Przestępstwo poświadczenia nieprawdy

Poświadczenie nieprawdy przez funkcjonariusza publicznego lub osobę uprawnioną do wystawiania dokumentów

Przestępstwo poświadczenia nieprawdy, czyli fałszerstwa intelektualnego, jest tzw. przestępstwem indywidualnym, co oznacza, że odpowiedzialności za jego popełnienie podlega funkcjonariusz publiczny, jak i inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu. Jak stanowi przepis art. 271 § 1 Kodeksu karnego (K.k.), funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W wypadku mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności (art. 271 § 2 K.k.). Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (art. 271 § 3 K.k.).

Poświadczenie nieprawdy w ofercie oraz umowie pomiędzy podmiotami

Poświadczenie nieprawdy w dokumentacji konkursowej, w tym w ofercie oraz w umowie pomiędzy podmiotami prawa, nie podlega pod hipotezę przepisu art. 271 K.k. Jak wskazał Sąd Najwyższy – Izba Karna w wyroku z dnia 30 sierpnia 2011 r. (sygn. akt IV KK 190/11), „uprawnienie »innej osoby« z art. 271 § 1 KK powinno stanowić uzupełnienie kompetencji funkcjonariusza publicznego i nie może być utożsamiane z ogólną kompetencją do udziału w obrocie prawnym, zaś dokument przez tę osobę wystawiony ma zawierać w swojej treści poświadczenie, któremu przysługuje cecha zaufania publicznego, a w związku z tym domniemanie prawdziwości. Nie stanowi wystawienia dokumentu z poświadczeniem w nim nieprawdy, w rozumieniu art. 271 § 1 KK, samo zawarcie cywilnoprawnej umowy przez osoby upoważnione do działania w imieniu stron transakcji, z podaniem w jej treści niektórych nieprawdziwych okoliczności dotyczących kontraktu. Strona stosunku cywilnoprawnego nie może być bowiem sprawcą przestępstwa z art. 271 § 1 KK w zakresie sporządzonych przez nią dokumentów odnoszących się do zawarcia, zmiany lub ustania tego stosunku” (podobnie Sąd Najwyższy – Izba Karna w wyroku z dnia 13 listopada 2008 r., sygn. akt IV KK 373/08 oraz w wyroku z dnia 16 grudnia 2010 r., sygn. akt IV KK 379/10).

Zamieszczenie nieprawdziwych informacji w ofercie konkursowej

W kontekście cytowanych powyżej orzeczeń zamieszczenie nieprawdziwych informacji w ofercie konkursowej, składanej w ramach procedury zamówień publicznych, nie wypełnia znamion przestępstwa z art. 271 K.k., bowiem dokumentacja ta nie korzysta z domniemania prawdziwości wynikającego z zaufania publicznego, jakim obdarzony jest z mocy prawa podmiot ją wystawiający. Ewentualnych podstaw odpowiedzialności należy poszukiwać w ustawie – Prawo zamówień publicznych, dotyczących także konsekwencji w zakresie przyszłego uczestnictwa w procedurach wyłaniania wykonawcy zamówienia.

Termin przedawnienia przestępstwa poświadczenia nieprawdy

Odnosząc się do drugiej części pytania, czysto teoretycznie, z uwagi na brak podstaw do wszczęcia postępowania karnego w niniejszej sprawie, należy wskazać, iż termin przedawnienia przestępstwa poświadczenia nieprawdy zależy od jego kwalifikacji prawnej, mamy tu bowiem do czynienia z trzema postaciami tego czynu. Pierwszy przypadek wskazuje art. 271 § 1 K.k., zgodnie z którym zagrożenie karą pozbawienia wolności wynosi od 3 miesięcy do lat pięciu. W takim wypadku, w świetle przepisu art. 101 § 1 pkt 3 K.k., jeśli czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności przekraczającą trzy lata (chodzi tu o górny wymiar kary), jego karalność (ściganie) przedawnia się z upływem lat 10 od czasu jego popełnienia.

Kara za przestępstwo poświadczenia nieprawdy

Jeśli organy ścigania zakwalifikują dany czyn jako tzw. wypadek „mniejszej wagi”, kara przewidziana przez ustawę to grzywna lub ograniczenie wolności. Wówczas, w świetle przepisu art. 101 § 1 pkt 4 K.k., karalność takiego przestępstwa ustaje, jeśli od czasu jego popełnienia upłynęło 5 lat. Jeśli natomiast przestępstwo poświadczenia nieprawdy stanie się typem kwalifikowanym przez motywację sprawcy, tzw. przestępstwem kierunkowym, o czym świadczą określenia „w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej”, to zagrożenie karą pozbawienia wolności wzrośnie i wyniesie od sześciu miesięcy do lat 8. Oczywiście motywacja sprawcy musi zostać udowodniona, jest to element zamiaru decydujący o bycie przestępstwa z art. 271 § 3 K.k., które może być popełnione tylko w zamiarze bezpośrednim kierunkowym (dolus directus coloratus). W tym przypadku, zgodnie z treścią przepisu art. 101 § 1 pkt 2a K.k., karalność czynu ulegnie przedawnieniu po upływie 15 lat od czasu jego popełnienia.

Jeśli dojdzie do przedawnienia karalności, to okoliczność ta stanowić będzie negatywną przesłankę procesową, której konsekwencją będzie konieczność umorzenia postępowania karnego (art. 17 § 1 pkt 6 Kodeksu postępowania karnego), niezależnie od jego stadium, jeśli przed upływem terminu przedawnienia nie doszło do wydania prawomocnego wyroku.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego - Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555
3. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna w wyroku z dnia 13 listopada 2008 r., sygn. akt IV KK 373/08
4. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna w wyroku z dnia 30 sierpnia 2011 r. sygn. akt IV KK 190/11