Wniosek o przymusowe leczenie

Przeprowadzenie badania psychiatrycznego bez zgody osoby badanej

Podstawę prawną dla przedstawionego przez Pana zagadnienia stanowią przepisy ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tekst pierwotny: Dz. U. z 1994 r. Nr 111, poz. 535; tekst jednolity: Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375). Zgodnie bowiem z treścią art. 21. tego aktu prawnego:

1. Osoba, której zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, może być poddana badaniu psychiatrycznemu również bez jej zgody, a osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona całkowicie – także bez zgody jej przedstawiciela ustawowego. W tym przypadku art. 18 ma zastosowanie.

2. Konieczność przeprowadzenia badania, o którym mowa w ust. 1, stwierdza lekarz psychiatra, a w razie niemożności uzyskania pomocy lekarza psychiatry - inny lekarz. Przed przystąpieniem do badania uprzedza się osobę badaną lub jej przedstawiciela ustawowego o przyczynach przeprowadzenia badania bez jej zgody.

3. W razie potrzeby lekarz przeprowadzający badanie zarządza bezzwłocznie przewiezienie badanego do szpitala. Przewiezienie takiej osoby z zastosowaniem przymusu bezpośredniego powinno nastąpić w obecności lekarza lub pielęgniarki.

Badanie psychiatryczne może być przeprowadzone dobrowolnie bądź przy użyciu przymusu bezpośredniego w stosunku do osoby, której zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych:

• może ona zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, bądź
• nie jest ona zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych.

Co jest celem badania psychiatrycznego?

Celem powyższego badania jest stwierdzenie:

• czy badany przejawia zaburzenia psychiczne;
• czy zagraża szczególnie cennym dobrom;
• czy wymaga pomocy medycznej, w szczególności hospitalizacji, a jeśli nie godzi się na nią, czy jest niezbędna przymusowa hospitalizacja.

Nasilone stwierdzenie obecności zaburzeń psychicznych u badanej osoby nie jest równoznaczne z uznaniem tejże osoby za bezpośrednio zagrażającą. Wyjątek od tej zasady stanowić mogą jedynie nasilone zaburzenia świadomości zarówno jakościowe, jak i ilościowe, które bez dodatkowych danych o zachowaniu pacjenta mogą być rzeczywiście traktowanie jako wyraz bezpośredniego zagrożenia zarówno dla samego pacjenta, jak i otoczenia. Niemoc w zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych może polegać np.: na zachowaniu zmierzającym ku głodzeniu organizmu (zob. L.K. Paprzycki, Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Wprowadzenie, Kraków 1996, s. 28).

Bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia to taki stan, w którym istnieje wysoki stopień prawdopodobieństwa, że chronione dobro jakim jest życie lub zdrowie zostanie zagrożone natychmiast albo w najbliższej chwili (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 1978 r., sygn. II KR 266/78, OSNKW 1979, nr 6, poz. 65). Zagrożenie życia lub zdrowia, o którym mowa w komentowanym artykule, wymaga w każdym przypadku indywidualizacji. Zagrożenie życia lub zdrowia powinno być realne i obiektywne. Nie można wykluczyć, że granice między zagrożeniem życia lub zdrowia mogą się zacierać albo zagrożenie dla zdrowia może przejść w zagrożenie dla życia (zob. L.K. Paprzycki, ibidem).

Przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala psychiatrycznego

Ustawodawca stoi na stanowisku, że przyjęcie osoby do szpitala musi znajdować podstawę w wyrażonej przez nią zgodzie. Potwierdza to treść art. 22 przywołanej ustawy:

1. Przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala psychiatrycznego następuje za jej pisemną zgodą na podstawie ważnego skierowania do szpitala, jeżeli lekarz wyznaczony do tej czynności, po osobistym zbadaniu tej osoby, stwierdzi wskazania do przyjęcia.

1a. W nagłych przypadkach, w szczególności w przypadku braku możliwości uzyskania pomocy lekarskiej przed zgłoszeniem się do szpitala, osoba z zaburzeniami psychicznymi może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego, za jej pisemną zgodą, bez skierowania, o którym mowa w ust. 1.

2. Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego osoby chorej psychicznie lub osoby upośledzonej umysłowo niezdolnej do wyrażenia zgody lub stosunku do przyjęcia do szpitala psychiatrycznego i leczenia następuje po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby.

2a. W przypadkach nagłych osoba, o której mowa w ust. 2, może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wcześniejszego uzyskania zgody sądu opiekuńczego. W takim przypadku lekarz przyjmujący tę osobę ma obowiązek, o ile to możliwe, zasięgnięcia pisemnej opinii innego lekarza, w miarę możliwości psychiatry, albo pisemnej opinii psychologa.

2b. W przypadkach, o których mowa w ust. 2a, kierownik szpitala psychiatrycznego zawiadamia niezwłocznie sąd opiekuńczy właściwy ze względu na siedzibę szpitala, w celu uzyskania zgody sądu na pobyt tej osoby w szpitalu. W zawiadomieniu kierownik szpitala psychiatrycznego wskazuje okoliczności uzasadniające przyjęcie.

Wniosek o skierowanie na przymusowe leczenie w szpitalu psychiatrycznym

Wydaje się jednak, że podstawę dla skierowania Pańskiej żony na przymusowe leczenie stanowić może art. 29 ust. 1 ustawy:

Do szpitala psychiatrycznego może być również przyjęta, bez zgody wymaganej w art. 22, osoba chora psychicznie:

1) której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego bądź

2) która jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.

O potrzebie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego osoby, o której mowa w ust. 1, bez jej zgody, orzeka sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania tej osoby – na wniosek jej małżonka, krewnych w linii prostej, rodzeństwa, jej przedstawiciela ustawowego lub osoby sprawującej nad nią faktyczną opiekę.

Według art. 30 omawianej ustawy:

1. Do wniosku, o którym mowa w art. 29 ust. 2 i 3, dołącza się orzeczenie lekarza psychiatry szczegółowo uzasadniające potrzebę leczenia w szpitalu psychiatrycznym. Orzeczenie lekarz psychiatra wydaje na uzasadnione żądanie osoby lub organu uprawnionego do zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania.

2. W przypadku niezałączenia do wniosku orzeczenia lekarskiego lub gdy zostało ono wydane w okresie dłuższym niż 14 dni przed dniem złożenia wniosku, sąd zwraca wniosek. Przepisy art. 130 Kodeksu postępowania cywilnego nie mają w tym przypadku zastosowania.

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, jeżeli treść wniosku lub załączone do wniosku dokumenty uprawdopodabniają zasadność przyjęcia do szpitala psychiatrycznego, a złożenie orzeczenia, o którym mowa w ust. 1, nie jest możliwe, sąd zarządza poddanie osoby, której dotyczy wniosek, odpowiedniemu badaniu.

Właściwy do rozpoznania wniosku o przymusowe leczenie będzie więc sąd opiekuńczy (wydział rodzinny sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania). Wniosek może złożyć Pan – jako mąż chorej ma Pan do tego prawo. Najistotniejszą częścią wniosku jest jednak uzyskanie orzeczenia lekarza psychiatry szczegółowo uzasadniające potrzebę leczenia w szpitalu psychiatrycznym. Pierwsze kroki należy więc skierować do lekarza psychiatry celem wydania stosownego zaświadczenia.