Emerytura nauczycielska na starych zasadach czy emerytura ustawowa?

Różnica w wysokości emerytur na starych i na nowych zasadach może rzeczywiście wystąpić i niestety zwykle na niekorzyść ubezpieczonego.

Obecnie ma Pani jeszcze wybór świadczenia. Po osiągnięciu wieku emerytalnego (obniżonego od października 2017 r. na 60 lat) będzie przysługiwać Pani już tylko ustawowa emerytura, bez możliwości wyboru pomiędzy pomostówką, świadczeniem kompensacyjnym czy wcześniejszą emeryturą. I najważniejsze – emerytura z art. 88 KN.

Obniżenie wieku emerytalnego dla nauczycieli i pracowników, którzy nie są uprawnieni do żadnej z wcześniejszych emerytur, będzie miało znaczenie dla nauczycieli, którzy nabyli prawo do emerytury nauczycielskiej przyznawanej bez względu na wiek z art. 88 Karty Nauczyciela.

Emerytura ta dotychczas była obliczana na tzw. starych zasadach, z uwzględnieniem okresów składkowych i nieskładkowych. Emerytura obliczona w taki sposób była zwykle wyższa niż emerytura obliczona na tzw. nowych zasadach, a więc np. emerytura powszechna.

Aby sprawdzić, jaka byłaby różnica między świadczeniami, należałoby je po prostu przeliczyć. Aby obliczyć świadczenie na starych zasadach należy posiadać udokumentowane lata pracy oraz wysokości zarobków. Obliczanie tego jest niestety dość żmudne.

Do wyliczenia wysokości świadczenia emerytalnego potrzebne jest ustalenie podstawy wymiaru emerytury zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. 2004 r. Nr 39, poz. 353; dalej jako – u.e.r.). Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury (renty) uwzględnia się przychód, stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne:

1) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z okresu ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok zgłoszenia wniosku o emeryturę (rentę).

Przy uwzględnianiu podstawy wymiaru składki z 10 lat kalendarzowych uwzględnia się następujące zasady:

• lata te muszą następować kolejno po sobie,
• brak jest możliwości wyłączenia „niepełnych” lub „pustych” lat (tj. okresów, kiedy składka na ubezpieczenie społeczne nie była opłacana) z okresu, z którego jest ustalana podstawa wymiaru emerytury (renty) – art. 16 u.e.r.,
• nie uwzględnia się jednakże lat kalendarzowych, w których ubezpieczony przez cały rok pozostawał w ubezpieczeniu za granicą (art. 18 ust. 2 u.e.r.),

2) z dowolnych 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku. Nie muszą to być lata następujące po sobie, a ustalenia według tej zasady dokonuje się tylko na wniosek uprawnionego (art. 15 ust. 6 u.e.r.). Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia z okresu 20 lat kalendarzowych można wskazać również te lata, w których ubezpieczony przebywał w ubezpieczeniu przez okres krótszy niż rok – jeżeli jest to dla niego korzystne. Można również – na jego wniosek – pominąć te lata, w których przebywał w ubezpieczeniu przez cały rok. Ubezpieczony nie może natomiast wskazać tzw. „roku pustego”, a więc takiego, w którym udowodni okres pozostawania w ubezpieczeniu, natomiast nie przedstawi dowodów wymaganych do ustalenia podstawy wymiaru emerytury (renty).

Podstawę wymiaru emerytury ustala się w następujący sposób:

• oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie, oddzielnie dla każdego roku kalendarzowego, z wybranych przez uprawnionego lat kalendarzowych,
• oblicza się stosunek każdej z tych sum do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach,
• wylicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która stanowi wskaźnik podstawy wymiaru emerytury – podlegający ograniczeniu do 250%,
• wskaźnik podstawy wymiaru emerytury mnoży się przez kwotę bazową, otrzymując w ten sposób podstawę wymiaru emerytury,
• długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych oraz ewentualnie przyjętych okresów uzupełniających,
• kwoty bazowej.

Pojęcie kwoty bazowej zostało ustalone w art. 19 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. 2004 r. Nr 39, poz. 353; dalej jako – u.e.r.). Od dnia 16 września 2004 r. stanowi ona 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenie społeczne w poprzednim roku kalendarzowym. Kwota ta – zgodnie z art. 20 pkt 1 lit. b u.e.r. – podlega ogłoszeniu w „Monitorze Polskim” przez Prezesa GUS. Przy obliczaniu emerytury stosuje się kwotę bazową obowiązującą w dniu, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę. Jeżeli wniosek zgłoszono w terminie wcześniejszym niż nabycie prawa do emerytury, do obliczeń przyjmuje się kwotę bazową w wysokości obowiązującej w dniu powstania prawa do emerytury.

Emerytura wynosi:

• 24% kwoty bazowej (art. 53 u.e.r.),
• po 1,3% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów składkowych,
• po 0,7% podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów nieskładkowych.

Przy obliczaniu emerytury okresy składkowe i nieskładkowe ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Przejście na emeryturę z art. 88 Karty Nauczyciela obliczoną według starych zasad będzie możliwe dla nauczycieli, którzy w okresie do 31 sierpnia 2018 r. osiągną wiek wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz złożą oni wniosek o emeryturę w terminie do 31 sierpnia 2018 r.

Potem pozostanie Pani już tylko emerytura ustawowa – czyli zgromadzone składki plus kapitał, podzielone przez dalsze trwanie życia.

Trudno określić, które świadczenie byłoby wyższe, ale zwykle to liczone po staremu okazywało się korzystniejsze. Dodam jeszcze, że może Pani nabyć prawo do świadczenia i podjąć pracę na nowo. Nic nie stoi na przeszkodzie.