Jak sprawdzić, czy spadek nie jest obciążony długami?

Dziecko pozamałżeńskie spadkobiercą

Jak Pan wie, spadkobiercy ustawowi nabywają spadek już w momencie śmierci spadkodawcy, a dzieci pochodzące z małżeństwa jak i dzieci pozamałżeńskie traktowane są analogicznie jako zstępni spadkodawcy. Dowiadując się o śmierci Pana ojca, miał Pan czas na ewentualne przyjęcie lub odrzucenie spadku po nim. Zgodnie bowiem art. 1015 Kodeksu cywilnego (w brzmieniu obowiązującym przed październikiem 2015 r. – uznaję, że Pana ojciec zmarł przed tą datą):

„§ 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
§ 2. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza”.

Często w takim jak Pan przypadku dzieci pozamałżeńskie dowiadywały się o śmierci swojego rodzica z wezwania wierzycieli do zapłaty pozostawionych przez niego długów, najczęściej już po terminie 6 miesięcy od śmierci. Wtedy pozostawało im (aby nie dziedziczyć długów) wnosić do sądu o uchylenie się od skutków prawych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po swoim rodzicu.

Uchylenie się od skutków prawych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po rodzicu

Zgodnie z art. 1019:

„§ 1. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:
1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;
2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.
§ 2. Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.
§ 3. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd”.

BIK, KRD

Z okoliczności wynika, że Pan spadek chce przyjąć (wielce prawdopodobne jest, że gdy mamy do czynienia z nieruchomością i nieznacznym długiem, to takie działanie jest opłacalne – wartość spadku przewyższa długi). Chciałby Pan jednak sprawdzić, jak rzeczywiście jest ze spadkiem.

Gdy brak jest wpisów w dziale IV księgi wieczystej, to pozostaje Panu złożenie wniosku o udzielenie informacji przez BIK (Biuro Informacji Kredytowej) czy też Krajowy Rejestr Dłużników poprzez wykazanie interesu prawnego. Rozpocznę od BIK-u. Dla pewności należy zwrócić się do BIK-u o udzielenie informacji o spadkodawcy. Konieczne do tego są: postanowienie sądu stwierdzające nabycie spadku lub akt poświadczający dziedziczenie sporządzony przez notariusza (oryginał ewentualnie kopia poświadczona przez notariusza) oraz akt zgonu spadkodawcy.

Dokumenty te osobiście lub drogą pocztową należy przekazać do Centrum Operacyjnej Obsługi Klientów BIK wraz z odpowiednim wnioskiem zawierającym dane identyfikacyjne zmarłego (imię/imiona, nazwisko, ostatni adres zameldowania, PESEL, seria i numer dowodu osobistego lub paszportu). Jeśli przez ostatnie pół roku przed śmiercią zmarły nie pobierał raportu na swój temat z biura, dane będą przekazane za darmo, jeśli było inaczej, zainteresowani muszą zapłacić.

Sprawdzenie stanu spadku

Podobną procedurę można zastosować wobec biur informacji gospodarczej (m.in. Krajowy Rejestr Długów BIG S.A.) działających w oparciu o przepisy ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. Proszę jednak wziąć pod uwagę, że instytucje parabankowe nie korzystają z BIK-u, a jedynie niektóre korzystają z BIG-ów.

Jeśli po otrzymaniu raportu wyjdą na jaw znaczne zadłużenia, można powołując się na błąd (art. 1019 Kodeksu cywilnego) przy przejmowaniu spadku wystąpić do sądu o uchylenie się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Od pozyskania informacji o długach ma Pan rok na złożenie przed sądem stosownego oświadczenia i wykazanie, że wcześniej również dołożył Pan staranności w sprawdzaniu sytuacji finansowej zmarłego i mimo tego nie udało się zdobyć pełnej wiedzy na temat jego zobowiązań. Pan miał w tym zakresie ograniczone możliwości, gdyż od lat nie kontaktował się Pan z nim.