Decyzja administracyjna o umorzeniu postępowania

Czy pobyt strony postępowania administracyjnego w szpitalu stanowi przyczynę utraty przez nią zdolności do czynności prawnych?

Pobyt strony (lub jej pełnomocnika) w szpitalu nie stanowi przyczyny utraty przez nią (lub jej pełnomocnika) zdolności do czynności prawnych. Według Kodeksu postępowania administracyjnego (K.p.a.): „Art. 30. § 1. Zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się według przepisów prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej”. Stosownie do Kodeksu cywilnego (K.c.):

„Art. 12. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.”

Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. A pełnoletnim jest, kto ukończył lat osiemnaście. Jednakże przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność. Nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa.

Zawieszenie postępowania z urzędu z powołaniem się na art. 97 §1.3 było w mojej ocenie nieprawidłowe. Powstała sytuacja, w jakiej kontakt ze stroną stał się niemożliwy, wskutek utraty przez nią przytomności i związanym z tym pobytem w szpitalu. Ale nie oznacza to, że strona utraciła zdolność do czynności prawnych. Jeżeli nie została ubezwłasnowolniona, to nadal ją posiadała.

Umorzenie postępowania administracyjnego po śmierci strony tego postępowania

Gdyby strona odzyskała przytomność, nastąpiłoby bezproblemowe podjęcie postępowania z urzędu lub na wniosek strony. Gdyby strona następnie zmarła, postępowanie zostałoby umorzone (jako bezprzedmiotowe). Prawo do tego wynika z K.p.a.: „Art. 105. § 1. Gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania odpowiednio w całości albo w części.

Śmierć osoby fizycznej (strony) oznacza, że znika dotychczasowy podmiot postępowania administracyjnego i sprawia, że postępowanie to nie może się dalej toczyć w takim kształcie, w jakim było prowadzone dotychczas (stosunek prawnoprocesowy zachodzący pomiędzy organem administracji a konkretnym podmiotem, którego prawa lub obowiązki miały podlegać konkretyzacji).

Zarówno postanowienie jak i decyzja jako akty zapadłe w toku postępowania mogą zostać skutecznie doręczone jedynie tym podmiotom, które działają w postępowaniu. W tym znaczeniu uprawnienie strony do doręczenia jej decyzji pozostaje w ścisłym związku z posiadaną przez tę stronę zdolnością administracyjnoprawną.

Jeżeli jedyna strona postępowania zmarła, niemożliwe jest zastosowanie przepisów o doręczeniach do pism procesowych kierowanych do tej strony. W takim przypadku czynność doręczenia aktu administracyjnego w oczywisty sposób nie może zostać skutecznie zrealizowana i wynika to z samej natury czynności.

Czynności procesowe organu administracji

W piśmiennictwie dotyczącym prawa administracyjnego procesowego oraz prawa cywilnego procesowego wskazuje się, że wszystkie czynności procesowe organu administracji (sądu) powinny odpowiadać trzem zasadniczym warunkom ich ważności, wynikającym z samej natury tych czynności: po pierwsze, muszą być dokonane przez organ administracyjny (sąd) w rozumieniu prawa procesowego, po drugie, muszą być dokonane przez organ (sąd) w formie przepisanej dla takiej czynności bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa procesowego, po trzecie wreszcie, muszą być podjęte wobec żyjących lub istniejących podmiotów procesowych (por. G. Łaszczyca: Doręczenie w postępowaniu administracyjnym ogólnym i podatkowym, Kraków 1998, s. 41; J. Jodłowski, Z. Resich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska: „Postępowanie cywilne”, Warszawa 2003, s. 253).

Czy decyzja o umorzeniu postępowania administracyjnego jest wydana w sposób ważny także wtedy gdy nie może zostać doręczona?

W ocenie NSA postanowienie o podjęciu postępowania oraz decyzja administracyjna, w której organ orzeka o umorzeniu postępowania, jest w sposób ważny wydana także wtedy, gdy nie może zostać doręczona. Ważność postanowienia, decyzji w takim przypadku uzależniona jest od wykazania, że ze względu na śmierć jedynej strony postępowania brak jest podmiotu, względem którego taka czynność urzędowa mogłaby zostać podjęta. Skuteczność rozstrzygnięcia o podjęciu postępowania zawieszonego oraz umarzającego postępowanie zatem jest niezależna od tego, że akt ten nie podlega doręczeniu i jest niejako „składany” do akt sprawy.

Organ musi zakończyć postępowanie administracyjne, które zostało zatamowane i nie może się już toczyć (ani teraz, ani w przyszłości) z powodu nieusuwalnego braku podmiotowego (art. 105 § 1 K.p.a.).

Zakończenie postępowania administracyjnego które nie może się toczyć po śmierci jedynej strony

Umorzenie postępowania powoduje, iż rozwiązaniu ulega stosunek proceduralnoprawny powstały między organem administracji publicznej a dotychczasową stroną postępowania. Jeżeli by przyjąć, że w obrocie prawnym może zaistnieć jedynie decyzja doręczona i zasada ta nie podlega wyłączeniu w sytuacji, gdy jedyna strona postępowania zmarła, konsekwentnie należałoby stwierdzić, że organ w przypadku śmierci strony pozbawiony byłby możliwości wydania, na podstawie art. 105 § 1 K.p.a. decyzji o umorzeniu postępowania administracyjnego. Decyzja taka nie mogłaby zostać wydana (w znaczeniu doręczenia), albowiem stan „niedoręczalności” decyzji, wynikający z faktu dysponowania przez organ dowodem śmierci strony (aktem zgonu), miałby charakter nieprzemijalny (trwały).

Konsekwencją traktowania decyzji umarzającej postępowanie, jak zresztą każdego rozstrzygnięcia merytorycznego wydanego w ramach postępowania po śmierci strony, jako aktu nieistniejącego byłoby odebranie możliwości prawnego zamknięcia postępowania, które z przyczyn formalnych nie zostało ukończone. Stałoby to w oczywistej sprzeczności z charakterem instytucji umorzenia postępowania, którego istotą, jak się trafnie podkreśla w piśmiennictwie, jest „przerwanie (postępowania), uchylenie wszystkich dokonanych w nim czynności oraz orzeczenie o dalszym jego nieprowadzeniu” (por. W. Chróścielewski: glosa do wyroku NSA z dnia 20 września 1999 r. sygn. akt II SAB/Ka 13/99, OSP 2000, nr 7-8, poz. 110, s. 365).

W sytuacji śmierci jedynej strony postępowania (przy braku następstwa procesowego) jest możliwe umorzenie postępowania.

Akt stanowiący o podjęciu postępowania oraz jego umorzeniu nie podlega doręczeniu i jest „składany” do akt sprawy. Uznać należy, że formalnie nie istnieje konieczność jego „doręczenia”.

W uzasadnieniu można wyjaśnić taki sposób postępowania. Ewentualnie wykazać to w odrębnym dokumencie (niezależnym od postanowienia oraz decyzji o umorzeniu).