Czy dziecku przysługuje renta rodzinna po zmarłym rodzicu, który pobierał rentę socjalną?

Przesłanki nabycia prawa do renty rodzinnej

Kwestia prawa do renty rodzinnej po zmarłym rodzicu, który pobierał rentę socjalną, jest nie rzadko przedmiotem dyskusji i zapytań kierowanych do ZUS. Dlatego też wszelkie wątpliwości w tym zakresie rozwiało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z dnia 24 lutego 2015 r., w którym zajęło stanowisko w sprawie prawa do renty rodzinnej po zmarłym, który pobierał rentę socjalną. W piśmie tym wskazano, iż przesłanki nabycia prawa renty rodzinnej są sformułowane w sposób bezwzględnie obowiązujący w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Prawo do renty rodzinnej jest prawem pochodnym wynikającym od uprawnień osoby ubezpieczonej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Renta rodzinna jest należna nie tylko w przypadku, gdy osoba zmarła miała już ustalone prawo do świadczeń, ale również po osobie, która w dacie śmierci spełniała warunki do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne (wskazuje na to art. 66 ustawy o emeryturach i rentach z FUS). W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. A zatem warunkiem ogólnym powstania prawa do renty rodzinnej jest określony status żywiciela w chwili śmierci. Status ten wyraża się ustalonym prawem do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, względnie spełnianiem wymogów do uzyskania jednego z tych świadczeń. Oznacza to, że niemożność ustalenia prawa zmarłego do emerytury lub renty (np. z powodu braku wymaganego okresu składkowego wraz z nieskładkowym) wykluczy możliwość przyznania renty rodzinnej.

Renta socjalna

Z kolei renta socjalna przysługuje tym osobom, których niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem nauki i w związku z tym osoby te nie miały możliwości uzyskania okresów składkowych i nieskładkowych niezbędnych do ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej – renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1) przed ukończeniem 18. roku życia lub

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25. roku życia, albo

3) w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Renta socjalna stanowi rodzaj pomocy finansowej państwa dla osób, które w młodym wieku doznały naruszenia sprawności organizmu i tym samym utraciły szansę na samodzielne zarobkowanie.

Zdaniem Ministerstwa, z uwagi na odmienny charakter renty socjalnej od renty z tytułu niezdolności do pracy, ustawa o rencie socjalnej nie przewiduje możliwości przyznania renty rodzinnej członkom rodziny po śmierci osoby, która pobierała rentę socjalną. Przy czym jeżeli po śmierci osoby, która pobierała rentę socjalną, sytuacja materialna pozostających w rodzinie osób pogorszyła się, osoby te mogą ubiegać się o świadczenia z pomocy społecznej.

Owo stanowisko jest w pełni aktualne i zgodne z przepisami prawa. Jeśli zmarła matka nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty w chwili śmierci lub nie miała, ale w dacie śmierci spełniała warunki do zyskania emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub gdy nie pobierała w chwili śmierci zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenie kompensacyjnego, to sam fakt, że pobierała rentę socjalną nie upoważnia jej dziecka do renty rodzinnej.

Zasiłek socjalny i zasiłki celowe z pomocy społecznej

Jeśli dziecko i mąż Pani zmarłej córki znaleźli się w trudnej sytuacji finansowej, proszę rozważyć złożenie wniosku o zasiłek socjalny. Zgodnie ustawą o pomocy społecznej, żeby dostać zasiłek socjalny, trzeba spełnić kryterium dochodowe. Dla osoby samotnej ten próg wynosi 701 zł, a w przypadku rodziny – 528 zł na osobę. W tym przypadku jednak w grę wchodzi tylko ewentualnie tzw. zasiłek celowy przyznawany jednorazowo na sfinansowanie lub dofinansowanie konkretnego celu. W grę wchodzi m.in. zakup leków, żywności, opału, odzieży. Prośbę o tego typu wsparcie należy złożyć w gminnym lub miejskim ośrodku pomocy społecznej. Można to zrobić pisemnie (także drogą elektroniczną) lub telefonicznie.

Żeby opłacić mieszkanie warto ubiegać się w gminie o dodatek mieszkaniowy, który zmniejszy koszty nawet o kilkaset złotych. Dodatek mieszkaniowy nie jest zasiłkiem socjalnym dla najuboższych. O taki dodatek mogą wystąpić także osoby pracujące. W przypadku rodziny, jej zarobki nie mogą przekraczać zbytnio 1500 zł na osobę.

Ponadto – w razie przyznania dodatku mieszkaniowego – można ubiegać się równocześnie o dodatek energetyczny. Podobnie jak w przypadku dodatku mieszkaniowego stosowny wniosek trzeba złożyć w gminie (urzędzie dzielnicowym) lub ośrodku pomocy społecznej. Druk wniosku można otrzymać w urzędzie lub wydrukować formularz, który jest zamieszczony na jego stronie internetowej. Ponadto trzeba przedstawić umowę sprzedaży energii elektrycznej zawartej z przedsiębiorstwem energetycznym.