Realizacja postanowienia sądu o przyjęciu do szpitala psychiatrycznego

Do kogo należy realizacja postanowienia sądowego o przyjęciu do szpitala psychiatrycznego?

W przypadku opisanym przez Pana zapewnienie realizacji postanowienia sądowego o przyjęciu do szpitala psychiatrycznego należy do marszałka danego województwa. Mówi o tym art. 46 ust. 2b ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego. Nie jest to wykonywane w ramach egzekucji sądowej przez komorników sądowych.

Sprawy związane z realizacją postanowień sądowych w danym województwie należą do kompetencji określonych jednostek urzędu marszałkowskiego.

Dla sprawnej realizacji postanowień niezbędna jest jednak współpraca osób i organów zaangażowanych w wykonanie postanowienia (m.in. pogotowia, Policji, ośrodka pomocy społecznej, rodziny chorego oraz Urzędu Marszałkowskiego).

Realizacja postanowienia polega na:

• ustaleniu miejsca w szpitalu psychiatrycznym (czy jest wolne i w jakim terminie),
• zorganizowaniu transportu medycznego (z lekarzem).

Transport medyczny odbywa się najczęściej z miejsca zamieszkania osoby chorej psychicznie do wskazanego szpitala psychiatrycznego. Koszt transportu pacjenta pokrywa Samorząd Województwa.

Realizacja przez marszałka województwa obowiązku wynikającego z art. 46 ust. 2b ustawy

Realizacja przez marszałka województwa obowiązku wynikającego z art. 46 ust. 2b ustawy odbywa się w ten sposób, iż osoba bliska pacjentowi (której interwencja spowodowała wszczęcie postępowania sądowego o przyjęciu do szpitala psychiatrycznego) po otrzymaniu postanowienia sądu czuwa nad jego realizacją. Doprowadzenie do szpitala wykonuje Policja w obecności lekarza, pielęgniarki lub zespołu ratownictwa medycznego.

Osoba chora psychicznie przewożona jest zwykle do szpitala położonego najbliżej jej miejsca zamieszkania. Ułatwia to możliwość kontaktowania się takiej osoby z osobami najbliższymi. Problem z realizacją postanowienia sądu o przyjęciu osoby chorej psychicznie do szpitala psychiatrycznego na podstawie art. 29 ustawy polega na sprzeciwie takiej osoby przed poddaniem się postanowieniu sądowemu o przymusowym leczeniu. W takich sytuacjach stosuje się rutynowe procedury postępowania z osobami cierpiącymi na zaburzenia psychiczne, które wymagają hospitalizacji psychiatrycznej, a które nie wyrażają zgody na taką hospitalizację.

Postanowienie o leczeniu w szpitalu psychiatrycznym bez zgody osoby chorej psychicznie

Członek rodziny, na wniosek którego sąd wydał postanowienie o leczeniu w szpitalu psychiatrycznym bez zgody osoby chorej psychicznie – ma prawo zgłosić potrzebę przymusowego doprowadzenia danej osoby do szpitala i przekazać postanowienie do realizacji marszałkowi.

W celu realizacji postanowienia sądowego konieczne jest przesłanie pisma informującego o potrzebie realizacji postanowienia wraz z załączonym prawomocnym postanowieniem sądu. Wskazane jest, by postanowienie posiadało adnotację o fakcie uprawomocnienia się.

Ustawa nie wymaga, by postanowienie miało klauzulą wykonalności, albowiem w sprawie tej nie jest prowadzona egzekucja sądowa, a jedynie określony podmiot (inny niż organ egzekucyjny) wykonuje to orzeczenie.

Odmowa osoby wobec której wydano postanowienie stawienia się w szpitalu psychiatrycznym

Jeżeli osoba chora psychicznie, wobec której wydano postanowienie o przyjęciu do szpitala psychiatrycznego, odmawia stawienia się w szpitalu psychiatrycznym lub w inny sposób utrudnia wykonanie tego postanowienia, sąd z urzędu lub na wniosek upoważnionego przez marszałka województwa lekarza psychiatry może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie tej osoby do szpitala psychiatrycznego przez Policję (art. 46 ust. 2c ustawy o ochronie zdrowia psychicznego).

Odstąpienie przez ustawodawcę od wprowadzenia do ustawy przepisów doprecyzowujących sposób realizacji zadania przewidzianego w art. 46 ust. 2b ustawy było celowym działaniem. Przyjęcie takiego rozwiązania wynikało z konieczności poszanowania autonomii samorządu wojewódzkiego i zagwarantowania mu doboru sposobu realizacji zadania zgodnie z lokalnymi uwarunkowaniami.

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego stanowi:

„Art. 29.

1. Do szpitala psychiatrycznego może być również przyjęta, bez zgody wymaganej w art. 22, osoba chora psychicznie:

1) której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego, bądź

2) która jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.”

„Art. 46

(…)

2a. Jeżeli osoba psychicznie chora, która ma być poddana badaniu przez biegłego, odmawia stawienia się we wskazanym miejscu lub w inny sposób uchyla się od tego badania, sąd może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie tej osoby przez Policję do wskazanego miejsca.

2b. Zapewnienie realizacji postanowienia sądowego o przyjęciu do szpitala psychiatrycznego osoby, o której mowa w art. 29 ust. 1, należy do marszałka województwa.

2c. Jeżeli osoba psychicznie chora, wobec której wydano postanowienie o przyjęciu do szpitala psychiatrycznego, odmawia stawienia się w szpitalu psychiatrycznym lub w inny sposób utrudnia wykonanie tego postanowienia, sąd z urzędu lub na wniosek upoważnionego przez marszałka województwa lekarza psychiatry może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie tej osoby do szpitala psychiatrycznego przez Policję.

Art. 46a.

1. Przy wykonywaniu postanowień sądowych o przyjęciu do domu pomocy społecznej lub szpitala psychiatrycznego stosuje się art. 18.

2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, przewidziane w innych przepisach środki przymusu bezpośredniego mogą być stosowane jedynie po uprzednim bezskutecznym zastosowaniu przymusu bezpośredniego przewidzianego w niniejszej ustawie albo gdy jego zastosowanie byłoby niecelowe.

3. Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie przez Policję, o którym mowa w art. 40 i 46, następuje w obecności lekarza, pielęgniarki lub zespołu ratownictwa medycznego.”

Art.18.

1. Przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, przy wykonywaniu czynności przewidzianych w niniejszej ustawie, można stosować tylko wtedy, gdy przepis niniejszej ustawy do tego upoważnia albo osoby te:

1) dopuszczają się zamachu przeciwko:

a) życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby lub

b) bezpieczeństwu powszechnemu, lub

2) w sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają przedmioty znajdujące się w ich otoczeniu, lub

3) poważnie zakłócają lub uniemożliwiają funkcjonowanie podmiotu leczniczego udzielającego świadczenia zdrowotnego w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.

(…)

9. W przypadkach określonych w ust. 1 jednostki systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne, Policja oraz Państwowa Straż Pożarna są obowiązane do udzielania lekarzowi, pielęgniarce lub kierującemu akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych pomocy na ich żądanie.”

Źródła:

1. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego - Dz.U. 1994 nr 111 poz. 535