Brak zgody na rozdzielność majątkową

Czy do ustanowienia rozdzielności majątkowej potrzebna jest zgoda obojga małżonków?

Poniższa odpowiedź została oparta na następujących faktach i ich prawnej ocenie. Z treści Pani pytania wynika, iż Pani małżonek namawia Panią na ustanowienie rozdzielności majątkowej. Zachowaniem takim wzbudza u Pani nieufność. Wskazuje Pani w treści pytania, że małżonek wysuwa także propozycje podziału majątku. Zaproponowany podział budzi Pani największe wątpliwości, bowiem w Pani ocenie nie jest równy.

W pierwszej kolejności podnieść należy, iż samo ustanowienie rozdzielności majątkowej nie powoduje podziału majątku dotychczas objętego ustawową wspólnością majątkową małżeńską.

Odmowa jednego z małżonków zawarcia umowy majątkowej ustanawiającej rozdzielność majątkową

Odmowa porozumienia co do zawarcia umowy majątkowej ustanawiającą rozdzielność majątkową może się skończyć wystąpieniem przez Pani małżonka z żądaniem o ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd

Mając na uwadze przedstawiony przez Panią stan faktyczny, małżonek (przy braku Pani zgody) może wystąpić do sądu, powołują się na treść art. 52 § 1 K.r.io., zgodnie z którym „z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej”. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2010 r., sygn. akt V CZ 78/10, „rozdzielność majątkowa – jak wynika z art. 52 § 2 K.r.io. – powstaje z dniem oznaczonym, w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. Tak więc w dalszym ciągu sąd, orzekając o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, obowiązany jest z urzędu oznaczyć dzień jej ustanowienia. Zachodzą zatem podstawy, by przyjąć, że wyrok ustanawiający rozdzielność majątkową z dniem późniejszym niż żądany przez powoda zawiera negatywne rozstrzygnięcie co do żądania ustanowienia rozdzielności z datą wcześniejszą. W konsekwencji nie można zgodzić się z oceną, że taki wyrok jest orzeczeniem niezupełnym”.

Przymusowe ustanowienie rozdzielności majątkowej

„Ustawa nie definiuje pojęcia »ważne powody«. Przez ważne powody, dające podstawę do ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej, zwykło się rozumieć - ogólnie mówiąc - wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych powoduje, że dalsze trwanie wspólności majątkowej między małżonkami pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny” (J. St. Piątowski, Stosunki majątkowe…, s. 140; J. Winiarz: Małżeńskie stosunki majątkowe, s. 84; L. Stecki: Ustanie ustawowej wspólności…, s. 12; J. Ignatowicz: Prawo rodzinne, s. 115).

W mojej ocenie z przedstawionego przez Panią stanu faktycznego nie wynika, jakoby występowała jakakolwiek ważna przyczyna, która miałaby przemawiać za przymusowym ustanowieniem rozdzielności majątkowej. Pani małżonek jako ewentualnie wnioskujący o tego rodzaju przymusową rozdzielność zobowiązany byłby do wskazanie, jakie to ważne powodu przemawiać mają za tego rodzaju rozdzielnością. Zauważyć należy, iż nie chodzi o „zwykłe” powody, lecz o „ważne”, tj. takie, które w jakikolwiek sposób mogą zagrozić rodzinie.

Jak podnosi się w literaturze, „przykłady ważnych powodów – to sytuacje powstałe na skutek zachowania się jednego z małżonków, polegającego na trwonieniu majątku wspólnego na skutek hulaszczego trybu życia, alkoholizmu, rażącej niegospodarności itp., uchylaniu się od pomnażania i utrzymywania substancji majątku wspólnego albo też zatrzymaniu tego majątku wyłącznie dla siebie i niedopuszczeniu współmałżonka do korzystania z niego” (M. Sychowicz i in. (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2006).

Opłata od pozwu w sprawie o ustanowienie rozdzielności majątkowej

Sprawy o ustanowienie rozdzielności majątkowej podlegają rozpoznaniu przez sądy rejonowe (art. 17 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego). Wyłączną właściwość miejscową Sądu ustala się na podstawie art. 41 § 1 Kodeksu. Przede wszystkim jest nim sąd ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania małżonków w Polsce. Zgodnie z art. 27 pkt 6 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych „od pozwu w sprawie o ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej pobierana jest opłata stała w kwocie 200 zł”.

Zasadne jest nadto wskazanie na pogląd Jerzego Ciszewskiego, zgodnie z którym „zaciąganie przez jednego z małżonków okresowych zobowiązań niezwiązanych z zaspokajaniem zwykłych potrzeb rodziny, może spowodować, przy określonej trudnej sytuacji majątkowej i osobistej współmałżonka i całej rodziny – celowość i konieczność zniesienia wspólności majątkowej. Wydaje się zatem, że kryterium "zwykłych potrzeb rodziny" o jakim mówi przepis art. 30 § 1 K.r.io. winno w wielu przypadkach odgrywać istotną rolę przy uznaniu, iż przesłanki o charakterze majątkowym uzasadniają pozytywne rozstrzygnięcie na podstawie art. 52 § 1 K.r.io.”

Ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa

Wyraźnie wskazać należy, iż w pozwie o ustanowienie rozdzielności majątkowej można żądać ustanowienia rozdzielności z datą wcześniejszą niż dzień wytoczenia powództwa. Ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa może być uzasadnione zwłaszcza w razie długotrwałej separacji faktycznej małżonków lub gdy jedno z małżonków nie przyczynia się do pomnażania majątku wspólnego albo w sposób bezpośredni zagraża utrzymaniu jego substancji.

Nie wyrażając zgody na rozdzielność majątkowa zawartą przed notariuszem, małżonek będzie zobowiązany do wytoczenia wyżej wymienionego powództwa. Rozdzielność powstaje nadto z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie lub separacji.