Sposób na odizolowanie osoby chorej psychicznie od rodziny

Złożenie wniosku o przymusowe leczenie psychiatryczne

Przepisy ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego są tak skonstruowane, że w sytuacji złożenia wniosku o przymusowe leczenie psychiatryczne istnieje konieczność dołączenia do wniosku zaświadczenia lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę.

Ta okoliczność stanowi najczęściej przeszkodę, która powoduje, że w sytuacjach podobnych do opisanej rodziny osób ujawniających zaburzenia psychiczne są często bezradne.

Umieszczenie osoby w szpitalu psychiatrycznym bez jej zgody

Art. 23 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego wskazuje, że „osoba chora psychicznie może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez zgody wymaganej w art. 22 tylko wtedy, gdy jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób”.

Natomiast według art. 24 ust. 1 ustawy „osoba, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych zagraża bezpośrednio swojemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, a zachodzą wątpliwości, czy jest ona chora psychicznie, może być przyjęta bez zgody wymaganej w art. 22 do szpitala w celu wyjaśnienia tych wątpliwości”.

Do przyjęcia do szpitala w powyższym trybie stosuje się zasady i tryb postępowania określony w art. 23.

Przesłanki do przymusowej hospitalizacji w zakładzie psychiatrycznym

Należy pamiętać, iż przesłanką przymusowej hospitalizacji w trybie art. 23 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego jest choroba psychiczna oraz istnienie stanu zagrożenia dla życia lub zdrowia. Zachowania jedynie uciążliwe, ale niestwarzające zagrożenia, nie stanowią przesłanki przymusowej hospitalizacji. Tak wynika z orzecznictwa sądowego w podobnych sprawach.

Art. 29 ust. 1 wskazuje, iż „do szpitala psychiatrycznego może być również przyjęta, bez zgody, osoba chora psychicznie:

1. której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego,
   bądź
2. która jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia”.

Świadectwo lekarza psychiatry szczegółowo uzasadniające potrzebę leczenia w szpitalu psychiatrycznym

Według art. 30 ust. 1 ustawy „do wniosku, o którym mowa w art. 29 ust. 2 i 3, dołącza się świadectwo lekarza psychiatry szczegółowo uzasadniające potrzebę leczenia w szpitalu psychiatrycznym. W przypadku braku świadectwa lekarskiego lub gdy zostało ono wydane w okresie dłuższym niż 14 dni przed datą złożenia wniosku, sąd opiekuńczy zwraca wniosek”.

„Świadectwo wydaje lekarz psychiatra zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej na uzasadnione żądanie osoby lub organu uprawnionego do zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania sądowego w tej sprawie.

Po stwierdzeniu potrzeby wydania świadectwa lekarskiego lekarz psychiatra publicznego zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej wyznacza termin badania i zawiadamia o tym osobę, o której mowa w art. 29 ust. 1, pouczając o możliwości doprowadzenia przez Policję w przypadku niestawienia się na badanie.

Uchylanie się osoby od badań u lekarza psychiatry

W razie uchylania się od badania osoby, o której mowa w ust. 3, lekarz psychiatra publicznego zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej może zwrócić się do Policji o doprowadzenie tej osoby na badanie w publicznym zakładzie psychiatrycznej opieki zdrowotnej. W uzasadnionych przypadkach badanie może odbyć się w miejscu pobytu tej osoby.

Jeżeli osoba, o której mowa w art. 29 ust. 1, odmawia poddania się badaniu, może być ono przeprowadzone bez jej zgody. Przepis art. 21 stosuje się odpowiednio” (art. 30 ust. 2-5).

W pierwszej kolejności powinien się Pan udać do lekarza psychiatry, najlepiej tego, który już leczył Pańską mamę, w celu poproszenia go o wydanie świadectwa potwierdzającego konieczność leczenia psychiatrycznego mamy.

Niestety, muszę z przykrością stwierdzić, iż w sprawach związanych z osobami chorymi psychicznie lub okazującymi zaburzenia psychiczne członkowie rodzin takich osób często nie są w stanie uzyskać wymaganego zaświadczenia lekarskiego, a tym samym złożyć stosownego wniosku w sądzie o przymusowe leczenie psychiatryczne.

Znęcanie się nad rodziną przez osobę chorą psychicznie

Jeżeli chodzi o postępowanie karne w sprawie znęcania się nad rodziną, to w toku postępowania Pańska mama z pewnością zostanie poddana badaniu przez biegłego w celu stwierdzenia, czy jest ona poczytalna, czy też nie.

Art. 31 § 1 Kodeksu karnego mówi, że „nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem”.

Biegły lekarz psychiatra powołany do wydania opinii oceni, czy Pana mama w czasie dokonywania przestępstwa znęcania się była poczytalna, czy też nie była.

Jeżeli opinia biegłego wskaże, że była ona niepoczytalna, wówczas postępowanie karne zostanie umorzone, ponieważ odpowiedzialność karna zostanie wyłączona.

Według art. 94 § 1 Kodeksu karnego „jeżeli sprawca, w stanie niepoczytalności określonej w art. 31 § 1, popełnił czyn zabroniony o znacznej społecznej szkodliwości i zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że popełni taki czyn ponownie, sąd orzeka umieszczenie sprawcy w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym”.

Stosownie do art. 93 Kodeksu karnego „sąd może orzec przewidziany w tym rozdziale środek zabezpieczający związany z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym tylko wtedy, gdy jest to niezbędne, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego związanego z jego chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym lub uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego; przed orzeczeniem tego środka sąd wysłuchuje lekarzy psychiatrów oraz psychologa”.

Natomiast w przypadku, gdyby Pana mama została skazana (nie stwierdzono by niepoczytalności) i sąd warunkowo zawiesiłby jej wykonanie kary, mógłby na mocy art. 72 § 1 pkt 6 zobowiązać ją do poddania się leczeniu psychiatrycznemu.

Zawiadomienie o podejrzeniu dokonania przestępstwa znęcania się nad rodziną

Składając w prokuraturze lub na policji zawiadomienia o podejrzeniu dokonania przestępstwa znęcania się nad rodziną, warto wskazać w nim to, że mama leczyła się w przeszłości psychiatrycznie. To spowoduje, że w toku postępowania z pewnością zostanie powołany biegły do oceny poczytalności.

Oczywiście, aby sąd zastosował środki wskazane powyżej, musi zostać wykazane, że Pana mama znęcała się nad rodziną. W tym celu w toku postępowania prowadzący je będą zbierali dowody na tę okoliczność. Takimi dowodami mogą być zeznania Pana i Pana ojca. Również nagranie z dyktafonu może być takim dowodem.

Pana sytuacja jest niewątpliwe bardzo trudna. Niepodjęcie żadnych kroków w sprawie mamy może spowodować niekorzystne skutki dla Państwa rodziny.

W pierwszej kolejności powinien się Pan udać do lekarza psychiatry i wskazać mu zachowania mamy oraz poprosić o przeprowadzenie badania. Jeżeli lekarz psychiatra odmówi przeprowadzania takiego badania, bo uzna, że nie jest to wystarczająco uzasadnione (tak niestety dzieje się bardzo często), pozostanie Panu zawiadomienie policji lub prokuratury o możliwości popełnienia przestępstwa znęcania się nad rodziną.

Wszczynanie awantur przez osobę podejrzewaną o chorobę psychiczną

W sytuacji, w której mama wszczyna awantury, krzyczy, rzuca przedmiotami, powinien Pan wzywać policję na interwencję. W czasie takiej interwencji policja może wezwać lekarzy, którzy mogą, jeżeli stwierdzą, że zachowanie Pani mamy zagraża jej życiu lub zdrowiu lub zdrowiu i życiu Pana i ojca, umieścić ją w szpitalu psychiatrycznym bez jej zgody i bez zgody sądu opiekuńczego. Tu jednak wskażę, że bardzo rzadko zdarzają się takie sytuacje i wymaga to dobrej woli zarówno policji, jak i lekarzy, a o to, jak wynika z mojego doświadczenia, jest bardzo trudno.