Użyczenie certyfikatu kompetencji zawodowych

Certyfikat kompetencji zawodowych przewoźnika rzeczy

Rozumiem, że chodzi o certyfikat kompetencji zawodowych przewoźnika rzeczy / certyfikat kompetencji zawodowych w krajowym i międzynarodowym przewozie rzeczy.

Posiadanie odpowiednich kompetencji zawodowych do uzyskania licencji na transport drogowy (od 4 grudnia 2011 r. do uzyskania zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego) potwierdza tzw. certyfikat kompetencji zawodowych. Tym dokumentem powinien legitymować się właściciel lub osoba zarządzająca przedsiębiorstwem transportowym.

Czy jest możliwe użyczenie certyfikatu kompetencji zawodowych?

W praktyce powszechne jest tzw. użyczanie certyfikatu. Ma to miejsce wtedy, gdy przedsiębiorca (czy członek zarządu np. spółki transportowej) co prawda sam nie posiada odpowiednich kompetencji zawodowych, ale korzysta z cudzego certyfikatu na podstawie zawartej umowy. Przepisy nie zabraniają tej praktyki. Wielu przewoźników po prostu płaci za użyczenie certyfikatu osobie spoza firmy, tak aby dopełnić jedynie wymóg formalny posiadania certyfikatu, nie zaś aby taki certyfikat uzyskać.

Dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji i wiedzy niezbędnej do podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego

Zgodnie z art. 4 pkt 20 ustawy o transporcie drogowym certyfikat kompetencji zawodowych jest to dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji i wiedzy niezbędnych do podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego.

Zgodnie z art. 5 tej ustawy:

„1. Podjęcie i wykonywanie transportu drogowego wymaga uzyskania odpowiedniej licencji na wykonywanie transportu drogowego, zwanej dalej »licencją«.

2. Licencji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat, uwzględniając wniosek przedsiębiorcy.

3. Przedsiębiorcy udziela się licencji, z zastrzeżeniem art. 6, jeżeli:

1) członkowie organu zarządzającego osoby prawnej, osoby zarządzające spółką jawną lub komandytową, a w przypadku innego przedsiębiorcy – osoby prowadzące działalność gospodarczą, spełniają wymogi dobrej reputacji; wymóg dobrej reputacji nie jest spełniony lub przestał być spełniany przez te osoby, jeżeli:

a) zostały skazane prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa umyślne: karne skarbowe, przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, mieniu, obrotowi gospodarczemu, wiarygodności dokumentów, ochronie środowiska lub warunkom pracy i płacy albo innym przepisom dotyczącym wykonywania zawodu,

b) wydano w stosunku do tych osób prawomocne orzeczenie zakazujące wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego;

2) przynajmniej jedna z osób zarządzających przedsiębiorstwem lub osoba zarządzająca w przedsiębiorstwie transportem drogowym legitymuje się certyfikatem kompetencji zawodowych;

3) posiada sytuację finansową zapewniającą podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego określony dostępnymi środkami finansowymi lub majątkiem w wysokości:

a) 9.000 euro – na pierwszy pojazd samochodowy przeznaczony do transportu drogowego,

b) 5.000 euro – na każdy następny pojazd samochodowy,

c) 50.000 euro – przy wykonywaniu transportu drogowego w zakresie, o którym mowa w art. 4 pkt 3 lit. b;

4) przedsiębiorca osobiście wykonujący przewozy i zatrudnieni przez przedsiębiorcę kierowcy, a także inne osoby niezatrudnione przez przedsiębiorcę, lecz wykonujące osobiście przewozy na jego rzecz, spełniają wymagania określone w przepisach ustawy, przepisach ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. Nr 30, poz. 151, z późn. zm.) oraz w innych przepisach określających wymagania w stosunku do kierowców, a także nie byli skazani prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa umyślne przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, mieniu, wiarygodności dokumentów lub środowisku;

5) posiada tytuł prawny do dysponowania pojazdem lub pojazdami samochodowymi spełniającymi wymagania techniczne określone przepisami prawa o ruchu drogowym, którymi transport drogowy ma być wykonywany”.

Zgodnie z art. 8 ust. 1: „licencji udziela się na pisemny wniosek przedsiębiorcy”. Do wniosku o udzielenie licencji należy dołączyć m.in. kserokopię certyfikatu kompetencji zawodowych przedsiębiorcy lub osoby zarządzającej transportem drogowym w przedsiębiorstwie.

Warunki i tryb uzyskania certyfikatu kompetencji zawodowych

Warunki i tryb uzyskania certyfikatu kompetencji zawodowych reguluje art. 37 i następne. Zgodnie z art. 37 wspomnianej ustawy:

„1. Uzyskanie certyfikatu kompetencji zawodowych wymaga wykazania się wiedzą lub praktyką niezbędnymi do wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Osoby legitymujące się co najmniej 5-letnią praktyką przedsiębiorcy wykonującego działalność gospodarczą w zakresie transportu drogowego lub zarządzania przedsiębiorstwem wykonującym taką działalność otrzymują certyfikat kompetencji zawodowych po uzyskaniu pozytywnego wyniku testu z wiedzy potwierdzającego kompetencje zawodowe.

3. Do wykonywania międzynarodowego transportu drogowego wymagane jest ponadto wykazanie się znajomością zagadnień w zakresie obowiązujących międzynarodowych umów i przepisów transportowych, przepisów celnych oraz warunków i dokumentów wymaganych do wykonywania międzynarodowego transportu drogowego.

4. Certyfikat kompetencji zawodowych w międzynarodowym transporcie drogowym osób jest jednocześnie certyfikatem kompetencji zawodowych w krajowym transporcie drogowym osób.

5. Certyfikat kompetencji zawodowych w międzynarodowym transporcie drogowym rzeczy jest jednocześnie certyfikatem kompetencji zawodowych w krajowym transporcie drogowym rzeczy”.

Stosownie do art. 38 tej ustawy:

„1. Sprawdzianem znajomości zagadnień, o których mowa w art. 37 ust. 1 i ust. 3, jest egzamin pisemny zdany przed komisją egzaminacyjną.

2. Minister właściwy do spraw transportu wyznacza jednostki, przy których działają komisje egzaminacyjne.

3. Jednostki, o których mowa w ust. 2, wydają certyfikaty kompetencji zawodowych i przekazują informacje o ich wydaniu do centralnego rejestru tych certyfikatów prowadzonego przez ministra właściwego do spraw transportu”.

Według art. 38a przytaczanej ustawy:

„1. Osoby legitymujące się dyplomem ukończenia studiów drugiego stopnia, jednolitych studiów magisterskich lub świadectwem ukończenia studiów podyplomowych, których program obejmuje cały zakres zagadnień, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1, zwolnione są z egzaminu pisemnego, o którym mowa w art. 38 ust. 1.

2. Osoby legitymujące się dyplomem ukończenia studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia, jednolitych studiów magisterskich lub świadectwem ukończenia studiów podyplomowych, których program obejmuje część zagadnień, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1, zwolnione są z części egzaminu pisemnego, o którym mowa w art. 38 ust. 1, w zakresie dziedzin objętych programem studiów”.

Zgodnie z art. 39 ustawy:

„1. Minister właściwy do spraw transportu określi w drodze rozporządzenia:

1) zakres zagadnień objętych egzaminem, o którym mowa w art. 38 ust. 1, oraz jego formę;

2) jednostki certyfikujące, o których mowa w art. 38 ust. 2 i 3;

3) wymagania kwalifikacyjne dotyczące członków komisji egzaminacyjnej i jej skład;

4) wzory certyfikatów kompetencji zawodowych w:

a) krajowym transporcie drogowym osób,

b) międzynarodowym transporcie drogowym osób,

c) krajowym transporcie drogowym rzeczy,

d) międzynarodowym transporcie drogowym rzeczy.

2. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 1, określa się odrębnie zakres oraz formę testu z wiedzy dla osób, o których mowa w art. 37 ust. 2”.

Certyfikat kompetencji zawodowych w przedsiębiorstwie transportowym

Podsumowując, kluczowy przepis mówi, że przynajmniej jedna z osób zarządzających przedsiębiorstwem lub osoba zarządzająca w przedsiębiorstwie transportowym musi legitymować się certyfikatem kompetencji zawodowych.

Jak wskazano w komentarzu (R. Strachowska, Ustawa o transporcie drogowym. Komentarz, Lex 2012, komentarz do art. 5):

„Wykonywanie transportu drogowego jest rodzajem działalności gospodarczej, do której wykonywania wymagana jest określona wiedza. Potwierdzeniem zdobycia wiedzy niezbędnej do profesjonalnego świadczenia usług transportu drogowego jest certyfikat kompetencji zawodowych. Obowiązek posiadania certyfikatu dotyczy osób zarządzających przedsiębiorstwem (przedsiębiorcy, w przypadku gdy działalność gospodarczą prowadzi osoba fizyczna, członka organu zarządzającego lub wspólnika spółki). Ponadto ustawodawca alternatywnie dopuszcza możliwość legitymowania się certyfikatem kompetencji zawodowych przez osobę zarządzającą w przedsiębiorstwie transportem drogowym. Warunek dotyczący posiadania certyfikatu kompetencji zawodowych jest zatem spełniony, jeżeli przynajmniej jedna z wymienionych powyżej osób legitymuje się przedmiotowym certyfikatem. Należy podkreślić, że certyfikatu kompetencji zawodowych nie musi posiadać osobiście przedsiębiorca lub osoba odpowiedzialna za sprawowanie zarządu u przedsiębiorcy. Prawidłowa i zgodna z prawem jest bowiem sytuacja, w której przedsiębiorca zatrudnia osobę legitymującą się certyfikatem kompetencji zawodowych lub z taką osobą współpracuje (na podstawie umowy cywilnoprawnej) i osoba ta zarządza u tego przedsiębiorcy transportem drogowym. Istotne jest również, aby rodzaj posiadanego certyfikatu kompetencji zawodowych odpowiadał rodzajowi licencji, o którą przedsiębiorca się ubiega”.

Posiadanie certyfikatu kompetencji zawodowych jest również wymagane na podstawie przepisów rozporządzenia 1071/2009, jako jeden z wymogów niezbędnych do uzyskania zezwolenia na dostęp do wykonywania zawodu przewoźnika drogowego (art. 3 ust. 1 lit. d rozporządzenia 1071/2009). Wzór certyfikatu kompetencji zawodowych określony został w załączniku III do rozporządzenia 1071/2009.

Komu można użyczyć certyfikatu kompetencji zawodowych?

W praktyce uznaje się, że kompetencje zawodowe mają służyć prawidłowemu, zgodnemu z przepisami i bezpiecznemu prowadzeniu firmy transportowej. Osoba użyczająca certyfikatu powinna być oczywiście zorientowana w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, a w szczególności danego działu transportu, ale również mieć realny wpływ na podejmowanie decyzji związanych z zarządzaniem flotą, kadrą kierowców i realizowanymi zleceniami.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 1071/2009

Kres fikcyjnemu użyczaniu kompetencji miało przynieść rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 1071/2009, które w art. 4 stanowi, że:

„1. Przedsiębiorca wykonujący zawód przewoźnika drogowego wyznacza przynajmniej jedną osobę fizyczną – zarządzającego transportem – która spełnia warunki przewidziane w art. 3 ust. 1 lit. b) i d) i która:

a) w sposób rzeczywisty i ciągły zarządza operacjami transportowymi tego przedsiębiorstwa;

b) ma rzeczywisty związek z przedsiębiorstwem, polegający na przykład na tym, że jest jego pracownikiem, dyrektorem, właścicielem lub udziałowcem lub nim zarządza lub, jeżeli przedsiębiorca jest osobą fizyczną, jest tą właśnie osobą oraz

c) posiada miejsce zamieszkania na terenie Wspólnoty.

2. Jeżeli przedsiębiorca nie spełnia wymogu posiadania kompetencji zawodowych, o którym mowa w art. 3 ust. 1 lit. d), właściwy organ może zezwolić na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego bez wyznaczenia zarządzającego transportem zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu, pod warunkiem że:

a) przedsiębiorca wyznaczy osobę fizyczną posiadającą miejsce zamieszkania na terenie Wspólnoty, spełniającą wymogi przewidziane w art. 3 ust. 1 lit. b) i d) oraz uprawnioną na mocy umowy do wykonywania zadań zarządzającego transportem w imieniu tego przedsiębiorcy;

b) umowa wiążąca przedsiębiorcę z osobą, o której mowa w lit. a), precyzuje zadania, które ma ona wykonywać w sposób rzeczywisty i ciągły, oraz określa zakres obowiązków związanych z funkcją zarządzającego transportem. Zadania, które należy sprecyzować, obejmują w szczególności utrzymanie i konserwację pojazdów, sprawdzanie umów i dokumentów przewozowych, podstawową księgowość, przydzielanie ładunków lub usług kierowcom i pojazdom oraz sprawdzanie procedur związanych z bezpieczeństwem;

c) w charakterze zarządzającego transportem osoba, o której mowa w lit. a), może kierować operacjami transportowymi nie więcej niż czterech różnych przedsiębiorstw, realizowanymi za pomocą połączonej floty, liczącej ogółem nie więcej niż 50 pojazdów. Państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o obniżeniu liczby przedsiębiorstw lub łącznej wielkości floty pojazdów, którymi może zarządzać ta osoba oraz

d) osoba, o której mowa w lit. a), wykonuje określone zadania wyłącznie w interesie przedsiębiorcy, a jej obowiązki są wykonywane niezależnie od przedsiębiorców, na rzecz których dany przedsiębiorca wykonuje przewozy.

3. Państwa członkowskie mogą podjąć decyzję, aby zarządzający transportem wyznaczony zgodnie z ust. 1 nie mógł być dodatkowo wyznaczony zgodnie z ust. 2 lub, aby mógł być wyznaczony jedynie w odniesieniu do ograniczonej liczby przedsiębiorstw lub floty pojazdów mniejszej niż określona w ust. 2 lit. c).

4. Przedsiębiorca powiadamia właściwy organ o wyznaczeniu zarządzającego lub zarządzających transportem”.

Wymogi te są co prawda bardzo logiczne, tylko że problem polega na tym, iż organy tego nie sprawdzają.

Zakres obowiązków związanych z funkcją zarządzającego transportem

Z rozporządzenia wynika zatem, że tzw. zarządzający transportem musi:

1. w sposób rzeczywisty i ciągły zarządzać operacjami transportowymi przedsiębiorstwa;
2. mieć rzeczywisty związek z przedsiębiorstwem, polegający na przykład na tym, że jest jego pracownikiem, dyrektorem, właścicielem, udziałowcem, lub na tym, że nim zarządza;
3. posiadać miejsce zamieszkania na terenie Wspólnoty;
4. mieć sprecyzowane przez umowę o zarządzanie transportem zadania, które ma wykonywać w sposób rzeczywisty i ciągły, oraz określony zakres obowiązków związanych z funkcją zarządzającego transportem; zadania te obejmują w szczególności:
1. utrzymanie i konserwację pojazdów,
2. sprawdzanie umów i dokumentów przewozowych,
3. podstawową księgowość,
4. przydzielanie ładunków lub usług kierowcom i pojazdom,
5. sprawdzenie procedur związanych z bezpieczeństwem.

Za co odpowiada osoba zarządzająca transportem w przedsiębiorstwie?

Zgodnie z obecnym brzmieniem ustawy o transporcie drogowym zarządzający transportem w sposób ścisły odpowiada za działania lub zaniechania kierowców – konkretyzacją tego jest wykaz kar zawarty w załączniku nr 2 do ustawy o transporcie drogowym. Zarządzający transportem zagrożony jest karą grzywny m.in. za:

1. Dopuszczenie do wykonywania przewozu drogowego przez kierowcę, który:
   1. nie ukończył wymaganego w związku z tym przewozem szkolenia – 1000 zł,
   2. nie posiada orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy – 1000 zł,
   3. nie posiada orzeczenia psychologicznego o braku przeciwwskazań psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy – 1000 zł.
2. Dopuszczenie do przewozu drogowego bez wymaganego świadectwa określonego w umowie o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów – 2000 zł.
3. Dopuszczenie do naruszenia przepisów o czasie prowadzenia pojazdu, obowiązkowych przerwach i odpoczynku – 2000 zł.
4. Dopuszczenie do naruszenia przepisów o stosowaniu urządzeń rejestrujących samoczynnie prędkość jazdy, czas jazdy i odpoczynku oraz aktywności kierowcy – 2000 zł.

Utrata dobrej reputacji przez osobę posiadającą certyfikat kompetencji zawodowych

Możliwa jest również tzw. utrata dobrej reputacji. Dobrą reputację traci przedsiębiorca lub osoba posiadająca certyfikat kompetencji zawodowych w momencie otrzymania sankcji lub wyroków za naruszenie przepisów krajowych w obszarze:

• prawa handlowego,
• prawa upadłościowego,
• płac i warunków zatrudnienia w zawodzie,
• prawa o ruchu drogowym,
• odpowiedzialności zawodowej,
• handlu ludźmi lub narkotykami.

Naruszenie przepisów wspólnotowych przez osobę posiadającą certyfikat kompetencji zawodowych

Po drugie utratę dobrej reputacji powoduje naruszenie przepisów wspólnotowych, w wyniku czego zastosowane zostaną sankcje lub wydany będzie wyrok skazujący dotyczący:

• czasu prowadzenia pojazdu i odpoczynku kierowców, czasu pracy oraz instalacji i używania urządzeń kontrolnych,
• maksymalnej masy i wymiarów pojazdów użytkowych w ruchu międzynarodowym,
• kwalifikacji wstępnej i ustawicznego kształcenia kierowców,
• badań technicznych w celu dopuszczenia pojazdów użytkowych do ruchu, w tym obowiązkowych badań technicznych pojazdów silnikowych,
• dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych rzeczy lub, w odpowiednim przypadku, dostępu do rynku przewozu drogowego osób,
• bezpieczeństwa w drogowym przewozie towarów niebezpiecznych,
• instalacji i używania ograniczników prędkości w niektórych rodzajach pojazdów,
• dostępu do zawodu przewoźnika drogowego,
• transportu zwierząt.

Należy jednak podkreślić, że rozporządzenie 1071/2009 wskazuje, że za naruszenie przepisów wspólnotowych wniosek o utratę dobrej reputacji organ kontrolny będzie musiał odpowiednio „umotywować i uzasadnić” jako proporcjonalną sankcję za popełnione naruszenia.

Podsumowując, rozporządzenie 1071/2009 uregulowało zawód tzw. managera transportowego, dotychczas kojarzony jedynie z osobą, która użyczyła (fikcyjnie) certyfikatu kompetencji zawodowych. O ile wcześniej osoba ta nie ponosiła praktycznie większej odpowiedzialności, o tyle obecnie odpowiedzialność tej osoba jest duża i ryzyko związane z użyczeniem certyfikatu jest znaczne. W każdym razie jeśli już użycza się certyfikatu, to na pewno nie powinno się tego robić za 200 zł (czasem spotyka się w Internecie tego typu oferty) i po drugie należy bardzo precyzyjnie sformułować umowę z przedsiębiorcą transportowym, w którym nałożony zostanie na niego obowiązek zwrotu Panu wszelkich poniesionych grzywien, kar, sankcji finansowych itp. Tylko wtedy będzie miał Pan względne bezpieczeństwo finansowe (względne – gdyż wcale nie jest powiedziane, że będzie miał Pan możliwość wyegzekwowania od przedsiębiorcy transportowego tych kwot).