.
Udzieliliśmy ponad 131,7 tys. porad prawnych i mamy 14 830 opinii Klientów
Zadaj pytanie » Zadaj pytanie »

Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wyłudzenia pieniędzy

• Data: 23-01-2024 • Autor: Radca prawny Marek Gola

Artykuł koncentruje się na prawnych aspektach zgłaszania do odpowiednich organów podejrzenia popełnienia przestępstwa wyłudzenia. Wskazuje na konieczność zrozumienia przepisów prawa karnego dotyczących oszustwa, omawia proces zbierania dowodów, a także podkreśla znaczenie odpowiedniej procedury prawnej przy powiadamianiu o takich sprawach organów ścigania. Na przykładzie pana Antoniego omówimy szczególną sytuację, gdy po oddaleniu powództwa o zapłatę przez sąd cywilny pozwany decyduje się na złożenie zawiadomienia o próbie popełnienia przestępstwa na jego szkodę.


Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie. Pomagamy w podobnych sprawach.

Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wyłudzenia pieniędzy

Pan Antoni napisał do nas po tym, jak w sprawie cywilnej zapadł dla niego korzystny wyrok. Był pozwanym, a powód domagał się zapłaty określonej kwoty. Powództwo w całości zostało oddalone. Pan Antoni pytał, czy może złożyć zawiadomienie do prokuratury o próbie wyłudzenia pieniędzy i jaka byłaby podstawa prawna takiego wniosku. Jak powinien wykazać próbę popełnienia przestępstwa?

Próba wyłudzenia pieniędzy przez pozew o zapłatę określonej kwoty

Aby odpowiedzieć na pytania pana Antoniego, w pierwszej kolejności przeanalizujemy przepisy, następnie pogląd doktryny i orzecznictwa, a na końcu odniesiemy nasze ustalenia do tej konkretnej sprawy.

 

W mojej ocenie, mając na uwadze przestawione przez pana Antoniego fakty, możemy mówić o usiłowaniu oszustwa, czyli o czynie z art. 286 § 1 Kodeksu karnego (K.k.) w związku z art. 13 K.k.

 

Przestępstwem przewidzianym przez polski Kodeks karny, którego znamiona być może wypełnia zachowanie, na które Pan wskazuje, jest oszustwo (art. 286 § 1 K.k.): „kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”. Głównym motywem działania sprawcy, tego rodzaju przestępstwa jest uzyskanie korzyści majątkowej w drodze doprowadzenia innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez wprowadzenie jej w błąd albo wyzyskanie błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranej czynności. Istota tego przestępstwa polega więc na posłużeniu się fałszem, który w literaturze określa się mianem czynnika sprawczego, który ma doprowadzić pokrzywdzonego do podjęcia niekorzystnej decyzji majątkowej. Taki sposób rozumienia przepisu pozwala odróżnić przestępstwo oszustwa stypizowane w art. 286 K.k., od zaboru, a nadto od innych przestępstw podobnych, tj. przestępstw skierowanych przeciwko mieniu.

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Przestępstwo oszustwa – wyłudzenia

Wprowadzenie w błąd polega na tym, że sprawca tegoż czynu własnym podstępnym zachowaniem, zabiegami doprowadza pokrzywdzonego do mylnego wyobrażenia o określonym stanie rzeczy (np. co do wartości przedmiotu, cech sprzedawanego lub nabywanego towaru, możliwości uzyskania korzyści z zawartej transakcji itp.).

 

„Kolejną formą przestępczego działania sprawcy jest wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania polegające na wykorzystaniu sytuacji, gdy ofiara z jakichkolwiek względów nie ma należytego rozeznania co do transakcji, jaką podejmuje. Niezdolność osoby rozporządzającej mieniem do należytego pojmowania przedsiębranego działania może wynikać z braku odpowiedniego rozwoju psychicznego, niedostatecznej socjalizacji, młodego wieku, upośledzenia umysłowego - zarówno takiego, które wyłącza zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swym postępowaniem, jak i prowadzącego jedynie do ograniczenia tej zdolności. Niezdolność może stanowić następstwo nadużywania alkoholu, środków odurzających, narkotyków. Może ona mieć charakter przemijający albo stały” (zob. M. Szwarczyk i in. (red.), Najnowsze wydanie: Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2007).

 

W przypadku pana Antoniego przedmiotem oszustwa jest mienie w szerokim tego słowa znaczeniu.

 

Przestępstwo oszustwa ma charakter materialny, przy czym skutkiem jest niekorzystne rozporządzenie mieniem własnym lub cudzym przez osobę wprowadzoną w błąd lub której błąd został przez sprawcę wyzyskany.

Niekorzystne rozporządzenie mieniem jako skutek oszustwa

Zgodnie z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 2000 r., sygn. V KKN 207/00, „niekorzystne rozporządzenie mieniem, jako skutek oszustwa, ogólnie rzecz ujmując, oznacza pogorszenie sytuacji majątkowej pokrzywdzonego, chociaż nie musi polegać na spowodowaniu efektywnej szkody. Termin »mienie« używany jest w znamionach przestępstwa oszustwa jako synonim majątku, a więc całokształtu sytuacji majątkowej danego podmiotu”.

 

Aby udowodnić oszustwo, należy przede wszystkim wykazać, iż celem działania sprawcy było uzyskanie szeroko pojętej korzyści majątkowej, która może polegać zarówno na uzyskaniu zysku (zwiększeniu aktywów), jak i na zmniejszeniu pasywów. Nie ma przy tym żadnego znaczenia, czy sprawca chce uzyskać korzyść majątkową dla siebie czy innej osoby.

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Udowodnienie oszustwa

Szczegółowa analiza praktyki pozwala postawić tezę, że oszustwo jest przestępstwem trudnym do udowodnienia, a to ze względu na konieczność wykazania zamiaru bezpośredniego kierunkowego tak co do celu działania, jak i używanych środków. Pogląd taki znalazł również wyraz w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1973 r. (OSNPG 1974, nr 7, poz. 7) – „celem lepszego zobrazowania problemu wskazać należy na jedno z orzeczeń Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 1980 r., zgodnie z którym nie wypełnia znamion tego przestępstwa sam fakt, iż pożyczkobiorca, pomimo upomnień ze strony pożyczkodawcy, nie zwraca pożyczki”.

 

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 kwietnia 1999 r., sygn. akt 48/99, „do przypisania oszustwa konieczne jest ustalenie, że występując o udzielenie pożyczki, kredytu lub innego płatnego świadczenia, sprawca działał z zamiarem jego niezwrócenia lub niespłacenia. Należy dodać, że sam fakt zadłużenia nie może decydować o zamiarze wyłudzenia, a dopiero powiązanie różnych okoliczności związanych z zawieranymi umowami kredytowymi lub innymi transakcjami może pozwolić na wyprowadzenie wniosków o zamiarze oskarżonego”.

 

Przy przestępstwie oszustwa musi istnieć dobrowolność. Przez dobrowolność rozumieć należy zachowanie, które realizowane jest przez rozporządzającego w wyniku podjęcia przez niego decyzji dotyczącej mienia w oparciu o określone przesłanki, co do których rozporządzający pozostaje w błędzie.

 

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1986r., sygn. akt II KR 134/86, „nieprawidłowe odzwierciedlenie rzeczywistości w świadomości rozporządzającego mieniem stanowić ma więc rezultat podejmowanych przez sprawcę działań”.

 

Sprawca dla wprowadzenia kogoś w błąd nie musi podejmować szczególnych czynności polegających na działaniu podstępnym lub chytrym. Dla uznania, iż mamy do czynienia z wprowadzeniem w błąd, wystarczające jest każde, jakiekolwiek działanie, które może doprowadzić do powstania błędnego wyobrażenia o rzeczywistości u osoby rozporządzającej mieniem.

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

Zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa oszustwa

Przenosząc rozważania teoretyczna na grunt zapytania pana Antoniego, wskazać należy, że czyn penalizowany w art. 286 K.k. jest przestępstwem kierunkowym. Wykładnia przepisów wymaga udowodnienia zamiaru bezpośredniego kierunkowego do celu działania i używanych środków.

 

Mając na uwadze zaprezentowane instytucje prawa karnego procesowego, należałoby teraz przeanalizować możliwości dowodowe i dostarczyć dowody na przestępstwo wyłudzenia. Chodzi zarówno o osobowe, jak i rzeczowe źródła dowodowe. Najlepszym dowodem byłoby zeznanie świadka potwierdzające zamiar bezpośredni, czyli wykazujące, że dana osoba od samego początku miała na celu wprowadzenie pana Antoniego w błąd i wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania prowadzącego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Zasadne byłoby także przeanalizowanie uzasadnienia wyroku sądu rozpoznającego sprawę cywilną.

 

Na podstawie przedstawionego przez pana Antoniego stanu faktycznego nie sposób wskazać, czy zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 K.k. w zw. z art. 13 K.k. jest zasadne. Przypuszczam bowiem, iż kwestia zasadności dochodzonego powództwa była w znacznej części uzależniona od oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Jeżeli bowiem ocena zebranych w sprawie dowodów nie była jednoznaczna, w mojej ocenie nie można mówić o zamiarze bezpośrednim kierunkowym, który jest niezbędny, aby pociągnąć do odpowiedzialności karnej uprzedniego powoda.

Przykłady

Przypadek wyłudzenia pożyczki

Jan pożyczył od swojego znajomego znaczną sumę pieniędzy na rozwój swojej działalności gospodarczej. Mimo obietnic zwrotu, Jan nigdy nie podjął żadnych kroków w celu spłaty długu, a dodatkowo zataił przed kolegą fakt, że już wtedy miał poważne problemy finansowe. Pożyczkodawca, odkrywszy, że Jan nie miał zamiaru spłacać pożyczki, zdecydował się złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa oszustwa.

 

Sprzedaż wadliwego samochodu

Ewa Sosnowska zakupiła samochód od prywatnego sprzedawcy, który zapewniał o doskonałym stanie technicznym pojazdu. Niedługo po zakupie okazało się, że samochód posiada poważne, ukryte usterki, o których sprzedawca wiedział, lecz ich nie ujawnił. Ewa, czując się oszukana, rozważała złożenie zawiadomienia do prokuratury o próbie wyłudzenia pieniędzy poprzez sprzedaż wadliwego produktu.

 

Nierzetelny wykonawca remontu

Pani Katarzyna zleciła wykonanie remontu swojego mieszkania firmie remontowej. Firma obiecała wykonanie prac w wysokim standardzie i w ustalonym terminie. Po otrzymaniu zaliczki prace zostały wykonane niestarannie, a termin ich zakończenia został znacznie przekroczony. Pani Katarzyna, czując się oszukana przez nierzetelną firmę, rozważała złożenie zawiadomienia o możliwym oszustwie do odpowiednich organów ścigania.

Podsumowanie

Reasumując, istotą zgłoszenia podejrzenia popełnienia przestępstwa wyłudzenia jest nie tylko zrozumienie przepisów prawa karnego, ale również odpowiednie przygotowanie dowodów. Przypadek pana Antoniego rzuca światło na zawiłości prawne i dowodowe, które muszą zostać rozważone przed złożeniem takiego zawiadomienia. Proces udowodnienia oszustwa, jak wskazuje analiza orzeczeń sądowych, jest skomplikowany i wymaga dokładnego wykazania zamiaru bezpośredniego oraz użycia środków wprowadzających w błąd. W kontekście prawnym każdy przypadek oszustwa wymaga indywidualnej analizy i oceny, aby ustalić, czy zawiadomienie o podejrzeniu przestępstwa jest rzeczywiście uzasadnione. To, co wydaje się być próbą wyłudzenia w jednym przypadku, w innym może okazać się złożoną sytuacją prawną wymagającą szczegółowego dochodzenia.

Oferta porad prawnych

Potrzebujesz porady prawnej lub wsparcia w przygotowaniu pism prawnych związanych z podejrzeniem wyłudzenia lub innego oszustwa? Skorzystaj z naszej oferty konsultacji online z doświadczonymi prawnikami, którzy pomogą Ci zrozumieć Twoje prawa i przygotować odpowiednie dokumenty. Napisz do nas, korzystając z formularza umieszczonego pod tekstem.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 2000 r., sygn. V KKN 207/00
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1973 r., OSNPG 1974
4. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 kwietnia 1999 r., sygn. akt 48/99
5. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1986r., sygn. akt II KR 134/86

 

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę, wypełniając  formularz poniżej  ▼▼▼. Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny

O autorze: Radca prawny Marek Gola

Radca prawny, doktorant w Katedrze Prawa Karnego Procesowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, zdał aplikację radcowską w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Katowicach. Specjalizuje się w szczególności w prawie karnym materialnym i procesowym, bliskie jest mu też prawo pracy, prawo rodzinne oraz prawo handlowe. Udzielił już ponad 2000 porad prawnych, pomagając osobom pokrzywdzonym przez nieuczciwych pracodawców, a także tym, w których życie (nie zawsze słusznie) wtargnęła policja i prokuratura.


.
Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem.

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Szukamy ambitnego prawnika »

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

Paragraf jako alternatywne logo serwisu