Handel papierosami bez akcyzy

Jaka kara grozi za handel papierosami bez akcyzy?

Z opisanego stanu faktycznego i nadesłanych dokumentów wynika, że Pani syn jest podejrzany o handel papierosami bez akcyzy.

Wchodzą tutaj w grę następujące przepisy Kodeksu karnego (w skrócie: K.k.) oraz Kodeksu karnego skarbowego (w skrócie: K.k.s.).

Według art. 258 § 1 K.k. kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Zgodnie z art. 65 § 1 K.k.s. – kto nabywa, przechowuje, przewozi, przesyła lub przenosi wyroby akcyzowe stanowiące przedmiot czynu zabronionego, określonego w art. 63, art. 64 lub art. 73 lub pomaga w ich zbyciu albo te wyroby akcyzowe przyjmuje lub pomaga w ich ukryciu, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie.

Według § 3 tego przepisu jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.

Zgodnie z art. 91 § 1 K.k.s. kto nabywa, przechowuje, przewozi, przesyła lub przenosi towar stanowiący przedmiot czynu zabronionego, określonego w art. 86-90 § 1, lub pomaga w jego zbyciu albo ten towar przyjmuje lub pomaga w jego ukryciu, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie.

Zgodnie z art. 91 § 3 K.k.s. jeżeli kwota należności celnej lub wartość towaru w obrocie z zagranicą, co do którego istnieje reglamentacja pozataryfowa, jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.

Według art. 6 § 2 K.k.s. dwa lub więcej zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu tego samego zamiaru lub z wykorzystaniem takiej samej sposobności, uważa się za jeden czyn zabroniony; w zakresie czynów zabronionych polegających na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej za krótki odstęp czasu uważa się okres do 6 miesięcy.

Zgodnie zaś z art. 7 § 1 K.k.s. jeżeli ten sam czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach kodeksu, przypisuje się tylko jedno przestępstwo skarbowe lub tylko jedno wykroczenie skarbowe na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.

Według art. 37 § 1 pkt 2 K.k.s. sąd stosuje nadzwyczajne obostrzenie kary, jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstw skarbowych stałe źródło dochodu.

Według art. 65 § 1 K.k. przepisy dotyczące wymiaru kary, środków karnych oraz środków związanych z poddaniem sprawcy próbie, przewidziane wobec sprawcy określonego w art. 64 § 2, stosuje się także do sprawcy, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnia przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym.

Przede wszystkim, co istotne – jak wynika z przesłanych dokumentów, nie sporządzono jeszcze aktu oskarżenia, sprawa o handel papierosami bez akcyzy nie trafiła do sądu. Brak jeszcze ostatecznego sprecyzowania zarzutów (na razie zostały one jedynie postawione w postępowaniu przygotowawczym). Sprawa jest więc na etapie postępowania przygotowawczego. Dodam, że nie znam dokładnie całości materiału dowodowego, treści zeznań innych świadków ani innych dowodów zgromadzonych w toku postępowania.

Podejrzenie o udział w zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw skarbowych

Rozumowanie prokuratury jest następujące.

Pani syn brał udział w zorganizowanej grupie mającej na celu popełnianie przestępstw skarbowych (art. 258 § 1 K.k.s.). Przestępstwa te polegały na:

1. nabywaniu poza granicami RP wyrobów akcyzowych w postaci papierosów bez polskich znaków akcyzy (art. 65 § 1 K.k.s. w zw. z art. 91 § 1 K.k.s.);
2. następnie wprowadzaniu ich do obrotu na terenie RP oraz poza jej granicami z pominięciem uiszczenia stosownego podatku akcyzowego (art. 65 § 1 K.k.s. w zw. z art. 91 § 1 K.k.s); było to działanie na szkodę Skarbu Państwa.

Kara za przestępstwo z art. 65 § 1 K.k.s. to grzywna do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności do lat 3, albo obie kary łącznie. Kara za przestępstwo z art. 91 § 1 K.k.s – grzywna 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności do lat 3, albo obie te kary łącznie.

Ponieważ mamy kilka przestępstw – art. 258 § 1 K.k., art. 65 § 1 K.k.s., art. 91 § 1 K.k.s. – jeżeli ten sam czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach kodeksu, przypisuje się tylko jedno przestępstwo skarbowe lub tylko jedno wykroczenie skarbowe na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.

Wielokrotne przewożenie papierosów bez akcyzy w celu sprzedaży

Ponieważ papierosy były wielokrotnie przewożone, więc zgodnie z art. 6 § 2 K.k.s. – dwa lub więcej zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu tego samego zamiaru lub z wykorzystaniem takiej samej sposobności, uważa się za jeden czyn zabroniony; w zakresie czynów zabronionych polegających na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej za krótki odstęp czasu uważa się okres do 6 miesięcy. W przypadku wielokrotnego przewożenia papierosów mamy zatem do czynienia cały czas z jednym przestępstwem.  

Kara łączna za udział w zorganizowanej grupie przestępczej i sprzedaż papierosów bez akcyzy

Ponieważ w niniejszym wypadku de facto głównym zarzutem jest udział w zorganizowanej grupie przestępczej, zatem kary powinny wynosić: od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności za udział w zorganizowanej grupie przestępczej oraz kara grzywny z art. 91 § 3 k.k.s. – do 720 stawek dziennych grzywny (ze względu na to, że kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości), a także kara grzywny z art. 91 § 3 k.k.s. – do 720 stawek dziennych grzywy (ze względu na to, że kwota należności celnej lub wartość towaru w obrocie z zagranicą, co do którego istnieje reglamentacja pozataryfowa, jest małej wartości).

Zgodnie z art. 39 § 1 K.k.s – sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa skarbowy do ich sumy, nie przekraczając jednak 1080 stawek dziennych grzywny.

Jednocześnie ze względu na to, że Pani syn uczynił sobie z popełniania przestępstw skarbowych (handlu papierosami bez akcyzy) stałe źródło dochodu, mamy do czynienia z nadzwyczajnym obostrzeniem kary. Zgodnie zaś z art. 28 § 2 kara nadzwyczajnie obostrzona nie może przekroczyć 1080 stawek dziennych grzywny.

Najwyższa kara, jaka może spotkać syna przy tych zarzutach, to 5 lat pozbawienia wolności za działanie w zorganizowanej grupie przestępczej oraz 1080 stawek dziennych grzywny. Zgodnie z art. 23 § 1 K.k.s. wymierzając karę grzywny, sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki dziennej, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa – 720. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunku majątkowe i możliwości zarobkowe, stawka dzienna nie może być niższa od 1/30 minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej 400-krotności. Najwyższa możliwa grzywna to 1080 stawek dziennych × (400 × 1400 zł) = 604 800 000 zł (sześćset cztery miliony osiemset złotych). Oczywiście tak wysokich grzywien raczej się nie wymierza.

Czy należy przyjąć karę zaproponowaną przez prokuratora?

Teraz należy dokładnie przeanalizować, co bardziej się opłaca – czy przyjąć karę zaproponowaną przez prokuratora i zgodzić się na poddanie się zaproponowanej karze, czy też nie zgodzić się i bronić w postępowaniu przed sądem. Z opisanego stanu faktycznego wynika, że Pani syn przewoził i sprzedawał papierosy bez akcyzy.

Przede wszystkimi budzi wątpliwości treść stawianego synowi zarzutu. Jest nim działanie w zorganizowanej grupie przestępczej. Zastanawia mnie, na jakiej podstawie ustalono coś takiego. Wymagałoby to bowiem udowodnienia, że istniała pewna zorganizowana grupa, która zajmowała się niejako zawodowo nabywaniem papierosów poza granicami RP, a następnie ich sprzedażą w Polsce z pominięciem uiszczenia należnego podatku akcyzowego.

Przewożenie i sprzedaż wyrobów tytoniowych bez akcyzy na terytorium Polski

Fakt, że Pani syn przewoził i sprzedawał papierosy bez akcyzy, wydaje się bezsporny, natomiast sporne jest to, czy robił to samodzielnie, czy w ramach jakiejś grupy. Nie wiem, jakie są zeznania innych świadków – być może np. zeznali oni, iż taka grupa była, a syn był jednym z jej członków. Jeśli jednak jego rola ograniczała się tylko do tego, że kupował od kogoś papierosy, które już zostały przemycone do Polski, a następnie sprzedawał i na tym zarabiał, to nie można mu takiego zarzutu postawić. Zarzut ograniczałby się w tym wypadku jedynie do przewożenia i sprzedaży takich wyrobów na terytorium Polski. Niestety, do momentu, dopóki nie będziemy znali dokładnie wyników postępowania przygotowawczego, dość trudno się na ten temat wypowiedzieć.

Komu mogą być udostępnione akta sprawy?

Zasadne byłoby zatem przejrzenie akt sprawy. Zgodnie z art. 156 § 5 Kodeksu postępowania karnego (w skrócie: K.p.k.) – który jest odpowiednio stosowany w postępowaniu karnoskarbowym – jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w toku postępowania przygotowawczego, stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzenie odpisów i kserokopii oraz wydaje odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kserokopie tylko za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze.

W postępowaniu przygotowawczym obowiązuje zasada ograniczonego dostępu stron (w tym oskarżonego) do akt sprawy. Akta sprawy mogą więc być udostępnione synowi jedynie za zgodą prokuratura prowadzącego postępowanie. Uzasadnienie tego jest dość oczywiste – np. chodzi o to, by oskarżony nie wiedział, co powiedzieli inni oskarżeni czy świadkowie, ponieważ mogłoby to mieć duży wpływ na treść jego zeznań. To samo dotyczy dowodów – gdyby oskarżony wiedział dokładnie, jakie dowody zebrała prokuratura, to również mogłoby to wywrzeć bardzo istotny wpływ na jego zachowania.

Natomiast w momencie, gdy sprawa trafi do sądu (zostanie skierowany akt oskarżenia, to zgodnie z art. 156 § 1 K.p.k.: stronom, podmiotowi określonemu w art. 416, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym, udostępnia się akta sprawy sądowej i daje możność sporządzenia z nich odpisów. Na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy wydaje się odpłatnie kserokopie dokumentów z akt sprawy. Zgodnie z § 4 jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia informacji niejawnych o klauzuli tajności „tajne” lub „ściśle tajne”, przeglądanie akt, sporządzanie odpisów i kserokopii odbywa się z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu lub sąd. Uwierzytelnionych odpisów i kserokopii nie wydaje się, chyba że ustawa stanowi inaczej. Oznacza to, że w postępowaniu sądowym sytuacja zmienia się w sposób bardzo istotny – jest możliwość (i to zawsze) przejrzenia akt, wykonywania z nich odpisów, co oczywiście bardzo ułatwia obronę, gdyż znamy treść całości materiału dowodowego zebranego przez prokuraturę.

Wniosek do prokuratora prowadzącego postępowanie o udostępnienie akt sprawy

Niemniej proponowałbym złożyć do prokuratora, który prowadzi postępowanie, wniosek o udostępnienie akt. Na odmowę udostępnienia akt w postępowaniu przygotowawczym przysługuje zażalenie, na zarządzenie prokuratora zażalenie przysługuje do prokuratora bezpośrednio przełożonego (art. 159). Jeśli taka zgoda zostałaby udzielona, to oczywiście proszę poprosić o wykonanie kopii akt (lub fotokopii). Gdybym miał możliwość zapoznania się z treścią akt, również mógłbym więcej powiedzieć.

Odnosząc się do Pani pytania, czy prokuratura może Państwu coś zająć (np. komputery), muszę poinformować, że fakt, że toczy się postępowanie karnoskarbowe, nie zwalnia od obowiązku uiszczenia uszczuplonej należności publicznoprawnej. Zgodnie z art. 15 § 1 K.k.s. orzeczenie zapadłe w postępowaniu w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe nie zwalnia od obowiązku uiszczenia należności publicznoprawnej. Jednakże w razie orzeczenia przepadku przedmiotów, ściągnięcia ich równowartości pieniężnej lub obowiązku uiszczenia ich równowartości pieniężnej, wygasa obowiązek uiszczenia należności publicznoprawnej dotyczącej tych przedmiotów. Wszystko więc zależy od tego, czy przepadek zostanie uiszczony, czy nie.

Zabezpieczenie roszczeń z tytułu podatku akcyzowego na ruchomościach i nieruchomościach

Natomiast zasadą jest to, że niezależnie od postępowania karnoskarbowego organy podatkowe mogą wszcząć zwykłe postępowanie podatkowe dotyczące wymiaru podatku. Nie wiem jednak, ile papierosów bez akcyzy sprzedał Pani syn, a w związku z tym – jaka jest kwota podatku akcyzowego, którą łącznie należałoby wymierzyć, i czy rzeczywiście syn byłby obciążony tym podatkiem (zależy to, jak wskazałem, od zebranego materiału dowodowego). Jeśli jednak by tak było, a Pani syn nie byłby w stanie dobrowolnie zapłacić podatku, to oczywiście organ podatkowy może na podstawie ordynacji podatkowej (przewidującej instytucję zastawu skarbowego na wszystkich ruchomościach podatnika oraz hipoteki przymusowej na wszystkich nieruchomościach podatnika) oraz ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji egzekwować lub też zabezpieczyć roszczenie na ruchomościach czy nieruchomościach (m.in. np. na sprzęcie komputerowym).

Zabezpieczenia majątkowe w postępowaniu karnoskarbowym

Natomiast w postępowaniu karnoskarbowym instytucję zabezpieczenia majątkowego reguluje art. 129 i n. K.k.s. Zgodnie z art. 131 § 1 K.k.s. w razie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego zabezpieczyć można także środek karny przepadku przedmiotów lub ściągnięcia ich równowartości pieniężnej oraz uiszczenie należności publicznoprawnej uszczuplonej czynem zabronionym. Przepis ten stosuje się odpowiednio do zabezpieczenia grożącego środka karnego przepadku korzyści majątkowej i ściągnięcia jej równowartości pieniężnej. Zabezpieczenie to upada, gdy nie zostaną prawomocnie orzeczone: przepadek przedmiotów lub ściągnięcie ich równowartości pieniężnej.

Zabezpieczenie należności publicznoprawnej upada, jeśli w ciągu trzech miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie nie zostanie wszczęta egzekucja dla ściągnięcia tych należności. Ponadto art. 132a wskazuje, że można dokonać także tymczasowego zajęcia mienia ruchomego osoby podejrzanej, jeżeli zachodzi obawa usunięcia tego mienia. Tak więc K.k.s. przewiduje instytucję zajęcia mienia ruchomego podejrzanego. Jednak od uznania organów ścigania zależy, czy zostanie on zastosowany. Również w tej kwestii więcej informacji mógłbym udzielić po zapoznaniu się z aktami sprawy.