Praca w rzeźni jako praca w szczególnych warunkach

Czy praca przy skupie żywca rzeźnego jest pracą w szczególnych warunkach?

Zgodnie z § 1 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) stosuje się je „do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia”. Ponadto, „właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B”.

Zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia „okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach (…) lub w świadectwie pracy”.

W wykazie A (dział X) do tego rozporządzenia, wśród prac w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym wymieniono: w pkt 8 prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt, a w pkt 9 prace wykonywane bezpośrednio przy utylizacji surowców zwierzęcych.

W rozporządzeniu oraz wykazie A i B nie ma wymienionych prac takich jak pracownik magazynu żywca do uboju czy pracownik obsługi skupu żywca.

W aktualnych wykazach resortowych prace te również nie są wymienione. Należy podkreślić, że odesłanie ujęte w art. 2 ust. 2 rozporządzenia nie upoważnia organów ustalonych w tym przepisie do tworzenia wykazów obejmujących stanowiska, na których wykonuje się pracę w szczególnych warunkach (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.02.2002 r., sygn. akt III ZP 30/01). Dlatego też wykazy resortowe muszą być dostosowane do wykazu w rozporządzeniu, w którym ujęto listę stanowisk, w których praca jest traktowana jako wykonywana w szczególnych warunkach.

Ponadto wykazy resortowe mają charakter informacyjny. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 25.02.2010 r., sygn. akt II UK 218/09, „wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego czy centralny związek spółdzielczy w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową”.

Ustalenie pracy w warunkach szczególnych

Decyzja o stwierdzeniu, czy spełnione są przesłanki do nabycia prawa do emerytury, jest samodzielną decyzją organu rentowego i nie wiążą go zapatrywania podmiotów wystawiających dokumenty przedkładane przez wnioskodawców na temat kwalifikacji prawnej zdarzeń mających znaczenie dla oceny wniosku (wyrok SN z dnia 04.08.2009 r., sygn. akt I UK 77/09).

Zgodnie natomiast z wyrokiem SN z dnia 24.03.2009 r., sygn. akt I PK 194/08, „dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych)”.

W związku z tym organ rentowy przy ustalaniu, czy praca wykonywana na stanowiskach takich jak pracownik magazynu żywca do uboju, pracownik obsługi skupu żywca, jest pracą w szczególnych warunkach, powinien ustalić rodzaj faktycznie wykonywanej pracy. Sam fakt wymienienia (czy też braku wymienienia danego stanowiska) w dzienniku resortowym ma charakter informacyjny. Podobnie nie stanowi podstawy prawnej do ustalania prawa do emerytury zakładowy układ zbiorowy (uzasadnienie do wyroku SN z dnia 22.06.2005 r., sygn. akt I UK 351/04).

Umieszczenie informacji o pracy w szczególnych warunkach na świadectwie pracy

Informacja o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach pracy powinna być ujęta w świadectwie pracy (dotyczącym wykonywania prac w szczególnych warunkach) wystawionym przez pracodawcę. W razie np. braku takiego dokumentu może Pan kwestionować w postępowaniu sądowym decyzję organu rentowego przy wykorzystaniu wszelkich środków dowodowych.

W postępowaniu sądowym, które toczy się z odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego, dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności mających wpływ na prawo skarżącego do świadczenia – i to zarówno wtedy, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy, a ZUS kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument taki z żadnych przyczyn nie może być sporządzony (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14.12.2004 r., sygn. akt III AUa 2474/03).