Jak przejąć opiekę prawną nad bratem?

Pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej matki brata

Dopóty brat nie osiągnie od 18 lat, dopóty każde zamieszkiwanie u Pani, przy sprzeciwie mamy, wymaga zgody sądu i musi znaleźć oparcie w orzeczeniu sądowym. Ma Pani dwie możliwości, by uzyskać opiekę nad młodszym bratem: po pierwsze pozbawienie mamy władzy rodzicielskiej; po drugie ograniczenie mamie władzy rodzicielskiej i ustalenie miejsca zamieszkania brata przy Pani.

Zgodnie z art. 111 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.

Obowiązki rodziców wobec dzieci

Mając na uwadze powyższą treść przepisu, należy zastanowić się, jakie obowiązki względem dzieci ma rodzic. Wyraźnie podkreślić należy bowiem, iż jedną z przesłanek pozbawiania władzy rodzicielskiej jest rażące zaniedbywanie swoich obowiązków względem dzieci.

W pierwszej kolejności każdy rodzic zobowiązany jest do szacunku i wspierania dziecka (art. 87 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw (art. 95 § 1). Istotne jest jednak, aby władza rodzicielska była wykonywana zgodnie z dobrem dziecka i interesem społecznym. Władza obejmuje jednak nie tylko element wychowawczy, ale także zarządczy, odnoszący się do majątku dziecka. Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień (art. 96 § 1). Rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską (art. 101 § 1). Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.

Dowody na alkoholizm i zaniedbania matki

Mając na uwadze powyższe, zachowanie matki dzieci winno być poddane ocenie z punktu widzenia ww. obowiązków jako podstawowych obowiązków obciążających każdego z rodziców. W pytaniu wskazuje Pani, iż matka w żaden sposób nie troszczy się o brata, nie interesuje się nim. W jego obecności spożywa alkohol. Nie bez znaczenie jest tu także wiek dziecka. Zachodzi pytanie, czy posiada Pan dowody na uzależnienie matki od alkoholu? Czy są jacyś świadkiem, którzy mogliby to potwierdzić?

W mojej ocenie wskazane przez Panią sytuacje, o ile dają podstawę do wystąpienia z żądaniem pozbawienia matki dziecka władzy rodzicielskiej, o tyle muszą zostać w toku postępowania udowodnione. Nie ulega wątpliwości, iż w sprawie o pozbawienie władzy rodzicielskiej nad dziećmi sąd zechce dopuścić dowód z opinii biegłego psychologa dziecięcego lub z opinii Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych na okoliczność ustalenia, czy Pani jako siostra dziecka daje należytą gwarancję wykonywania władzy rodzicielskiej w odniesieniu do niego, czy matka dzieci ma należyty wgląd w ich potrzeby, jakie każda z Pań ma predyspozycje wychowawcze.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59