Pozew o alimenty od rodzica, z którym nie utrzymuję relacji, jak się bronić?

Alimenty od dziecka gdy rodzic znajduje się w niedostatku

W pierwszej kolejności wskazać należy, że podstawą prawną do udzielenia odpowiedzi na zapytanie jest ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r., poz. 1359; zwana dalej w skrócie „K.r.o.”). We wskazanym akcie prawnym uregulowana jest sytuacja, w której rodzic może żądać od pełnoletniego dziecka zapłaty alimentów. Zgodnie z art. 128: „Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.”. Obowiązek alimentacyjny dzieci wobec rodziców ograniczony jest wyłącznie do sytuacji, gdy rodzice znajdują się w niedostatku, natomiast one same są już niezależne, ustabilizowane finansowo, a ich sytuacja materialna jest zdecydowanie korzystniejsza niż rodziców. Niedostatek nie jest jednak konkretnie zdefiniowany w przepisach prawa. Jest to pojęcie niesprecyzowane, którego znaczenie w kontekście alimentów na rodziców zostało ustalone na podstawie orzecznictwa. Mowa tu o sytuacji gdy rodzice nie są w stanie zaspokoić swych usprawiedliwionych życiowych potrzeb własnymi siłami. W szczególności przepis ten znajdzie zastosowanie w sytuacji, gdy rodzice otrzymują świadczenia emerytalne albo rentowe w niewielkiej wysokości i nie są w stanie pokryć kosztów zakupu pożywienia, leków czy opłacenia rachunków. Niedostatek może wynikać ze złego stanu zdrowia rodziców, do którego nie doprowadzili samodzielnie, np. popadając w uzależnienie od alkoholu i odmawiając leczenia.

W tym miejscu zasadne jest powołanie się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2021 r. sygn. akt. II USKP 89/21, zgodnie z którym: „Niedostatek występuje wtedy, gdy uprawniony nie może w pełni własnymi siłami, z własnych środków, zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb. Potrzeby te to potrzeby tak materialne, jak i niematerialne, przy czym potrzeby każdego człowieka kształtują się inaczej. Obydwa te rodzaje potrzeb są ze sobą sprzężone i tylko ich łączne zaspokojenie zapewnia godziwą egzystencję. W takim kontekście można mówić o zaspokojeniu potrzeb usprawiedliwionych, które każdy uprawniony powinien mieć zapewnione. Są one uzależnione od indywidualnych cech uprawnionego, tj. od wieku, stanu zdrowia, zawodu, pozycji społecznej i dotychczasowej stopy życiowej.”.

Zatem jeśli ze strony mamy otrzyma Pan pozew, to pierwszym argumentem przemawiającym za oddaleniem powództwa, tj. nieuwzględnieniem roszczenia, jest to, że mama nie znajduje się w niedostatku. Podnosi się wówczas, że otrzymuje emeryturę, która nie jest w najniższej wysokość i jest w stanie w tym zakresie zaspokajać swoje podstawowe potrzeby.

Alimenty od dziecka dla rodzica sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

Natomiast kolejnym argumentem, który należy podnieść niejako z tzw. ostrożności procesowej to taki, że w realiach sprawy zasądzenie od Pana alimentów na rzecz mamy byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W tym zakresie obowiązuję przepis art. 144(1) K.r.o, który stanowi, że: „Zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka.”.

Przywołany przepis definitywnie rozstrzyga kwestię dopuszczalności oceny żądania alimentów z punktu widzenia zasad współżycia społecznego i jako lex specialis w stosunku do art. 5 K.c. stanowi samodzielną podstawę oddalenia powództwa w sprawach o alimenty, jeśli – w okolicznościach konkretnego wypadku – żądanie uprawnionego zostanie ocenione jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, z wyłączeniem możliwości jego zastosowania do obowiązku alimentacyjnego rodziców względem ich małoletniego dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Przepis ten może dotyczyć również oceny żądania świadczenia alimentacyjnego z punktu widzenia jego wysokości. Dotyczy to zwłaszcza takich sytuacji, kiedy osoba uprawniona w porozumieniu z zobowiązanym do alimentacji występuje z roszczeniem alimentacyjnym w nadmiernej wysokości w celu pokrzywdzenia innych osób, również uprawnionych do alimentacji. Zjawisko takie określane jest w doktrynie jako fikcyjne roszczenie alimentacyjne z uwagi na to, że żądanie alimentów w takim przypadku nie ma na celu zaspokajania potrzeb uprawnionego, a przede wszystkim ma na celu pokrzywdzenie innych wierzycieli alimentacyjnych w ten sposób, że inni wierzyciele alimentacyjni nie będą mogli w ogóle zaspokoić swoich roszczeń albo jedynie będą mogli je zaspokoić częściowo. W orzecznictwie takie zachowanie zostało zakwalifikowane jako nadużycie prawa. W szczególności przepis ten znajdzie zastosowanie w sytuacji rażąco niezgodnego z zasadami współżycia społecznego zachowania uprawnionego, gdy roszczenia alimentacyjne kierowane są wobec zobowiązanych w dalszej kolejności niż rodzice małoletniego dziecka.

Dowody na rażąco niewłaściwe zachowania toksycznej matki

Podnosząc ten zarzut musiałby Pan odpisać sytuacje z mamą np. z dzieciństwa, czy te z dorosłego życia, które wskazywałyby, że zachowywała się wobec Pana niezgodnie z zasadami współżycia społecznego. Warto w tym zakresie przygotować dowody na potwierdzenie niewłaściwych zachowań Pańskiej mamy wobec Pana, np. wiadomości email, zeznania świadków.

Jeżeli otrzyma Pan pozew, będzie Pan miał 14 dni na zaprezentowanie stanowiska w sprawie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2021 r. sygn. akt. II USKP 89/21