Nagrywanie nauczyciela bez jego zgody

Dobra osobiste pod ochroną prawa

Zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego (K.c.) – dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Zgodnie z art. 24 K.c.:

„§ 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym”.

Nagrywanie bez zgody jako naruszenie prywatności

Zgodnie z poglądami piśmiennictwa prawnego „naruszeniem prywatności jest także zachowanie polegające na śledzeniu, filmowaniu, nagrywaniu wypowiedzi (Z. Radwański, Prawo cywilne..., 2009, s. 165). Jak wyjaśnił SN w wyroku z dnia 18 stycznia 1984 r., I CR 400/83, OSNC 1984, nr 11, poz. 195, z glosą B. Kordasiewicza, NP 1987, nr 4, s. 126: „Otwarty katalog dóbr osobistych (art. 23 i 24 k.c.) obejmuje także dobra osobiste związane ze sferą życia prywatnego, rodzinnego, ze sferą intymności. Ochrona w tym zakresie może odnosić się do wypadków ujawnienia faktów z życia osobistego i rodzinnego, nadużywania uzyskanych informacji, zbierania w drodze prywatnych wywiadów informacji i ocen ze sfery intymności, aby je opublikować lub w inny sposób rozgłaszać. Dążenie prasy (reportaże) do osiągnięcia zamierzeń moralizatorskich powinno mieć swoje granice w wartościach nadrzędnych związanych z jednostką ludzką. Nie wolno nikogo przedstawiać w fałszywym świetle”.

„Naruszeniem prawa do prywatności jest śledzenie komputerowe przy pomocy specjalnych programów analizujących m.in., jakie strony internetowe odwiedza użytkownik komputera, z kim się kontaktuje, jakich zakupów dokonuje w sklepach internetowych itp.” (P. Księżak [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, wyd. II, red. M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2014, art. 23. lex).

Uzasadnione nagrywanie nauczyciela – orzecznictwo

W kwestii tego, czy można nagrać nauczyciela na lekcji, należy wskazać, że co do zasady nagrywanie powinno być poprzedzone zgodą osoby nagrywanej.

Można odnaleźć poglądy wyrażane w orzecznictwie sądowym, zgodnie z którymi „całokształt okoliczności sprawy, w tym przede wszystkim zapis nagrania na płycie CD, z którego jednoznacznie wynika, że E. P. podczas zajęć przedszkolnych groziła dzieciom pobiciem, użyciem pasa, czy też zamknięciem w ciemnym pomieszczeniu, pozwala na uznanie, iż działanie pozwanej nakierowane było przede wszystkim na dobro dzieci i zabezpieczenie ich interesów. Świadczy o tym nie tylko to, że M. F. oskarżenia względem E. P. artykułowała przede wszystkim osobom, którym najbardziej zależy na dobru dzieci, a więc rodzicom i dyrekcji przedszkola – co zresztą skarżąca wprost przyznaje w apelacji, lecz również to, że nie czyniła tego w złej wierze, gdyż dysponowała odpowiednim i przy tym wiarygodnym dowodem w postaci nagrania na płycie CD, świadczącym o niewłaściwym zachowaniu powódki. W tej sytuacji trudno więc mówić o bezprawnym naruszeniu dóbr osobistych. Zwłaszcza, że na gruncie przepisu art. 24 § 1 k.c. za bezprawne uważa się działanie naruszające dobro osobiste, które jest sprzeczne z normami prawnymi, a w szerokim ujęciu także z porządkiem prawnym i zasadami współżycia społecznego” (wyrok SA w Białymstoku z 26.02.2019 r., I ACa 537/18, LEX nr 2741656, lex).

W takich przypadkach nagrywanie nauczyciela zostanie uznane za prawnie uzasadnione. Jednak w Pani przypadku, jak rozumiem, nie ma takiego stanu faktycznego, a zatem nagrywanie nie miało podstaw prawnych.

Pisemne wezwanie rodziców uczennic do zaprzestania naruszeń dóbr osobistych

Bazując na przekazanym opisie, stwierdzić można, że najprawdopodobniej doszło do nieuprawnionego naruszenia Pani dóbr osobistych. Działania te mogą prowadzić m.in. do pogorszenia Pani sytuacji w pracy oraz w środowisku. Zatem skutki naruszeń są wymierne i szkoda (krzywda) z nimi związana jest trudna do oszacowania. Niewykluczone, że doszło również do zniesławienia (zniewagi).

Do rozważenia przez Panią jest zatem dodatkowo skierowanie formalnego pisma do osoby naruszającej w Pani ocenie Pani prawa (tj. do rodziców dzieci), w którym:

• poruszona zostanie kwestia Pani dobra osobistego,
• wskaże Pani na żądanie natychmiastowego zaniechania naruszeń,
• do rozważenia – zażąda Pani stosownej kwoty celem zadośćuczynienia,
• wskaże Pani, że brak reakcji ze strony ww. osoby narazi ją na duże straty związane ze skierowaniem sprawy do sądu.

Z tych względów w mojej ocenie należy podjąć działania obronne, spośród których obecnie należałoby pisemnie wezwać do zaniechania naruszeń oraz opisać okoliczności naruszeń i Pani stanowisko w sprawie. Jeśli pismo nie poskutkuje, to do rozważenia będzie podjęcie działań sądowych, karnych i cywilnoprawnych.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 1984 r., I CR 400/83
3. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 26.02.2019 r., I ACa 537/18