Wyłączenie rękojmi i gwarancji za zgodą stron przy zakupie nieruchomości

Oświadczenie gwarancyjne dotyczące sprzedawanej nieruchomości

Zacznę od kwestii gwarancji, ponieważ tutaj sprawa jest dość jednoznaczna. Zgodnie z art. 577 § 1 Kodeksu cywilnego „udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Oświadczenie gwarancyjne może zostać złożone w reklamie”.

Jak wynika z cytowanego przepisu, do czynienia z gwarancją mielibyśmy jedynie w przypadku, kiedy złożyłby Pan oświadczenie gwarancyjne dotyczące sprzedawanej nieruchomości. Gwarancja jest bowiem instytucja o charakterze fakultatywnym. Jej udzielenie nie jest narzucone przez ustawę, natomiast gwarant może dość swobodnie decydować o zakresie swojego zobowiązania.

Odpowiedzialność sprzedającego z tytułu rękojmi

Zupełnie z innym reżimem prawnym mamy do czynienia w przypadku rękojmi. Ta narzucana jest każdorazowo przez ustawę przy sprzedaży jakikolwiek rzeczy. Zasada ta wynika z art. 556 Kodeksu cywilnego, który stanowi, iż: „sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia).”

Rękojmia obejmuje wszystkie wady fizyczne i prawne rzeczy sprzedanej, o których kupujący nie wiedział w momencie sprzedaży. Co więcej, w przypadku sprzedaży nieruchomości rękojmia za wady fizyczne rozciąga się na aż pięcioletni okres.

„Art. 568

§ 1. Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości – przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu. Jeżeli kupującym jest konsument a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu”.

Ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi

Cytowany przepis pozwala na czasowe ograniczenie odpowiedzialności względem konsumenta, jednakże wyłącznie w odniesieniu do rzeczy ruchomych. Inny przepis, odnosi się zaś do ograniczenia odpowiedzialności z tytułu rękojmi w ogólności. Jest to przepis art. 558 Kodeksu cywilnego:

„Art.558

§ 1. Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.

§ 2. Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym”.

Cytowany przepis statuuje zasadę, zgodnie z którą można swobodnie regulować kwestię rękojmi w umowie. Swoboda ta ulega jednakże znacznemu ograniczeniu w przypadku sprzedaży konsumenckiej. Definicje konsumenta zawiera art. 22¹ Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową”.

Czy można wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady nieruchomości sprzedawanej przez przedsiębiorcę?

W przypadku zatem, gdyby doszło do sprzedaży nieruchomości pomiędzy Pana firmą a osobami fizycznymi, mielibyśmy do czynienia ze sprzedażą konsumencka i ograniczeniem, o którym mowa w art. 558 § 1 Kodeksu cywilnego. Co więcej, ustawa nie przewiduje możliwości wyłączania lub ograniczenia odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady nieruchomości sprzedawanej przez przedsiębiorcę osobie fizycznej. Jak wynika z orzecznictwa, ograniczeń w wyłączaniu rękojmi nie można także obejść za pomocą oświadczenia kupującego, że znany mu jest stan techniczny kupowanej rzeczy i nie wnosi w tym zakresie zastrzeżeń (jak pisałem, co do zasady, jeśli wada jest znana kupującemu, to nie może dochodzić uprawnień z tytułu rękojmi w zakresie takiej wady). Takie stanowisko zajął m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 października 1998 r., sygn. akt III CKN 633/97.

Obawiam się zatem, że sprzedaż nieruchomości pomiędzy Panem występującym jako przedsiębiorca a osobami fizycznymi, które zakupują nieruchomość na cele niezwiązane bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą lub zawodową, zawsze wiązała się będzie z odpowiedzialnością z tytułu rękojmi. Oczywiście, istnieje wyjście z tej sytuacji w postaci sprzedaży nieruchomości przez Pana występującego także jako osoba fizyczna (wówczas nie mamy do czynienia ze sprzedażą konsumencką). W takim przypadku mogą pojawić się jednak problemy natury księgowo-podatkowej, gdyż wcześniej musiałby Pan wyłączyć nieruchomość z majątku firmy (wycofać środek trwały). Tym niemniej opisany sposób jako jedyny wydaje się gwarantować możliwość skutecznego wyłączenia rękojmi w opisanym przez Pana stanie faktycznym.