Zwrot kosztów dojazdu na rozprawę sądową na drugi koniec Polski

Oddalenie wniosku o ustanowienie obrońcy z urzędu i dojazdy do sądu oddalonego o kilkaset kilometrów

Jeżeli – jak Pan wskazał – postanowienie sądu o oddaleniu wniosku o ustanowienie obrońcy z urzędu stało się prawomocne, to niestety obecnie nie istnieje już możliwość jego zaskarżenia ani zmiany.

Wskazał Pan również, że obawia się Pan kosztów związanych z dojazdami do sądu. Z powyższego wnioskuję, że sąd rozpoznający sprawę Pańskiego syna znajduje się z dala od Państwa miejsca zamieszkania.

W polskim prawie karnym obowiązuje zasada właściwości sądu, w którego okręgu doszło do popełnienia przestępstwa, i ten właśnie sąd z reguły jest właściwy do rozpoznania takiej sprawy. Jednakże ustawodawca przewidział również pewne odstępstwa od tej reguły. Otóż zgodnie z art. 36 Kodeksu postępowania karnego sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym może przekazać sprawę innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli większość osób, które należy wezwać na rozprawę, zamieszkuje blisko tego sądu, a z dala od sądu właściwego.

Jak podkreśla się w nauce prawa i orzecznictwie, rozpoznanie sprawy przez sąd właściwy jest założeniem natury praworządnościowej i w związku z tym odstąpienie od tego założenia powinno być traktowane jako wyjątek, uwarunkowany celowością zapewnienia prawidłowości rozpoznania sprawy lub usprawnienia postępowania sądowego (postanowienie SN z dnia 13 marca 1980 r. – CS 6/80, OSNKW 1980/5-6/51).

Treść art. 36 K.p.k. nie pozwala sądowi wyższego rzędu na przekazanie do rozpoznania sprawy innemu sądowi równorzędnemu wówczas, gdy sąd właściwy miejscowo przystąpił do rozpoznania sprawy na rozprawie (postanowienie SA w Lublinie z dnia 14 kwietnia 1992 r. – II AKo 16/92 „Wokanda” 1993/1/33).

Wniosek o przekazanie sprawy sądowi właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania oskarżonego

Jak zatem z powyższego wynika, istnieje możliwość ubiegania się o przekazanie sprawy prowadzonej przez obecny sąd. W tym celu należałoby wystąpić do sądu wyższego stopniem nad obecnie rozpatrującym za pośrednictwem sądu rozpatrującego sprawę Pana syna z wnioskiem o przekazanie sprawy właśnie sądowi właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania Pana syna. Podkreślić jednakże należy, że zgodnie z ww. przepisem wniosek taki może być uwzględniony jedynie, gdy większość osób, które mają wziąć udział w rozprawie, zamieszkuje w tym samym okręgu, co Pański syn. Wliczają się w to nie tylko oskarżeni, lecz również świadkowie.

Skazanie oskarżonego a koszty przeprowadzenia rozprawy 

Jeżeli zaś chodzi o koszty postępowania, to regułą jest, że w razie skazania sąd nie dość, że nie zwróci oskarżonemu poniesionych kosztów, np. dojazdu, to ponadto obciąży go kosztami przeprowadzenia rozprawy (w wyjątkowych sytuacjach może oskarżonego z nich zwolnić).

Jednakże stosownie do art. 632 pkt 2 K.p.k., jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania koszty procesu ponosi w sprawach z oskarżenia publicznego Skarb Państwa, z wyjątkiem należności z tytułu udziału adwokata lub radcy prawnego ustanowionego w charakterze pełnomocnika przez pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego, powoda cywilnego albo inną osobę, a także z tytułu obrony oskarżonego w sprawie, w której oskarżony skierował przeciwko sobie podejrzenie popełnienia czynu zabronionego.

Natomiast zgodnie z art. 616 § 1 K.p.k. do kosztów procesu należą:

1. koszty sądowe,
2. uzasadnione wydatki stron, w tym z tytułu ustanowienia w sprawie jednego obrońcy lub pełnomocnika.

Czy w razie uniewinnienia sąd zwróci oskarżonemu koszty wynagrodzenia adwokata?

Dlatego też, jeżeli jednak zdecydowaliby się Państwo na zlecenie prowadzenia sprawy Pańskiego syna adwokatowi z wyboru, to w razie ostatecznego uniewinnienia Pańskiego syna od stawianych mu zarzutów będzie można wnosić o zwrot przez sąd kosztów wynagrodzenia adwokata. Na uwadze należy jednakże mieć również to, że sąd zwróci jedynie uzasadnione koszty takiej obrony. Oznacza to, że jeśli wynagrodzenie będzie znacząco zawyżone lub po prostu będzie przenosiło uzasadnioną wysokość takich kosztów, to sąd w postanowieniu o zwrocie kosztów przyzna Państwu jedynie taką ich wysokość, którą uzna w okolicznościach sprawy za uzasadnioną (kluczowe znaczenie w tej kwestii ma przede wszystkim wkład pracy obrońcy w sprawę, ilość rozpraw itp.).

Mogą Państwo również porozmawiać z adwokatami i spróbować wynegocjować możliwość spłaty wynagrodzenia w ratach lub z odroczonym terminem płatności. W zasadzie nic nie stoi temu na przeszkodzie.

Koszty dojazdu na rozprawy

Uzasadnione koszty to także np. koszty dojazdu na rozprawy. Jednak i tu istnieją pewne ograniczenia. O ile przepisy nie wskazują wyraźnie, co należałoby rozumieć pod pojęciem uzasadnionych kosztów dojazdu, to zasadne jest uznanie, że sąd w tej kwestii posiłkowałby się regulacją dekretu z dnia 26 października 1950 r. o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym (Dz. U. z 1950 r. Nr 49, poz. 445 z późn. zm.). Art. 4 ust. 1 tego dekretu mówi o tym, że za koszty podróży uznaje się koszty przejazdu środkiem transportu masowego (koleją, autobusem itp.) w klasie najniższej, w braku zaś takiego środka – koszty przejazdu najtańszym z dostępnych środków lokomocji.

Dlatego też i w tym przypadku sąd co do zasady nie zwróci całości poniesionych kosztów, jeżeli oskarżony na rozprawy będzie dojeżdżał środkami komunikacji droższymi niż relatywnie najtańsze.

Jak zatem wynika z powyższego, na obecnym etapie nie istnieje już w zasadzie możliwość otrzymania przez Pańskiego syna pomocy prawnej z urzędu, jednakże istnieją inne możliwości zmniejszenia spodziewanych ewentualnych kosztów procesu, np. poprzez przekazanie sprawy do sądu miejscowo bliższego miejscu zamieszkania Pańskiego syna, a także realna szansa na otrzymanie zwrotu znacznej części poniesionych kosztów w razie ostatecznego uniewinnienia Pańskiego syna od stawianych mu zarzutów.