Czy jako domownik rolnika można prowadzić dział specjalny produkcji rolnej?

Świadczenie usług w ramach działów specjalnych produkcji rolnej

Zacznę może od kilku podstawowych stwierdzeń, które uświadomią Pani realne warunki świadczenia usług w ramach działów specjalnych produkcji rolnej:

Domownik nie jest rolnikiem i nie może prowadzić gospodarstwa rolnego, opierając się wyłącznie na statusie domownika. Pojęcie to zostało bowiem stworzone wyłącznie na potrzeby KRUS, aby objąć ubezpieczeniem osoby, które nie są ani rolnikami, ani pracownikami wynagradzanymi według zasad prawa pracy.

Do prowadzenia działalności rolniczej potrzebny jest status rolnika, który osoba fizyczna nabywa poprzez spełnienie warunków z ustawy o podatku rolnym (art. 1 i 2), z których przy działach specjalnych nie ma znaczenia powierzchnia, lecz przedmiot działalności. Dzieje się tak z uwagi na to, o czym pisze w pkt 3.

Rolnik prowadzący działy specjalne produkcji rolnej (DSPR) podlega z mocy prawa podatkowi dochodowemu.

Z czego wynika powyższe? Z uwarunkowań przepisów KRUS. Dopóki jest Pani domownikiem, pracuje Pani z założenia w gospodarstwie rolnym rolnika (w Pani przypadku – ojca), który Panią ubezpiecza. Z chwilą podjęcia swojej (jakiejkolwiek) działalności rolnej czy gospodarczej pozarolnej – traci Pani automatycznie ten status. Wszystko to określają definicje ustawowe i warunki dla rolnika i dla domownika, które podaje KRUS.

Definicja domownika rolnika

Domownik to osoba bliska rolnikowi, która:

• ukończyła 16 lat;
• pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie;
• stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy;

– jeżeli nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Przez osoby bliskie rolnikowi należy rozumieć osoby, mające z rolnikiem takie więzi osobiste (rodzinne lub quasi-rodzinne), które wyjaśniają przyczynę wykonywania pracy na rachunek rolnika bez wynagrodzenia z tego tytułu. Za osoby bliskie uznaje się przede wszystkim osoby zaliczane do członków najbliższej rodziny rolnika, a więc zstępnych (dzieci własne i przysposobione) i ich współmałżonków, wstępnych (rodzice) oraz rodzeństwo. Do osób bliskich może być także zaliczony inny członek rodziny lub powinowaty, jeżeli stan faktyczny wykazuje, że łączą go z rolnikiem bliskie więzy i prowadzi z rolnikiem wspólne gospodarstwo domowe. Za innego członka rodziny może być uznana w szczególności osoba, która nie będąc małżonkiem w rozumieniu przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, pozostaje z rolnikiem w faktycznym pożyciu¹.

Rodzaje oraz rozmiary upraw i produkcji uznawane za działy specjalne produkcji rolnej

Począwszy od 2 maja 2004 r., zgodnie z nowelizacją ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, za działy specjalne produkcji rolnej, uzasadniające objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników, uznaje się następujące rodzaje oraz rozmiary upraw i produkcji:

1. uprawy roślin ozdobnych i pozostałych w szklarniach ogrzewanych powyżej 100 m²;
2. uprawy w szklarniach nieogrzewanych powyżej 100 m²;
3. uprawy roślin ozdobnych i pozostałych w tunelach foliowych ogrzewanych powyżej 200 m²;
4. uprawy grzybów i ich grzybni – powyżej 100 m2 powierzchni uprawowej;
5. drób rzeźny:
• kurczęta – powyżej 1000 szt. (w skali roku);
• gęsi – powyżej 500 szt. (w skali roku);
• kaczki – powyżej 500 szt. (w skali roku);
• indyki – powyżej 500 szt. (w skali roku);
• strusie – powyżej 20 szt. (w skali roku).
6. drób nieśny:
• kury nieśne (w stadzie reprodukcyjnym) – powyżej 2000 szt. (w skali roku);
• gęsi (w stadzie reprodukcyjnym) – powyżej 200 szt. (w skali roku);
• kaczki (w stadzie reprodukcyjnym) – powyżej 500 szt. (w skali roku);
• indyki (w stadzie reprodukcyjnym) – powyżej 500 szt. (w skali roku);
• kury (produkcja jaj konsumpcyjnych) – powyżej 1000 szt. (w skali roku);
• strusie (w stadzie reprodukcyjnym) – powyżej 6 szt. (w skali roku).
7. zakłady wylęgu drobiu (zdolność produkcyjna – liczba jaj):
• kurczęta – powyżej 3000 szt.;
• gęsi – powyżej 3000 szt.;
• kaczki – powyżej 3.000 szt.;
• indyki – powyżej 3.000 szt.;
• strusie – powyżej 50 szt.
8. zwierzęta futerkowe – powyżej 50 szt. samic stada podstawowego:
• lisy i jenoty;
• norki;
• tchórzofretki;
• szynszyle;
• nutrie;
• króliki;
9. pasieki powyżej 80 rodzin.
10. hodowla i chów świń poza gospodarstwem rolnym, powyżej 100 szt.

Zgłoszenie prowadzenia działu specjalnego produkcji rolnej

Osoba zgłaszająca się do ubezpieczenia społecznego rolników oraz do ubezpieczenia zdrowotnego w związku z rozpoczęciem prowadzenia działu specjalnego produkcji rolnej jest obowiązana przedłożyć zaświadczenie organu podatkowego o rodzaju i rozmiarach prowadzonej produkcji oraz o wysokości zadeklarowanego dochodu z tego tytułu.

Osoba zgłaszająca prowadzenie działu specjalnego związanego z hodowlą strusi powinna podać informacje o rozmiarach produkcji i dochodach z tego tytułu w oświadczeniu złożonym w jednostce KRUS.

Osoby dotychczas podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników, prowadzące dział specjalny produkcji rolnej, podlegają z tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu rolników, jeżeli rodzaj i rozmiar prowadzonej produkcji jest działem specjalnym w rozumieniu aktualnie obowiązujących przepisów. 

Złożenie do KRUS zaświadczenia z organu podatkowego o rodzaju i rozmiarze prowadzonego działu specjalnego produkcji rolnej

Osoby objęte ubezpieczeniem społecznym rolników z tytułu prowadzenia działalności rolniczej w oparciu o gospodarstwo rolne i dział specjalny produkcji rolnej, a także prowadzące wyłącznie dział specjalny produkcji rolnej, miały obowiązek złożenia w terminie do dnia 30 września 2004 r., we właściwej dla nich jednostce KRUS, zaświadczenia z organu podatkowego o rodzaju i rozmiarze prowadzonego działu specjalnego produkcji rolnej. Jeżeli z dostarczonych dokumentów wynikało, że prowadzona działalność nie stanowiła działu specjalnego w rozumieniu przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, tj. dotyczyła innego rodzaju upraw i produkcji niż wymienione powyżej, lub dana osoba nie osiągała podanych rozmiarów produkcji w dziale specjalnym, jej ubezpieczenie ustało z dniem 30 września 2004 r.

Tym samym, począwszy od IV kwartału 2004 r. zostały wyłączone z ubezpieczenia społecznego rolników również osoby prowadzące wyłącznie dział specjalny produkcji rolnej, jeśli nie dostarczyły one wymienionego zaświadczenia w ustawowym terminie. 

Wszystkie osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników z tytułu prowadzenia działów specjalnych powinny corocznie dostarczać do KRUS zaświadczenia o rozmiarach i rodzaju produkcji. Ponadto, do celów wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, osoby te winne dostarczyć do dnia 31 stycznia każdego roku oświadczenie o przewidywanym dochodzie z prowadzonej działalności w zakresie działów specjalnych. Do oświadczenia należy dołączyć odpis decyzji naczelnika urzędu skarbowego, wydanej na podstawie deklaracji o rodzajach i rozmiarach zamierzonej produkcji, lub o wysokości przewidywanego dochodu w roku następnym².

Na koniec przypomnę, że ustawodawca definiuje działy specjalne w przepisach wykonawczych – zwłaszcza tych tworzonych do celów podatkowych. Dlatego załączam projekt rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie norm szacunkowych dochodów z DSPR, który będzie obowiązywać od roku 2014. Zawiera on oprócz szacunkowego dochodu najbardziej aktualną listę przedmiotowej działalności prowadzonej i respektowanej jako DSPR – ważne, aby Pani przedsięwzięcie dało się tam sklasyfikować, inaczej bowiem nie będzie działem specjalnym produkcji rolnej, tylko działalnością gospodarczą prowadzoną na zwykłych (ogólnych) zasadach. Hodowli świerszczy niestety nie ma w wykazie, o którym mowa.

Jak widać, Pani plany nie dają się pogodzić ze stanem prawnym i realnymi warunkami – pozostaje więc nadal funkcjonowanie na statusie domownika lub „rzut na głęboką wodę” – na pójście na własny dorobek w ramach planowanego prowadzenia DSPR, ale pod warunkiem ich dostosowania do powyższych wymogów zarówno przedmiotowo, jak i pod względem wymagań KRUS i US.

1. Źródło: strona internetowa KRUS