Czy możemy odmówić opieki ojcu który w dzieciństwie urządził nam piekło?

Osoby obowiązane do ponoszenia opłat za pobyt mieszkańca w DPS

Nikt obecnie nie zmusi Państwa do opieki nad ojcem – nie można bowiem zmusić rodziny do osobistej i bezpośredniej opieki, jednak w przypadku braku opieki nad nim i umieszczenia taty w Domu Pomocy Społecznej (DPS) – albowiem to stanowi ostateczność w przypadku braku możliwości zapewnienia opieki nad chorym przez rodzinę – gmina zapewne będzie chciała pociągnąć Państwa do partycypacji w kosztach opłat z tym związanych. Zakres opłat reguluje art. 61 ustawy o pomocy społecznej:

„1. Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej
– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.”

Jeżeli dochód Pani ojca nie będzie pokrywał całych kosztów związanych z DPS – koszt miesięcznego utrzymania to zazwyczaj od 2500-4500 zł – to organ musi poszukiwać wypełnienia odpłatności wśród rodziny, a więc u małżonka, – jeżeli żyje oraz zstępnych – a więc dzieci, a następnie wnuków.

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej krewny obowiązany jest jedynie do ponoszenia opłaty za dom pomocy społecznej, jeżeli osiąga odpowiednio wysoki dochód. Kwota ta została ustalona w odwołaniu do kryterium dochodowego na osobę w rodzinie i wynosi 300% owego kryterium. Oprócz kryterium dochodowego – co ważne jest dla Pani i Pani rodziny – ustawa przewiduje możliwość zwolnienia danej osoby z opłaty nawet po przekroczeniu owego limitu kwotowego, jeżeli istnieją ku temu uzasadnione podstawy.

Zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej

Osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli: 1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce; 2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych; 3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia; 4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko. Idąc dalej zgodnie z art. 66 ustawy o pomocy społecznej Rada gminy może określić, w drodze uchwały, dla osób, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a, korzystniejsze warunki ustalania opłat za pobyt w domu pomocy społecznej o zasięgu gminnym, częściowego lub całkowitego zwolnienia z tych opłat, zwrotu należności za okres nieobecności osoby w domu.

Zwolnienie z ponoszenia opłat ma charakter fakultatywny, a w przypadku braku uzasadnienia do zwolnienia gminie przysługuje roszczenie zwrotne. Jak wynika z art. 64 ustawy o pomocy społecznej – zawarte w nim wyliczenie, z uwagi na zwrot „w szczególności”, jest katalogiem otwartym, dlatego można powoływać się także na inne okoliczności. Proszę jednak we wniosku uwzględnić niniejszy przepis, gdyż on daje uprawnienie do zwolnienie Państwa z ponoszenia opłat. Potwierdza to wyrok NSA z dnia 23.10.2018: „Użyty w art. 64 ustawy o pomocy społecznej zwrot »w szczególności« oznacza, że określona w tym przepisie lista przesłanek uzasadniających zwolnienie z ponoszenia ustalonej opłaty jest listą przykładową. W związku z tym również inne usprawiedliwione okoliczności mogą spowodować uwzględnienie wniosku o zwolnienie od obowiązku ponoszenia opłaty”.

Uznaniowy charakter zwolnienia z opłaty za pobyt w DPS

Zgodnie z opinią doktryny w przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności związanych z sytuacją osoby zobowiązanej do ponoszenia opłaty, przykładowo wymienionych w komentowanym przepisie, organ dokonuje ich oceny, mając na względzie interes społeczny i interes strony, zgodnie z wymaganiami art. 7 K.p.a. Decyzja o zwolnieniu od opłat ma bowiem charakter uznaniowy.

Organ nie jest zatem ustawowo zobowiązany do przyznania zwolnienia, co jednak nie oznacza dowolności w posługiwaniu się kryteriami decydującymi o rozstrzyganiu danej kategorii spraw. Zwolnienie nie powinno jednak nastąpić, jeżeli pomimo zaistnienia wskazanych w komentowanym przepisie okoliczności osoba jest w stanie płacić za pobyt osoby bliskiej w placówce społecznej. Niezasadne zwolnienie jest sprzeczne z zasadą pomocniczości określoną w art. 3 ustawy o pomocy społecznej, przerzuca bowiem na gminę i obywateli koszty utrzymania osób, które są samowystarczalne pod względem finansowym lub mogą być utrzymywane przez swoich bliskich.

Z uwagi na powyższe, wskazuję, iż w przypadku niemożności pokrycia reszty kosztów przez rodzinę, opłaty ponosi gmina. Można jednak ubiegać się od zwolnienia z części, a nawet z całości takich opłat, wnosząc odpowiedni wniosek – dlatego proponuję taką możliwość Pani – o ile oczywiście dojdzie do tego, że Państwa ojciec znajdzie się w DPS i gmina będzie chciała ściągnąć od Pani odpłatność. Jednak, jak wskazałam, obecnie nikt Państwa nie zmusi do opieki nad ojcem. Ustawodawca nie określa bowiem takiego obowiązku – jest to jedynie obowiązek moralny.

Zwolnienie z opłat osoby obowiązanej, gdy mieszkaniec domu popełnił wobec niej przestępstwo

W przypadku ewentualnego umieszczenia taty w DPS jak najbardziej będzie miał zastosowanie art. 64a ustawy o pomocy społecznej, który mówi, iż: „Osobę obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty, na jej wniosek, pod warunkiem że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona albo prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica. Zwolnienia te obejmują zstępnych osoby zwolnionej z opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej.