Program Posiłek w domu i szkole - kryteria dochodowe dla obywateli Ukrainy

Pomoc dla obywateli Ukrainy w ramach świadczeń polskiej pomocy społecznej

Zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, na podstawie art. 26 obywatelom Ukrainy przysługują:

1. świadczenia rodzinne,
2. świadczenie wychowawcze, czyli tak zwane 500+,
3. świadczenie Dobry Start, czyli tzw. 300+,
4. świadczenie rodzinnego kapitału opiekuńczego,
5. dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna,
   pod warunkiem, że obywatel Ukrainy zamieszkuje z dzieckiem w Polsce.

Zgodnie ze wskazana ustawą uchodźcy z Ukrainy mogą liczyć na pomoc społeczną – udzielaną przez ośrodki pomocy społecznej na terenie danej gminy (miasta). Jest ona udzielana bez standardowego wywiadu środowiskowego. Obejmuje ona różne świadczenia:

• pieniężne – mogą być to stałe, okresowe lub doraźne zasiłki pokrywające podstawowe potrzeby życiowe;
• niepieniężne – np. w postaci zapewnienie tymczasowego mieszkania, żywności, odzieży itp.

Z założenia pomoc społeczna i świadczenia oferowane w jej ramach mają na celu wspierać osoby i rodziny o najniższych dochodach lub bez środków do życia, czyli zagrożonych ubóstwem w najtrudniejszych sytuacjach życiowych.

Zwolnienie z odpłatności za korzystanie z posiłków w stołówce szkolnej

Obywatele Ukrainy, uczęszczający do szkoły, mogą korzystać z posiłków w stołówce szkolnej na tych samych zasadach co pozostali uczniowie szkoły. Powinni więc co do zasady ponosić odpłatność za korzystanie z posiłków. Można starać się o zwolnienie z odpłatności na zasadach określonych w art. 106 ust. 5 ustawy – Prawo oświatowe, np. z powodu trudnej sytuacji materialnej rodziny. Możliwe jest również znalezienie sponsorów, którzy sfinansują obiady dzieciom.

Obecnie, na podstawie art. 29 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa obywatele Ukrainy mogą zostać objęci pomocą społeczną na zasadach i w trybie określonym w ustawie o pomocy społecznej. Oznacza to, że na podstawie przepisów tej ustawy można objąć rodzinę z Ukrainy pomocą w formie pokrycia kosztów dożywiania dziecka w szkole.

Dla kogo program „Posiłek w szkole i w domu” – kryteria

Program „Posiłek w szkole i w domu” przyjęty Uchwałą Rady Ministrów z dnia 15 października 2018 r. zakłada dofinansowanie dla gminy w przypadku udzielenia pomocy w formie posiłków oraz zasiłków celowych na zakup żywności lub posiłku, jeżeli dochód na osobę nie przekracza kwoty 150% kryterium dochodowego, o którym mowa w art. 8 ustawy o pomocy społecznej, tj.

1. dla osoby samotnie gospodarującej 1164 zł,
2. a w przypadku rodzin kwoty 900 zł.

W przypadku dzieci korzystających ze zbiorowego żywienia w placówkach oświatowych kryterium dochodowe uprawniające do nieodpłatnych posiłków może być inne. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy uczeń albo dziecko nie spełnia wymagań, o których mowa powyżej, a wymaga pomocy w postaci posiłku w placówce oświatowej, odpowiednio dyrektor szkoły lub przedszkola informuje ośrodek pomocy społecznej o potrzebie udzielenia pomocy.

Posiłki dla dzieci i uczniów wskazanych przez dyrektora szkoły lub przedszkola finansowane są bez wydawania decyzji administracyjnej w sprawie i ustalenia sytuacji rodziny w drodze rodzinnego wywiadu środowiskowego. Jednakże badane jest spełnienie kryterium dochodowego.

Wiele gmin decyduje się na to, że osoby, których dochód lub dochód na osobę w rodzinie przekracza 150%, a jednocześnie nie przekracza 200% kryterium dochodowego, tj. odpowiednio kwoty 1552 zł dla osoby samotnie gospodarującej i 1200 zł dla osoby w rodzinie, otrzymują pomoc w formie posiłku za odpłatnością w wysokości np.: 25% kosztu posiłku.

Stosowanie różnych kryteriów dochodowych

Podsumowując tę cześć naszych rozważań: w oparciu o ustawę o pomocy społecznej obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2021r. w sprawie zweryfikowanych kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U z 2021 r., poz. 1296). Rozporządzenie ustala kryteria dochodowe dla osoby:

• samotnie gospodarującej – w wysokości 776 zł;
• w rodzinie – w wysokości 600 zł.

Program „Posiłek w szkole i w domu” zakłada dofinansowanie, jeżeli dochód na osobę nie przekracza kwoty 150% kryterium dochodowego, o którym mowa w art. 8 ustawy o pomocy społecznej. Odrębnie jest traktowana osoba samotna oraz odrębnie rodzina. I wychodzi nam:

1. dla osoby samotnie gospodarującej 1164 zł ( 776 *150%),
2. a w przypadku rodzin, kwoty 900 zł ( 600 * 150%).

Tak więc kryterium dochodowe w ramach programu „Posiłek w szkole i w domu” jest wyższe niż kryterium dochodowe dla potrzeb uzyskania świadczeń na zasadach ogólnych.

Trzy statusu obywateli Ukrainy w Polsce

Jeśli chodzi o obywateli Ukrainy, którym pomoc społeczna może być przyznana, mamy do czynienia z osobami, które z mocy przepisów prawa mogą mieć trzy statusy i w zależności od nich przysługiwać im będzie różnego rodzaju pomoc.

• Po pierwsze – osoby, o których mowa w art. 5 pkt 2 lit. a ustawy o pomocy społecznej (w szczególności osoby posiadające ochronę międzynarodową, tj. status uchodźcy lub ochronę tymczasową) – dla nich dedykowane są świadczenia wskazane w art. 92 tej ustawy i realizowane są przez starostę/PCPR.
• Po drugie – osoby, o których mowa w art. 5 pkt 2 lit. b ustawy o pomocy społecznej (tj. osoby przebywające na terytorium RP na podstawie zgody na pobyt ze względów humanitarnych albo pobyt tolerowany) – dla nich ustawa przewiduje pomoc w formie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego, a zadanie to jest realizowane przez gminę/OPS lub CUS.
• No i po trzecie – osoby objęte specustawą. Osoby, które na podstawie specustawy mogą korzystać ze świadczeń pomocy społecznej (ze wszystkich świadczeń pieniężnych i niepieniężnych) dzielą się na dwie grupy. Pierwsza to osoby o statusie legalnego pobytu po spełnieniu warunków wskazanych w art. 2 ust. 1 specustawy (uciekinierzy wojenni) i uzyskaniu numeru PESEL, wskazana w art. 29 (czyli osoby o statusie UKR). Drugą grupę stanowią osoby przebywające legalnie w Polsce przed wybuchem wojny, których członek rodziny powrócił na terytorium Ukrainy.

Dla tych osób specustawa przewidziała niewielkie odstępstwa w zakresie postępowania o przyznanie świadczeń, do których należą:

• brak konieczności przeprowadzania rodzinnego wywiadu środowiskowego – świadczenia przyznaje się na podstawie oświadczenia o sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej oraz – w przypadku uciekinierów wojennych – o tym, że nie jest osobą, o której mowa w art. 2 ust. 3 (okoliczności posiadania innego statusu legalnego pobytu w Polsce), składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia;
• przeprowadzanie rodzinnego wywiadu środowiskowego jedynie w razie wątpliwości co do treści zawartych w oświadczeniu.

Pomoc zagwarantowana w specustawie

Te przekazywane przez wojewodów środki pochodzą z Funduszu Pomocy, także utworzonego specustawą. I aktualnie – zgodnie z zapotrzebowaniem – wojewodowie finansują gminom w całości przyznane świadczenia na dożywianie dzieci w szkołach i przedszkolach. W szkole to jeden gorący posiłek doraźnie bez decyzji przez okres 2 miesięcy (wg ustawy o pomocy społecznej). Po upływie tego czasu – zasiłek celowy na zakup posiłku albo posiłek jako świadczenie niepieniężne (art. 48b ust. 3 ustawy o pomocy społecznej), ale poza programem „Posiłek w szkole i w domu”, z wymogiem wydania decyzji, a zatem i spełnienia kryterium dochodowego. W przedszkolu to jeden gorący posiłek doraźnie, a na pozostałą część całodziennego wyżywienia zasiłek celowy przyznawany decyzją, natomiast po upływie dwóch miesięcy – całodzienne wyżywienie potwierdzone decyzją.

Stosowane przez ośrodki pomocy społecznej kryteria dochodowe co do obywateli Ukrainy to trochę sprawa uznaniowa, jeśli ośrodek uznaje, że Program „Posiłek w szkole…” nie ma zastosowania, to stosuje kryterium z ustawy o pomocy społecznej. Zalecam więc złożenie formalnego wniosku co do przyznania posiłków, bo jeśli będzie niekorzystny, można się odwołać, ale wtedy poznamy też argumenty drugiej strony. Tyko tą drogą jest Pani w stanie doprowadzić do tego, że świadczenie w ramach Programu przyznane będzie na mocy specustawy, a nie tylko samej ustawy o pomocy społecznej.

* Opis sprawy z września 2022 r.