Śmierć dłużnika w trakcie postępowania egzekucyjnego

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego w przypadku gdy dłużnik nie żyje

Wierzyciel, składając wniosek o wszczęcie egzekucji, musi wiedzieć, czy dłużnik żyje (w przypadku osoby fizycznej) lub czy istnieje (w przypadku osoby prawnej). Konsekwencje tej niewiedzy dotykają wprost wierzyciela, który może zostać obciążony kosztami bezzasadnie wszczętej egzekucji, zgodnie z art. 49 ust. 4 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego, w przypadku gdy dłużnik nie żyje lub nie istnieje, skutkuje umorzeniem tego postępowania na podstawie art. 824 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym „postępowanie umarza się w całości lub w części z urzędu, jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej”. Zgodnie z art. 824 § 2 K.p.c. „umorzenie w skutek braku zdolności sądowej nastąpić może dopiero wówczas, gdy w terminie wyznaczonym przez organ egzekucyjny brak ten nie zostanie usunięty”.

Powyższy przepis umożliwia wierzycielowi lub dłużnikowi usunięcie braków niezbędnych do prowadzenia egzekucji, przed wydaniem przez organ egzekucyjny postanowienia o jej umorzeniu. Jeżeli brak został usunięty, strona lub jej przedstawiciel ustawowy albo kurator mogą zaskarżyć czynności egzekucyjne dokonane w czasie, kiedy strona nie miała należytej reprezentacji, w terminie, który oblicza się tak, jak przy braku zdolności procesowej.

Brak zdolności sądowej strony

Należy nadmienić, że organ egzekucyjny jest uprawniony, ale także zobowiązany do badania z urzędu zdolności sądowej strony w każdym stanie postępowania. Brak zdolności sądowej może mieć charakter pierwotny albo następczy. W obu przypadkach może być usuwalny albo nieusuwalny. Organ egzekucyjny, stwierdzając brak zdolności sądowej, powinien przede wszystkim ocenić, jaki jest jej charakter oraz jakiego podmiotu dotyczy, od prawidłowej bowiem w tym zakresie oceny zależą dalsze czynności i decyzje. W razie stwierdzenia, że brak zdolności sądowej jest usuwalny, należy wezwać stronę – wyznaczając odpowiedni termin – do jego usunięcia, a po bezskutecznym upływie tego terminu postępowanie umorzyć.

Zabezpieczenie się przez wierzyciela przed ewentualnym obciążeniem go kosztami bezzasadnie wszczętej egzekucji

Natomiast w przypadku stwierdzenia nieusuwalnego braku zdolności sądowej organ egzekucyjny powinien od razu umorzyć postępowanie. Po usunięciu braku w zakresie zdolności sądowej stronie, jej przedstawicielowi ustawowemu i kuratorowi przysługują środki zaskarżenia stosownie do art. 818 § 2 K.p.c. w stosunku do czynności organu egzekucyjnego, które dokonane zostały w czasie, gdy strona była pozbawiona należytej reprezentacji. Tym samym w celu zabezpieczenia się przez wierzyciela przed ewentualnym obciążeniem go kosztami bezzasadnie wszczętej egzekucji, zasadnym jest po uzyskaniu tytułu wykonawczego, a bezpośrednio przed wszczęciem egzekucji wysłanie przedegzekucyjnego wezwania do zapłaty skierowanego do dłużnika. Ewentualny zwrot korespondencji z informacją „adresat – nie żyje” lub „adresat nie istnieje” pozwoli mu uniknąć poniesienia wysokich kosztów postępowania egzekucyjnego.

Śmierć dłużnika lub wierzyciela po wszczęciu egzekucji

Odmiennie przedstawia się sytuacja, gdy śmierć dłużnika lub wierzyciela nastąpiła po wszczęciu egzekucji. Zgodnie z art. 819 § 1 K.p.c. „organ egzekucyjny zawiesza postępowanie z urzędu w razie śmierci wierzyciela lub dłużnika”. Dalsze postępowanie toczy się z udziałem spadkobierców zmarłego. Nie jest tu wymagane ujawnienie następców wierzyciela lub dłużnika w klauzuli wykonalności. Po zawieszeniu postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny podejmuje dalsze czynności egzekucyjne z udziałem spadkobierców zmarłego lub ustanowionego kuratora. Tym samym wystarczające jest do wstąpienia w postępowanie egzekucyjne spadkobierców prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Jeżeli spadkobiercy dłużnika nie objęli spadku albo nie są znani, a nie ma kuratora spadku, sąd na wniosek wierzyciela ustanowi dla nich kuratora (art. 819 § 2 K.p.c.).

Powyższe rozwiązania ustawowe są bardzo korzystne dla wierzyciela, albowiem pozwalają one pominąć postępowanie klauzulowe w przypadku stwierdzenia nabycia spadku przez spadkobierców lub ograniczają koszty postępowania, które obciążałyby wierzyciela w przypadku nieujawnienia się spadkobierców.

Poprzedni materiał

Następny materiał