Czy rodzina musi odebrać chorego ze szpitala, gdy nie jest jeszcze wyleczony psychiatrycznie?

Obowiązki lekarza wobec pacjenta – co mówi prawo i etyka?

Artykuł 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (dalej „ustawa”) nakłada na lekarza obowiązek postępowania zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, zasadami etyki zawodowej i należytą starannością. W oparciu o art. 30 tejże lekarz jest zobowiązany do udzielenia pomocy lekarskiej, jeśli jej brak mógłby doprowadzić do niebezpieczeństwa utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub zdrowia pacjenta.

Według art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta: Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. Na podstawie art. 9 tejże pacjent ma prawo do uzyskania pełnej i jasnej informacji o stanie zdrowia oraz proponowanym leczeniu. Art. 20 tejże stanowi, że: Pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych. W celu realizacji prawa, o którym mowa w art. 20 (prawo do poszanowania intymności i godności) osoba wykonująca zawód medyczny ma obowiązek postępować w sposób zapewniający poszanowanie intymności i godności pacjenta.

Kodeks Etyki Lekarskiej zobowiązuje lekarzy do troski o życie i zdrowie pacjenta oraz do zapewnienia, że decyzje podejmowane są zawsze w interesie pacjenta.

Lekarz nie powinien odmawiać leczenia choroby psychicznej wyłącznie ze względu na inne choroby somatyczne, nawet jeśli te wydają mu się bardziej niebezpieczne. Obowiązkiem lekarza jest poważne podejście do zdrowia pacjenta – zarówno psychicznego, jak i fizycznego.

Jak powinno wyglądać zintegrowane leczenie pacjenta z chorobami psychicznymi i somatycznymi?

W przypadku chorób psychicznych, które mogą wpływać na stan fizyczny pacjenta (i odwrotnie), odpowiedzialne postępowanie polega na skoordynowaniu leczenia obu obszarów. Często oznacza to współpracę z innymi specjalistami, np. psychiatrą i internistą lub kardiologiem, w celu opracowania planu leczenia dostosowanego do potrzeb pacjenta.

Jeżeli jednak leczenie choroby psychicznej mogłoby poważnie zagrozić życiu pacjenta z uwagi na jego choroby somatyczne (np. przyjmowanie leków psychotropowych jest przeciwwskazane w określonym schorzeniu), lekarz ma prawo, a nawet obowiązek, zwrócić uwagę na ryzyko i zasugerować bezpieczniejszą formę leczenia lub skierować pacjenta do odpowiedniego specjalisty. 

Czy lekarz może wypisać chorego, jeśli ten nadal zagraża sobie lub innym?

Skoro Pański brat cierpi na poważną chorobę psychiczną oraz na schorzenia somatyczne, lekarz nie powinien pochopnie wypisać chorego do domu, jeśli mogłoby to stanowić zagrożenie dla jego zdrowia lub życia. Ważne jest, aby decyzja o wypisie była oparta na rzetelnej ocenie stanu zdrowia pacjenta. Jeśli brat wymaga dalszego leczenia psychiatrycznego lub specjalistycznej opieki z powodu schorzeń somatycznych, lekarz powinien:

1. skierować pacjenta do odpowiedniego ośrodka, np. szpitala psychiatrycznego, placówki rehabilitacyjnej lub oddziału, gdzie będzie możliwa opieka nad jego schorzeniami psychicznymi i fizycznymi;
2. zorganizować współpracę między specjalistami – jeśli to możliwe, lekarz powinien skoordynować leczenie z innymi specjalistami, aby zapewnić pacjentowi odpowiednią, całościową opiekę;
3. ocenić ryzyko powrotu do domu – jeśli pacjent jest wypisywany, lekarz powinien ocenić, czy w domu ma odpowiednie wsparcie i warunki. Może też zaproponować wizyty kontrolne lub opiekę ambulatoryjną, aby zapewnić ciągłość leczenia.

Wypisanie pacjenta bez zapewnienia mu odpowiedniego wsparcia może być traktowane jako niedopełnienie obowiązków przez lekarza, jeśli zagraża to zdrowiu pacjenta.

Jakie kroki możesz podjąć, by szpital kontynuował leczenie?

Aby wymóc na szpitalu leczenie pacjenta, szczególnie gdy stan jego zdrowia wymaga pilnej i specjalistycznej opieki, można podjąć kilka kroków:

1.  Złożenie pisemnego wniosku do kierownictwa szpitala. Zwrócenie się do dyrektora szpitala lub ordynatora oddziału z prośbą o wyjaśnienie powodów odmowy leczenia oraz o ponowne rozważenie sytuacji. W piśmie warto powołać się na obowiązek zapewnienia pacjentowi opieki wynikający z ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz wskazać, że odmowa może narazić pacjenta na pogorszenie stanu zdrowia lub zagrożenie życia.
2. Zgłoszenie sprawy do Rzecznika Praw Pacjenta. Można skontaktować się z Biurem Rzecznika Praw Pacjenta, który ma kompetencje do interweniowania w sprawach dotyczących niewłaściwego postępowania placówek medycznych. Rzecznik może podjąć interwencję lub przeprowadzić postępowanie wyjaśniające.
3. Złożenie skargi do wojewódzkiego oddziału NFZ. Narodowy Fundusz Zdrowia nadzoruje placówki, które mają umowy na świadczenia zdrowotne finansowane ze środków publicznych. Skarga do NFZ może wywołać kontrolę w szpitalu i sprawdzenie, czy przestrzegane są zasady udzielania świadczeń zdrowotnych.
4. Interwencja w sądzie. W skrajnych przypadkach, gdy odmowa leczenia może spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta, możliwe jest złożenie wniosku o wydanie przez sąd nakazu leczenia.
5. Zgłoszenie do prokuratury. W sytuacji, gdy odmowa leczenia może stanowić zagrożenie dla życia pacjenta, można zgłosić sprawę do prokuratury, argumentując, że niedopełnienie obowiązków przez szpital mogłoby stanowić przestępstwo z art. 160 Kodeksu karnego (narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia). 

Czy szpital może zmusić rodzinę do odebrania pacjenta?

Jako bliski krewny nie ma Pan obowiązku odbierania brata ze szpitala, jeśli jego stan zdrowia wciąż wymaga leczenia lub dalszej opieki. Obowiązek zapewnienia pacjentowi opieki zdrowotnej spoczywa na szpitalu, dopóki jego stan nie pozwala na bezpieczne wypisanie do domu. W szczególności dotyczy to sytuacji, gdy pacjent nadal wymaga opieki medycznej, a wypis mógłby narazić go na ryzyko pogorszenia zdrowia.

Jeśli szpital domaga się odbioru pacjenta, a Pan uważa, że jest to niebezpieczne lub nieodpowiednie, można:

1. Zażądać wyjaśnienia od lekarza prowadzącego i kierownictwa szpitala – zapytać, dlaczego podjęto decyzję o wypisie oraz jakie kroki zostały podjęte, aby zapewnić pacjentowi bezpieczeństwo.
2. Złożyć formalny sprzeciw wobec wypisu – pisemnie wyrazić zastrzeżenia wobec decyzji szpitala, wskazując, że pacjent nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować lub wymaga dalszej opieki.
3. Skontaktować się z Rzecznikiem Praw Pacjenta – Rzecznik może pomóc w interwencji i podjąć działania w obronie interesów pacjenta.

Jeśli szpital zdecyduje się na wypis pacjenta, pomimo wątpliwości dotyczących jego stanu zdrowia, można powołać się na przepisy ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz podkreślić, że decyzja o wypisie powinna być uzasadniona zgodnie z obowiązującymi przepisami i zasadami etyki zawodowej.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty - Dz.U. 1997 nr 28 poz. 152
2. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta - Dz.U. 2009 nr 52 poz. 417

3. Kodeks Etyki Lekarskiej
4. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553