Utrudnianie kontaktów z chorym i niedołężnym rodzicem

Uporczywe utrudnianie kontaktów syna z chorym ojcem

W opisanych okolicznościach nie ma Pan możliwości sprawdzenia, w jakich warunkach żyje Pański ojciec.

Nie ma przepisów, które by regulowały sposób wykonywania opieki nad rodzicami w podeszłym wieku, wskazać należy na możliwość, którą daje przepis art. 207 Kodeksu karnego, zgodnie z którym:

„Art. 207. § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.”

Przywołany przepis w mojej ocenie może mieć zastosowanie, albowiem z opisu wynika, iż siostra, mimo próśb ojca, nie pozwala mu kontaktować się z Panem, co może prowadzić do znęcania psychicznego się nad nim. Pan także ma utrudnione kontakty z ojcem. Drugą okolicznością wyłaniającą się z treści zapytania jest brak możliwości nadzoru nad warunkami mieszkaniowymi ojca.

Znęcanie się nad rodzicem i utrudnianie kontaktów z drugim dzieckiem

W mojej ocenie uporczywe utrudnianie kontaktów z Panem może w niektórych sytuacjach wypełniać znamiona przestępstwa, o którym mowa w art. 207 § 1 K.k., czyli: „Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.

W podobnym tonie wypowiada się Rzecznik Praw Obywatelskich, który wskazuje, że uporczywe utrudnianie kontaktów z dzieckiem jest formą znęcania się psychicznego w myśl art. 207 K.k. Analogicznie zatem – utrudnianie Pana ojcu kontaktów z Panem może być w danych okolicznościach traktowane jako znęcanie psychiczne.

O uznaniu za „znęcanie się” zachowania sprawiającego cierpienie psychiczne ofierze powinna decydować ocena obiektywna, a nie subiektywne odczucie pokrzywdzonego. Powszechnie przyjętym jest, iż za znęcanie się nie może być uznane zachowanie sprawcy, które nie powoduje u pokrzywdzonego poważnego cierpienia moralnego, ani w sytuacji, gdy między osobą oskarżoną a pokrzywdzoną dochodzi do wzajemnego „znęcania się”.

Kiedy mamy do czynienia ze znęcaniem się nad inną osobą?

W piśmiennictwie oraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego pod pojęciem znęcania się rozumie się zachowanie polegające na umyślnym zadawaniu bólu fizycznego lub cierpień moralnych. Mogą to być działania powtarzające się lub jednorazowe, charakteryzujące się intensywnością i rozciągłością w czasie (zob. A. Marek, Kodeks..., s. 394; także wyrok SN z 30 sierpnia 1971 r., I KR 149/71).

O uznaniu danego czynu za znęcanie się mają decydować przesłanki o charakterze obiektywnym, a nie subiektywne odczucia pokrzywdzonego. Na takie znaczenie tego znamienia wskazał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 6 sierpnia 1996 r., sygn. WR 102/96, stwierdzając, że: „istota przestępstwa określonego w art. 184 § 1 [k.k. z 1969 r.; obecnie art. 207 § 1 k.k] polega na jakościowo innym zachowaniu się sprawcy, aniżeli na zwyczajnym znieważeniu lub naruszeniu nietykalności osoby pokrzywdzonej. O uznaniu za »znęcanie się« zachowania sprawiającego ból fizyczny lub »dotkliwe cierpienia moralne ofiary« powinna decydować ocena obiektywna, a nie subiektywne odczucie pokrzywdzonej. Pewne jest to, że za »znęcanie się« w rozumieniu art. 184 § 1 [k.k. z 1969 r.; obecnie art. 207 § 1 k.k.] nie można uznać zachowania się sprawcy, które nie powoduje u ofiary »poważnego bólu fizycznego lub cierpienia moralnego«, ani sytuacji, gdy między osobą oskarżoną a pokrzywdzoną dochodzi do wzajemnego »znęcania się«. (...) Przez »znęcanie się« w rozumieniu art. 184 § 1 [k.k. z 1969 r.; obecnie art. 207 k.k.] należy rozumieć także umyślne zachowanie się sprawcy, które polega na intensywnym i dotkliwym naruszeniu nietykalności fizycznej lub zadawaniu cierpień moralnych osobie pokrzywdzonej w celu jej udręczenia, poniżenia lub dokuczenia albo wyrządzenia jej innej przykrości, bez względu na rodzaj pobudek”.

Dowody w sprawie o znęcanie się 

Niezwykle istotną rolę w takim postępowaniu będą odgrywały dowody z osobowych źródeł dowodowych (tj. świadkowie). Od strony przedmiotowej pojęcie znęcania się oznacza zachowanie z czynności pojedynczych, które razem wzięte prowadzą do naruszenia takich dóbr jak na przykład: zdrowie, wolność osobista, cześć, mienie. Całe to postępowanie sprawcy określa się całościowo jako znęcanie się. Pozwolę sobie poradzić Panu złożenie zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego w art. 207 K.k. Zachodzi nadto pytanie, czy Pana ojciec w czasie krótkich spotkań wykazuje za Panem tęsknotę, wie z kim ma do czynienia itp. Innymi słowy, czy chce spotykać się z Panem, ale zabrania mu tego córka.

Czyn z art. 207 § 1 K.k. zagrożony jest karą pozbawienia wolności do lat 5. Zatem karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat 10.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 1971 r., I KR 149/71
3. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 1996 r., sygn. WR 102/96