Sąd dla nieletnich – co czeka 14-latka, który dopuścił się kradzieży?

Jak postąpi sąd rodzinny wobec 14-latka dopuszczającego się kradzieży?

W celu udzielenia odpowiedzi na Pańskie pytanie sięgnąć należy przede wszystkim do regulacji ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 1982 r. Nr 35, poz. 228 z późn. zm.).

I tak, zgodnie z treścią przepisu art. 6 ustawy, „wobec nieletnich sąd rodzinny może:

1. udzielić upomnienia,
2. zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia,
3. ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna,
4. ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego,
5. zastosować nadzór kuratora,
6. skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją,
7. orzec zakaz prowadzenia pojazdów,
8. orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego,
9. orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, w młodzieżowym ośrodku socjoterapii albo w ośrodku szkolno-wychowawczym,
10. orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym,
11. zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym”.

Ponadto, stosownie do treści art. 7 § 1 ustawy, „sąd rodzinny może:

1. zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym,
2. zobowiązać rodziców lub opiekuna do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej przez nieletniego”.

Czym kieruje się sąd orzekając w sprawach z udziałem nieletnich?

Jak zatem widać, katalog działań, jakie może podjąć sąd, jest szeroki, jednakże uwagę należy zwrócić również na regulację przepisu art. 3 § 1 i 2 ustawy, zgodnie z którym „w sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełnienia przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego, uwzględniając przy tym interes społeczny”. Ponadto, „w postępowaniu z nieletnim bierze się pod uwagę osobowość nieletniego, a w szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego”.

Jak zatem z powyższego wynika, sąd powinien raczej w miarę możliwości dążyć do osiągnięcia celów wychowawczych wobec nieletniego, niż stosować środki represji, a to oznacza, że jeżeli tylko okoliczności sprawy oraz postawa i osobowość nieletniego na to pozwalają, sąd powinien stosować najmniej uciążliwe dla niego sankcje.

Wobec powyższego, mając na uwadze przedstawione przez Pana okoliczności faktyczne sprawy oraz fakt braku uprzednich zatargów Pańskiego syna z prawem, nie należy się raczej obawiać ciężkiej kary dla syna, a wobec tego, że ostatecznie nie została przez Pańskiego syna wyrządzona szkoda oraz jeżeli okaże on przed sądem szczerą skruchę i złoży obietnicę poprawy, to można liczyć nawet na zakończenie sprawy na udzieleniu przez sąd upomnienia.

Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym

Warto w tym miejscu wskazać, iż zgodnie z art. 10 cytowanej ustawy „sąd rodzinny może orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt 2 lit. a) (popełnienie przestępstwa), jeżeli przemawiają za tym wysoki stopień demoralizacji nieletniego oraz okoliczności i charakter czynu, zwłaszcza gdy inne środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub nie rokują resocjalizacji nieletniego”.

Jak zatem widać, najcięższe środki represji karnej stosowane są w najcięższych przypadkach, wobec nieletnich, którzy notorycznie wchodzą w konflikt z prawem. O ile zatem okoliczności takie nie mają miejsca w opisanej przez Pana sprawie, o tyle nie należy się obawiać o zastosowanie takich środków przez sąd.

Jak przebiega procedura w sprawach nieletnich?

Odnośnie zaś samej procedury w sprawach nieletnich, to po skierowaniu przez policję do sądu wniosku o wszczęcie postępowania, sąd co do zasady przeprowadza w pierwszej kolejności czynności wyjaśniające, tj. przede wszystkim zbiera opinie o nieletnim (np. ze szkoły) oraz zleca kuratorowi dokonanie wywiadu środowiskowego, przy czym w zależności od konkretnej sprawy czynności te mogą być różne.

Następnie sąd wyznaczy rozprawę, na którą wezwie nieletniego i jego rodziców, w rozprawie co do zasady uczestniczy również prokurator i pokrzywdzony. Na rozprawie sąd wysłucha nieletniego i zapozna się ze stanowiskiem prokuratora oraz pokrzywdzonego, a następnie wyda wyrok.

Warto podkreślić, że cała procedura wymaga, aby sąd zapewnił nieletniemu maksimum komfortu i brak stresu w czasie postępowania, aby samo to postępowanie nie było dla niego traumą.