Jak uniknąć zapłaty zachowku?

Osoby uprawnione do otrzymania zachowku

Zgodnie z treścią art. 991 § 1 K.c. „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”. Zgodnie zaś z treścią § 2 ww. artykułu „jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.

Obliczanie wysokości zachowku

Kolejnym etapem obliczania zachowku jest ustalenie tzw. substratu zachowku (art. 993–995 K.c.). Ustalenie substratu zachowku wymaga przede wszystkim określenia czystej wartości spadku. Czysta wartość spadku stanowi różnicę pomiędzy stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, według ich stanu z chwili otwarcia spadku i cen z chwili orzekania o zachowku (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1985 roku, sygn. akt III CZP 75/84), a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych, z pominięciem jednak długów wynikających z zapisów i poleceń. Dla ustalenia substratu zachowku do czystej wartości spadku dolicza się wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę, bez względu na to, czy były one uczynione na rzecz spadkobierców, uprawnionych do zachowku, czy też innych osób, za wyjątkiem drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych i dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalenia zachowku. Nie ma innego wzoru na obliczenie zachowku.

Jak uniknąć zachowku?

Aby brat nie dochodził od Pana zachowku:

• własność należy przenieść umową dożywocia,
• albo brat musi zrzec się zachowku – najlepiej notarialnie,
• albo brat musi z ojcem podpisać umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia – wówczas nie będzie mógł dochodzić zachowku.

Sąd w wyroku (sygn. akt III CZP 110/16) przyjął, że dopuszczalne jest zawieranie umów zrzeczenia się prawa do zachowku na podstawie art. 1048 K.c. Zatem przyszły spadkodawca może zawrzeć umowę o zrzeczenie się prawa do tego zachowku z osobą, która zgodnie z Kodeksem cywilnym po jego śmierci będzie uprawniona do zachowku.