypowiedzenia i w tym czasie też zamierzam normalnie przychodzić do pracy. W firmie praca odbywa się w godzinach 8-16, jednak co roku w okresie wiosennym i letnim mamy tzw. „sezon”. Wówczas siedzimy „do bólu”, jak mawia pracodawca. Dodatkowo prawdopodobnie każda sobota też ma być pracująca. Gdy złożę wymówienie, czy muszę zostawać na nadgodziny? Muszę przychodzić w soboty? Czy jak zostanę godzinę, dwie, czy to już wystarczy, żeby być w porządku wobec pracodawcy? Jakie mam prawa, a jakie obowiązki w takiej sytuacji? |
![]() |
Kiedy dopuszczalna jest praca w godzinach nadliczbowych?Zgodnie z art. 151 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (j.t. Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
Zgodnie z komentowanym przepisem pracę w godzinach nadliczbowych stanowi praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Praca w godzinach nadliczbowych wydłuża czas pracy ponad określone normy czasu pracy, które między innymi powinny chronić prawo pracownika do wypoczynku i określają maksymalny czas pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy. Czy w związku z tym pracownicy mają obowiązek wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych? Z przepisów Kodeksu pracy nie wynika bezpośrednio obowiązek pracy w godzinach nadliczbowych. Jednakże zgodnie z art. 100 § 1 K.p. pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa pracy i umową o pracę. Podporządkowanie pracownicze oznacza, iż pracownik nie tylko w określonym czasie i miejscu pozostaje do dyspozycji pracodawcy i musi świadczyć pracę określoną w umowie o pracę, ale również i fakt, że pracodawca może polecić mu pewne obowiązki wykraczające poza rozkładowy czas pracy, na przykład właśnie pracę w godzinach nadliczbowych. Czy wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych jest obowiązkiem pracownika?Należy więc przyjąć, że wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych jest obowiązkiem pracownika. Zarówno w przepisach prawa pracy jak i w orzecznictwie trudno doszukać się podstaw odmowy wykonania pracy w godzinach nadliczbowych. W szczególności nie usprawiedliwia takiej odmowy zmęczenie pracownika. Zgodnie bowiem z wyrokiem SN z 16 grudnia 1987 r. (I PRN 68/87; OSNC 1989/10/164) praca w godzinach nadliczbowych jest wykonywana w warunkach określonego już zmęczenia pracownika. Nie uzasadnia to jednak odmowy pracownika wykonania polecenia pozostania poza godzinami pracy w celu zakończenia usuwania awarii. W orzecznictwie znalazł się nawet wyrok orzekający, iż pracownik nie może także odmówić wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych, gdy polecono mu wykonywać pracę inną niż określona w umowie o pracę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 sierpnia 1990 r. I PRN 7/90). W orzeczeniu tym znalazło się stwierdzenie, że: „zlecenie pracy w godzinach nadliczbowych wiąże pracownika nie tylko wówczas, gdy zlecono mu pracę zgodną z umówionym rodzajem, lecz również wtedy, gdy zlecono mu pracę innego rodzaju”. Czy pracownik może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych?Generalnie pracownik nie może odmówić podjęcia pracy w godzinach nadliczbowych. Odmowa może stanowić naruszenie obowiązków pracowniczych i może stanowić podstawę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. W odniesieniu do kwestii godzin nadliczbowych nawet subiektywne przekonanie pracownika, że działania podejmowane przez pracodawcę są niecelowe lub niepotrzebne nie może zmienić faktu, że stanowcza odmowa podporządkowania się poleceniom zwierzchników pozostaje w oczywistej sprzeczności z pozycją pracownika, który winien się dostosować do legalnych poleceń przełożonych. Zlecenie pracy w godzinach nadliczbowych wiąże pracownika nie tylko wówczas, gdy zlecono mu pracę zgodną z umówionym w umowie o pracę rodzajem, lecz również wtedy, gdy zlecono mu pracę innego rodzaju. Jednakże praca ta nie powinna być niezgodna z posiadanymi przez pracownika kwalifikacjami, np. technik chemik nie powinien wykonywać pracy niewymagającej żadnych kwalifikacji zawodowych takich jak np. sprzątanie.
Ponadto, należy pamiętać, że praca w godzinach nadliczbowych odbywać się może tylko na polecenie pracodawcy. Co prawda, w niektórych przypadkach polecenie pracy w godzinach nadliczbowych można uznać za dorozumiane, ale generalnie pracownicy sami nie powinni decydować o kontynuowaniu zadań w dodatkowym czasie pracy. Pozostanie poza godzinami pracy, bez poinformowania przełożonego, nie jest podstawą do uznania tego czasu za czas nadgodzin. Nie jest pracą w godzinach nadliczbowych praca świadczona przez pracownika na zasadach dobrowolności w czasie wolnym od pracy – stwierdził tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 stycznia 1998 r. ( I PKN 239/97, OSNP 1999/1/7). Wysokość wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowychZa pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
1) 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających: a) w nocy, b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, 2) 50% wynagrodzenia — za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony wyżej.
W zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca, na pisemny wniosek pracownika, może udzielić mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy.
Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może nastąpić także bez wniosku pracownika. W takim przypadku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.
Podsumowując, w okresie wypowiedzenia jest Pan traktowany tak jak dotychczas. Oznacza to, że gdy wystąpi konieczność wykonania pracy w godzinach nadliczbowych musi Pan ją wykonać i nie może odmówić. PrzykładyMagda – księgowa w sezonie rozliczeniowymMagda złożyła wypowiedzenie z pracy w dziale księgowości z 3-miesięcznym okresem wypowiedzenia. Wiedziała, że w firmie wiosną zawsze panuje napięty czas – sezon rozliczeń. Przełożony poprosił ją o zostawanie po godzinach, czasem nawet do 20:00. Magda, choć była już "w trybie odejścia", nie mogła odmówić – polecenia nie były sprzeczne z prawem ani z umową, a potrzeby firmy były realne. Czuła się zobowiązana wykonać nadgodziny, choć skorzystała z możliwości odbioru czasu wolnego zamiast dodatku do wynagrodzenia. Tomek – specjalista IT z umową na czas nieokreślonyTomek pracował w dziale IT. Kiedy wypowiedział umowę i został mu jeszcze miesiąc pracy, przełożony kazał mu w soboty przychodzić do biura i pomagać w migracji danych. Tomek miał wątpliwości – przecież to sobota, jego dzień wolny. Jednak projekt był kluczowy, a sobotnia praca była traktowana jako nadgodziny w szczególnych potrzebach pracodawcy. Mimo niechęci, musiał się stawić – inaczej groziło mu nawet zwolnienie dyscyplinarne. Anna – pracownica działu sprzedaży w okresie "do bólu"Anna przez pięć lat pracy przyzwyczaiła się do tego, że w maju i czerwcu "siedzi się do bólu". Gdy wypowiedziała umowę, liczyła na spokojne ostatnie miesiące. Jednak przełożony przypomniał jej, że wciąż obowiązują ją wcześniejsze zasady. Musiała więc zostać czasem nawet trzy godziny dłużej. Zdecydowała się poprosić o pisemne potwierdzenie polecenia nadgodzin, by móc je rozliczyć zgodnie z prawem. Dzięki temu uzyskała rekompensatę w postaci dnia wolnego. PodsumowanieZłożenie wypowiedzenia nie zwalnia pracownika z obowiązku wykonywania poleceń pracodawcy, o ile są one zgodne z prawem i umową o pracę. W okresie wypowiedzenia nadal obowiązują dotychczasowe zasady dotyczące czasu pracy, w tym również praca w godzinach nadliczbowych – o ile wynika ona z szczególnych potrzeb pracodawcy lub innych uzasadnionych przyczyn. Odmowa wykonania takiego polecenia może być potraktowana jako naruszenie obowiązków pracowniczych. Warto jednak pamiętać, że nadgodziny muszą być zlecane przez pracodawcę, a pracownik ma prawo do odpowiedniego wynagrodzenia lub czasu wolnego w zamian. Dlatego przed podjęciem decyzji o odmowie czy ograniczeniu zaangażowania, warto spokojnie i rzeczowo porozmawiać z przełożonym, a w razie wątpliwości skonsultować sytuację z prawnikiem lub inspekcją pracy. Oferta porad prawnychPotrzebujesz pomocy w sprawie nadgodzin, wypowiedzenia lub innych kwestii związanych z prawem pracy? Skorzystaj z naszej porady prawnej online – szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu. Doświadczony prawnik przeanalizuje Twoją sytuację i wskaże najlepsze rozwiązania, dostosowane do Twoich potrzeb. Wejdź na eporady24.pl i zadaj pytanie już teraz – odpowiedź otrzymasz nawet w ciągu kilku godzin. Źródła:1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę, wypełniając formularz poniżej ▼▼▼. Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online ![]() O autorze: Marta Handzlik-Rosuł Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy. |
|
Zapytaj prawnika
Najnowsze pytania w dziale