Trudności z wyegzekwowaniem swojej części spadku

Udziały poszczególnych spadkobierców w majątku spadkowym

Jeżeli spadek przypadł kilku osobom, to w chwili śmierci spadkodawcy pomiędzy spadkobiercami powstała wspólność praw i obowiązków spadkowych. Zgodnie z art. 1035 Kodeksu cywilnego do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy współwłasności w częściach ułamkowych.

Udziały poszczególnych spadkobierców w majątku spadkowym wynikają z dziedziczenia ustawowego lub z testamentu, jaki pozostawił spadkodawca.

Z tego, co Pan pisze, wynika, że postępowania spadkowe po Pana ojcu i mamie zostały przeprowadzone – pisze Pan, że dysponuje dokumentem z sądu, że jest współwłaścicielem nieruchomości, która należała do rodziców.

Do czasu przeprowadzenia działu spadku każdy ze spadkobierców ma prawo do współposiadania przedmiotów należących do spadku, chyba że spadkodawca powołał w testamencie wykonawcę testamentu lub został powołany kurator spadku nieobjętego.

Rozporządzanie swoim udziałem w majątku spadkowym

Do czasu dokonania przez spadkobierców działu spadku spadkobierca jest ograniczony w możliwości rozporządzania swoim udziałem w majątku spadkowym i aby takie rozporządzenie było skuteczne, konieczna jest zgoda pozostałych współspadkobierców.

Należy pamiętać, iż wspólność majątku spadkowego jest stanem przejściowym. Aby przyznać każdemu ze spadkobierców określone przedmioty wchodzące w skład spadku i znieść wspólność praw i obowiązków należy dokonać działu spadku. Zgodnie z art. 1037 § 1 Kodeksu cywilnego dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy pomiędzy spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu, wydanego na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

Przeprowadzenie umownego działu spadku jest możliwe tylko w sytuacji, kiedy istnieje zgoda wszystkich spadkobierców, co do dokonania działu spadku. Wszyscy spadkobiercy muszą się zgodzić co do warunków i sposobu działu. Jeżeli choćby jeden ze spadkobierców nie wyrazi zgody na dokonanie umownego działu spadku, zawarcie umowy nie będzie możliwe.

Wniesienie sprawy do sądu o dział spadku

Jako że pomiędzy Panem i siostrami nie ma zgody co do działu spadku, pozostaje Panu wniesienie sprawy o dział spadku do sądu.

Z wnioskiem o przeprowadzenie sądowego działu spadku może wystąpić każdy ze spadkobierców. To, że zamieszkuje Pan poza granicami Polski, nie stoi na przeszkodzie przeprowadzeniu postępowania działowego. Oczywiście, jeżeli nie będzie Pan w stanie zjawić się w Polsce na rozprawach, najlepiej ustanowić pełnomocnika (adwokata), który mógłby reprezentować Pana przed sądem.

Postępowanie o dział spadku toczy się w trybie nieprocesowym przed sądem spadku, tj. przed sądem rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Wniosek o dział spadku powinien dotyczyć całego spadku. Tylko gdy istnieją ważne przyczyny można ograniczyć postępowanie spadkowe do części spadku. W ewentualnym wniosku o dział spadku powinien Pan wskazać, jakie przedmioty wchodzą w skąd spadku. Z pewnością będzie to nieruchomość, jakiej współwłaścicielami byli rodzice. Być może w spadku pozostawili oni jakieś inne rzeczy. Jeżeli tak, to również należy je wskazać we wniosku.

Pod względem formy musi on odpowiadać pozwowi, co oznacza, że powinien być sporządzony na piśmie i zawierać treści wymienione w art. 187 Kodeksu postępowania cywilnego. We wniosku należy wskazać wszystkich uczestników postępowania tj. spadkobierców bądź ich następców oraz zapisobierców.

Wniosek o wszczęcie postępowania działowego

Wniosek o wszczęcie postępowania działowego powinien również zawierać spis inwentarza (o ile został sporządzony) lub wykaz majątku, który ma ulec podziałowi, wskazanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku (o ile takie zostało wydane), a w przypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość – dowód stwierdzający, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy (może to być odpis z księgi wieczystej, orzeczenie sądowe lub administracyjne, odpis umowy notarialnej przenoszącej własność).

Jeżeli stwierdzenie nabycia spadku jeszcze nie nastąpiło, sąd dokona go w trakcie postępowania działowego.

Wniosek o dział spadku powinien być należycie opłacony. Opłata od wniosku jest stała i wynosi 500 złotych, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych. 

Żądanie zniesienia współwłasności spadkowej

Jeżeli wniosek o dział spadku zawiera żądanie zniesienia współwłasności, opłata wynosi 1000 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 złotych. 

Dokonanie działu spadku wymaga ustalenia składu i wartości spadku. Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego wartość i skład spadku ustala sąd.

Skład spadku jest ustalany przede wszystkim na podstawie oświadczeń uczestników i ewentualnie według spisu inwentarza, jeżeli został sporządzony. Jeżeli te oświadczenia są sprzeczne, sąd musi wyjaśnić te rozbieżności. Własność nieruchomości wchodzącej w skład spadku wymaga udowodnienia w każdym wypadku.

W postępowaniu o dział spadku jego stan ustala się według chwili otwarcia spadku, a więc chwili śmierci spadkodawcy, a wartość spadku według cen z chwili dokonania działu spadku. Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych sąd powoła biegłego.

Jeżeli dział spadku następuje między zstępnymi (tak jak w Pana przypadku), sąd zaliczy na schedę spadkową otrzymane przez nich od spadkodawcy darowizny. Darowizna nie zostanie zaliczona do schedy spadkowej, jeżeli z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia.

W jaki sposób sąd dokonuje działu spadku?

Sąd może dokonać działu spadku na trzy sposoby:

1. Przez podział fizyczny przedmiotów wchodzących w skład spadku, co oznacza, że poszczególne przedmioty zostają podzielone i przyznane spadkobiercom według wielkości ich udziałów w spadku. Jeżeli nie doprowadzi to do zniszczenia rzeczy, można również podzielić pojedynczą rzecz wchodzącą w skład spadku. W ramach tego podziału dopuszczalne jest ustalenie dopłat na rzecz niektórych spadkobierców, jeżeli nie da się podzielić spadku tak, aby wartość przedmiotów przyznanych spadkobiercą była równa udziałowi w spadku. Jeżeli chodzi o nieruchomość zabudowaną budynkiem mieszkalnym dział spadku może polegać również na wyodrębnieniu mieszkań w budynku i przyznanie własności tych wyodrębnionych mieszkań spadkobiercom. Oczywiście podział fizyczny nieruchomości nie zawsze jest dopuszczalny. Nieruchomość musi dać się podzielić na niezależne od siebie części.
2. Przez przyznanie niektórych przedmiotów ze spadku jednemu albo kilku spadkobiercom z ustaleniem obowiązków spłat na rzecz pozostałych spadkobierców.
3. Przez podział cywilny składników majątkowych, co oznacza sprzedaż majątku spadkowego i podział uzyskanych ze sprzedaży środków pomiędzy spadkobierców według wielkości ich schedy spadkowej.

Jeżeli chce Pan dokonać działu spadku, powinien Pan wskazać we wniosku, w jaki sposób chciałby Pan, aby ten dział został dokonany. W pytaniu pisze Pan tylko, że „chciałby Pan odzyskać swoją część spadku”. Nie pisze Pan jednak, w jaki sposób.

Prawa i obowiązki współwłaściciela spadkowego nieruchomości

Proszę pamiętać, iż w chwili obecnej jest Pan współwłaścicielem nieruchomości, która należała do Pana rodziców. Ma Pan prawo do korzystania i posiadania tej nieruchomości. Ma Pan również prawo uzyskiwać pożytki z tej nieruchomości (np. udział z czynszu, jeżeli nieruchomość jest wynajmowana). Z drugiej strony jest Pan zobowiązany do ponoszenia opłat związanych z tą nieruchomością, np. zapłaty podatku.

Aby wszcząć działania w celu działu spadku, musi mieć Pan propozycję, w jaki sposób spadek po rodzicach chciałby Pan odzyskać. Czy chciałby Pan uzyskać spłatę w wysokości odpowiadającej wartości Pana udziału w nieruchomości, czy np. jeżeli to możliwe, podzielić nieruchomość na trzy odrębne części (lub wyodrębnić mieszkania) i stać się jedynym właścicielem tej części spadku (mieszkania w budynku).