Prawa osób żyjących w konkubinacie

Konkubinat w polskim prawie

Polskie prawo nie zna pojęcia konkubinatu, z wyłączeniem roszczenia, o którym napiszę na samym końcu niniejszej odpowiedzi. Według Sądu Najwyższego konkubinat to wspólne pożycie analogiczne do małżeńskiego, tyle że pozbawione legalnego węzła. Oznacza ono istnienie ogniska domowego charakteryzującego się duchową, fizyczną i ekonomiczną więzią łączącą kobietę i mężczyznę. Konkubinat nie odnosi się więc do związków osób tej samej płci, które najczęściej określa się jako związki partnerskie. Konkubinat pełni podobną do małżeństwa rolę, przy czym brakuje mu cech sformalizowania woli wzajemnego pożycia. Prawo polskie nie reguluje konkubinatu wprost, dlatego warto zabezpieczyć swoje prawa w takim związku.

W pierwszej kolejności pragnę wskazać, że zgodnie z ustawą o ewidencji ludności meldunek jest jedynie administracyjnym potwierdzeniem miejsca zamieszkania danej osoby i w żadnych przypadku nie świadczy on o przysługującym prawie do nieruchomości. Teza ta wielokrotnie była podkreślana w orzecznictwie Sądów Administracyjnych, i tak wyroku z dnia 04.02.2009 r. w sprawie o sygn. aktIII SA/Wr 230/08, WSA Wrocław orzekł: „ewidencja ludności jest rejestracją stanu faktycznego i nie stanowi formy kontroli legalności zamieszkania i pobytu, czyli posiadania prawa do korzystania z lokalu. Potwierdzenia faktu pobytu nie należy utożsamiać z wyrażeniem zgody na zamieszkanie. O tej ostatniej kwestii rozstrzygają przepisy prawa cywilnego. Potwierdzenie pobytu jest zatem tylko stwierdzeniem faktu, a nie istnienia uprawnienia i ma charakter wyłącznie dowodowy”. Właściciel dla ochrony swoich prywatnych interesów prawnych ma drogę postępowania cywilnego, która służy do doprowadzenia do usunięcia określonej osoby z lokalu (eksmisji).

Konkubinat a dziedziczenie

Prawo polskie oprócz dziedziczenia ustawowego dopuszcza swobodę dysponowania swoim majątkiem na wypadek śmierci w postaci testamentu. Konkubenci nie dziedziczą po sobie ustawowo, co oznacza, że jeśli zmarły konkubent nie zostawił po sobie testamentu, to druga osoba nie może dochodzić praw do majątku po zmarłym.

Konkubenci mogą jednak rozporządzić swoim majątkiem w drodze testamentu na rzecz swojego partnera. W takim przypadku trzeba jednak liczyć się z tym, że osoby uprawnione do dziedziczenia ustawowego (a więc np. żona lub mąż, dzieci, wnuki, rodzeństwo) mogą dochodzić tzw. zachowku. Zachowek wynosi połowę tego, co osoby te otrzymałyby od zmarłego w spadku, gdyby nie było testamentu. Spadkobierca testamentowy jest zobowiązany zachowek wypłacić, oczywiście wtedy, gdy osoby do niego uprawnione o to wystąpią.

Inaczej przedstawia się sprawa dziedziczenia dzieci konkubentów. Dziecko urodzone w konkubinacie dziedziczy po swoich rodzicach na równi z dziećmi małżeńskimi. Oznacza to także prawo do zachowku po zmarłym rodzicu, jeśli ten pominąłby je w testamencie. Dziecku należy się też renta po zmarłym rodzicu, natomiast renta taka nie należy się konkubentowi.

Pana partnerka może ewentualnie w przyszłości żądać rozliczenia części kwot, jakie przekazała na Pana majątek, o ile będzie w stanie ten fakt udowodnić.

Dodam jeszcze, że w skład spadku wchodzi zarówno majątek, jak i zobowiązania (kredyt). Jeśli na podstawie ustawy lub testamentu dzieci odziedziczą nieruchomość, to będą zobowiązane również do spłaty kredytu.