Ukraińska firma budowlana w Polsce, legalne zatrudnienie pracowników i zasady współpracy

Import usług z Ukrainy

Na wstępie wskazuję, że przepisy polskie dopuszczają import usług świadczonych przez przedsiębiorców z państw trzecich (a takim jest Ukraina w stosunku do Polski), a zatem na tej płaszczyźnie dopuszczalne jest powierzenie robót podmiotowi zagranicznemu.

Niemniej jednak należy mieć na uwadze przede wszystkim zweryfikowanie zapisów umowy wiążącej Państwa i potencjalnego inwestora (zamawiającego). Najważniejsze, aby umowa główna dopuszczała zlecanie zadań podwykonawcom/dalszym podwykonawcom będącym podmiotami zagranicznymi z państw trzecich czy świadczenie prac przez cudzoziemców.

Jeżeli umowa z zamawiającym wymaga zgody zamawiającego na zatrudnienie podmiotu z państwa trzeciego, wówczas taką zgodę na piśmie należy uzyskać. Jeżeli zaś umowa będzie zawierała bezwzględny zakaz zlecania robót podmiotowi zagranicznemu, wówczas nie będzie możliwości zlecenia takich robót firmie z Ukrainy.

Umowa polsko-ukraińska

Następnie wskazuję, że dla wykonawcy z Polski, który zawiera umowę z firmą z Ukrainy, zalecane jest zawrzeć zapisy co do obowiązywania prawa polskiego w zakresie zawierania i wykonywania umowy z firmą z Ukrainy oraz dodanie zapisu o poddanie ewentualnych sporów z takiej umowy prawu polskiemu i powszechnym sądom w Polsce. 

Istotne jest również zweryfikowanie, czy firma z Ukrainy prowadzi legalną działalność, figuruje w wymaganych rejestrach itp. Należy w tym zakresie zażądać oświadczeń firmy, a najlepiej potwierdzeń z właściwych rejestrów jej dotyczących.

Kwestie podatkowe

Zgodnie z zasadą ogólną miejscem świadczenia usługi jest miejsce, w którym podatnik, który kupuje usługę (jest usługobiorcą), posiada siedzibę działalności gospodarczej. W powyższym przypadku obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z polskim prawem podatkowym. Dopuszczalne jest wystawienie faktury przez ukraińską firmę na rzecz polskiego nabywcy.

Następnie należy wyjaśnić, że generalnie dochód uzyskiwany z działalności gospodarczej zarejestrowanej na terytorium Ukrainy podlega opodatkowaniu w Ukrainie chyba, że działalność gospodarcza prowadzona jest na terytorium Polski przez położony tam „zakład”. To wynika z art. 7 Konwencji o unikaniu podwójnego opodatkowania między Polską a Ukrainą. Definicja „zakładu” z art. 5 Konwencji wskazuje, że „w rozumieniu niniejszej konwencji określenie »zakład« oznacza stałą placówkę, przez którą całkowicie lub częściowo prowadzona jest działalność przedsiębiorstwa. Placówka oznacza również miejsce produkcyjne”. Ustęp 4 wskazuje zaś, co zakładem nie jest. Oprócz Konwencji należy stosować także zapisy Modelowej Konwencji OECD wraz z Komentarzem do niej. Pkt 4 Komentarza do art. 3 ust. 1 wskazuje zaś, że fakt, czy działalność jest prowadzona w ramach przedsiębiorstwa, powinien być interpretowany na podstawie ustawodawstwa wewnętrznego poszczególnych państw. Najważniejsze w komentarzu jest jednak to, że w komentarzu do art. 5 Modelowej Konwencji wskazano, że pojęcie „zakład” jest stosowane głównie w celu określenia prawa umawiającego się państwa do opodatkowania zysków przedsiębiorstwa drugiego umawiającego się państwa. Art. 7 wskazuje zaś, że umawiające się państwo nie może opodatkować zysków przedsiębiorstwa drugiego umawiającego się państwa, chyba że przedsiębiorstwo to prowadzi działalność gospodarczą za pośrednictwem zakładu położonego w pierwszym państwie. By mówić o „zakładzie”, muszą być spełnione następujące warunki:

• musi istnieć placówka działalności gospodarczej, tj. pomieszczenia (miejsce gdzie działalność jest prowadzona);
• ww. placówka musi mieć charakter stały, tzn. musi być utworzona w określonym miejscu z pewnym stopniem trwałości;
• prowadzenie działalności przedsiębiorstwa musi mieć miejsce za pośrednictwem tej stałej placówki.

Jeśli te wszystkie elementy są spełnione, to dana osoba ma na terenie Polski stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

Dodam, że stanowisko organów podatkowych nie jest jednolite. Niektóre interpretacje wskazują, że placówka może stanowić zakład nawet wówczas, gdy w rzeczywistości istnieje przez krótki okres, jeśli ze względu na szczególny rodzaj działalności jest prowadzona tylko przez bardzo krótki okres (np.: stanowisko w indywidualnej interpretacji z dnia 29 lipca 2022 r. sygn. 0114-KDIP3-2.4011.171.2022.4.JM). Nawet jeżeli praktyka państw członkowskich nie jest jednolita, jeżeli chodzi o kryterium czasu, to jednak doświadczenie wskazuje, że zwykle nie uważa się, że zakład istnieje, jeżeli działalność była wykonywana w państwie za pośrednictwem stałej placówki utrzymywanej krócej niż sześć miesięcy. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy działalność ma charakter powtarzalny; w takim przypadku każdy okres, w którym placówka była użytkowana, powinien być brany pod uwagę w połączeniu z ilością wszystkich okresów, w których była użytkowana (okres może rozciągnąć się na wiele lat). Inny wyjątek dotyczy działalności gospodarczej prowadzonej wyłącznie w danym państwie; w takiej sytuacji działalność gospodarcza może trwać krótko z uwagi na jej charakter, lecz ponieważ jest ona prowadzona całkowicie w tym państwie, to jej związek z tym państwem jest silniejszy.

Wobec powyższego firma z Ukrainy winna również oświadczyć w umowie, że obowiązki podatkowe wynikające z polskich przepisów prawa wobec podmiotów zagranicznych realizujących usługi na terenie Polski jest zobowiązana regulować sama. Takie same zapisy winny znajdować się w umowie z głównym wykonawcą, gdy wspólnikiem/udziałowcem jest Polak.

Delegacja pracowników do pracy w Polsce

Następnie wskazuję, że pracodawcy z krajów trzecich – spoza Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarii – mogą delegować swoich pracowników do czasowego wykonywania pracy w Polsce. Muszą przy tym przestrzegać przepisów dotyczących między innymi legalności pobytu i pracy cudzoziemców na terytorium Polski.

„Pracodawca delegujący z siedzibą w kraju trzecim zobowiązany jest przestrzegać:

1) wszystkich przepisów związanych z delegowaniem pracownika na terytorium Polski

2) przepisów dotyczących legalności zatrudnienia cudzoziemca w Polsce”.

Ponadto zagraniczny pracodawca z siedzibą w kraju trzecim delegujący pracownika na terytorium Polski ma obowiązek wskazać osobę przebywającą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, posiadającą dokumenty potwierdzające wypełnienie obowiązków nałożonych na podmiot delegujący, działającą w imieniu pracodawcy i upoważnioną do reprezentowania go między innymi przed organami Państwowej Inspekcji Pracy. Ta osoba powinna przebywać w Polsce, a jej dane powinny zostać ujęte w oświadczeniu o delegowaniu pracownika na terytorium Polski, składanym do Państwowej Inspekcji Pracy - ustawa z 10 czerwca 2016 r. o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług: art. 4 i nast. 

Tutaj jest również cenny artykuł w tym zakresie: https://upmp.news/pl/post_blog/mozliwosc-powierzenia-robot-podwykonawcy-ukrainskiemu/

Jak widać, temat jest wielowątkowy i kluczowe będą wymagania konkretnego zamawiającego/inwestora, precyzyjne zapisy umowy z firmą z Ukrainy, zbadanie w księgowości wątku podatkowego, sprawdzenie firmy ukraińskiej w rejestrach jej kraju (załączenie odpisów, wypisów), przestrzeganie przepisów dotyczących delegowania pracowników z Ukrainy przez pracodawcę zagranicznego do pracy w Polsce. 

Zdecydowanie zalecane jest cały proces powierzyć podmiotowi, który zbada każdy z ww. wątków, by taka współpraca nie naruszała żadnej normy prawnej ani prawa polskiego, ani ukraińskiego. 

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141