Czym jest darowizna w świetle prawa?
W pierwszej kolejności należy zastanowić się, czy w opisanym przypadku faktycznie mamy do czynienia z darowizną. Czym zatem jest darowizna w świetle prawa? Otóż przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 Kodeksu cywilnego). Jak zatem widać, istotną darowizny jest nieodpłatne świadczenie na rzecz osoby obdarowanej kosztem swojego majątku. Owa nieodpłatność oznacza, że darczyńca nie otrzymuje od obdarowanego nic w zamian.
W opisie sprawy wskazała Pani, że chce dokonać zwrotu wydatków, które siostra poniosła na nieruchomość należącą do rodziców. Jeżeli z tytułu poniesionych przez siostrę wydatków nie uzyskała Pani żadnej korzyści, lecz taką korzyść uzyskali rodzice (bo siostra wyremontowała ich dom, czyli uzyskali korzyść), to faktycznie, moim zdaniem, można przyjąć, że dojdzie do darowizny z Pani strony, ponieważ bez otrzymania żadnego świadczenia wzajemnego obdarowała Pani siostrę określoną sumą pieniężną w sposób nieodpłatny. Tego rodzaju darowizna korzysta z całkowitego zwolnienia z podatku od darowizn przy założeniu, że dojdzie do niej w formie przelewu bankowego, a siostra w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny złoży do swojego US zgłoszenie SD-Z2.
Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›
Bezpodstawne wzbogacenie
Natomiast z inną sytuacją mielibyśmy do czynienia, gdyby siostra poniosła nakłady na nieruchomość, która stanowiłaby Pani własność. W takiej sytuacji bez wątpienia można by przyjąć, że uzyskała Pani określoną korzyść – w postaci remontu nieruchomości. To zaś powodowałoby, że nie moglibyśmy mówić o darowiźnie, ponieważ środki pieniężne od Pani nie byłyby przekazane nieodpłatne, lecz jako zwrot poniesionych na nieruchomość nakładów. Nie możemy zatem tego rodzaju czynności potraktować jako darowizny. W takiej sytuacji – gdyby siostra poniosła nakłady na nieruchomość należącą do Pani – moglibyśmy mówić o tzw. bezpodstawnym wzbogaceniu.
Zgodnie z art. 405 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145, dalej „K.c.”) – kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Z zacytowanego przepisu wynikają trzy podstawowe przesłanki powstania roszczenia o zwrot wzbogacenia, a mianowicie wymaga się, aby:
- doszło do wzbogacenia majątku jednej osoby, uzyskanego kosztem majątku innej osoby,
- wzbogacenie i zubożenie pozostawały ze sobą w związku w tym rozumieniu, że wzbogacenie jest wynikiem zubożenia, a zatem by miały wspólne źródło oraz
- aby wzbogacenie nastąpiło bez podstawy prawnej.
W literaturze przyjmuje się, że brak podstawy prawnej oznacza uzyskanie korzyści kosztem zubożonego, nieusprawiedliwione przez czynność prawną, przepis ustawy, orzeczenie sądu lub decyzję administracyjną. W tym kontekście za dokonane bez podstawy prawnej uznać należy świadczenie, rozumiane jako nakazane działanie lub zaniechanie dłużnika, będące przedmiotem stosunku obligacyjnego. Świadczenie takie pojawia się więc zawsze jako element istniejącego zobowiązania. Świadczenie jest przedmiotem prawa wierzyciela, sprowadza się do zachowania zgodnego z treścią zobowiązania i polega na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela, odpowiadającemu korzyści, jaką ma on odnieść.
Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›
Żądanie zwrotu poniesionych nakładów na cudzą nieruchomość
Jeżeli siostra domagałaby się zwrotu poniesionych nakładów w oparciu o przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia, to w takiej sytuacji również nie wystąpi podatek. Mowa tu oczywiście o podatku PIT. Trzeba bowiem podkreślić, że opodatkowaniu podlega przychód, który rozumiany jest jako przysporzenie majątkowe powodujące zwiększenie aktywów podatnika. Gdyby Pani siostra otrzymała zwrot wydatków, to w żaden sposób nie zwiększyłyby się jej przychody, lecz jedynie doszłoby do wyrównania stanu sprzed poniesienia nakładów. W konsekwencji w tym wypadku nie wystąpi podatek, co też potwierdza treść interpretacji Dyrektora KIS z dnia 10.10.2019 r., nr 0113-KDIPT3.4011.389.2019.1.ASZ.
W interpretacji Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 5października 2015 r. Nr IPPB4/4511-861/15-2/JK, czytamy: „zatem o przychodzie można mówić wtedy, gdy ma on charakter trwałego przysporzenia majątkowego, tj. konkretny wymiar finansowy. Wobec tego do przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym nie zalicza się kwot uzyskanych z tytułu różnego rodzaju zwrotów nakładów własnych poczynionych za inny podmiot, pod warunkiem, że ów zwrot rzeczywiście odpowiada kwocie uprzednio poniesionych nakładów”.
W interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 31.01.2017 r., nr 1462-IPPB4.4511.1233.2016.1.GF czytamy:
„Biorąc więc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że otrzymanie przez Wnioskodawcę od współwłaściciela zwrotu nakładów poniesionych przez Wnioskodawcę na opisaną powyżej nieruchomość wspólną - polegające na tym, że wartość 1/2 poniesionych przez Wnioskodawcę nakładów na opisaną powyżej nieruchomość wspólną, do której zwrotu na rzecz Wnioskodawcy jest zobowiązany współwłaściciel, zostanie potrącona z kwotą spłaty za udział 1/2 w prawie własności nieruchomości, do której zapłaty na rzecz współwłaściciela będzie zobowiązany Wnioskodawca w związku z nabyciem udziału współwłaściciela w wyniku zniesienia współwłasności –nie będzie stanowiło przychodu dla Wnioskodawcy w świetle art. 10 ust. 1 pkt 9) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ponieważ w opisanym powyżej stanie faktycznym nie mamy do czynienia z powstaniem przysporzenia majątkowego po stronie Wnioskodawcy.”
Jeżeli w opisanym przypadku prawidłowy jest pierwszy scenariusz, to moim zdaniem można umowę określić jako umowę darowizny i w ten sposób ją potraktować. Z opisu sprawy wynika bowiem, że to rodzice uzyskali korzyść z tytułu remontu nieruchomości, a nie Pani. W związku z tym w mojej ocenie poprawna jest umowa darowizny w zakresie zwrotu siostrze poniesionych nakładów.
Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›
Przykłady
Wyobraźmy sobie sytuację, w której brat przekazuje siostrze pieniądze za remont dachu w domu rodziców. Siostra sfinansowała prace z własnych oszczędności, a rodzice dzięki temu zyskali nowy, szczelny dach. Brat, chcąc wyrównać wydatki, przelewa jej określoną kwotę i zawierają umowę darowizny, ponieważ to rodzice, a nie on, uzyskali korzyść z remontu.
Inny przykład to córka, która mieszka w odziedziczonym domu i korzysta z pomocy brata przy remoncie łazienki. Brat z własnych środków opłaca materiały i ekipę. Po kilku miesiącach córka decyduje się zwrócić mu wydatki – w tym przypadku sporządzają umowę zwrotu nakładów, ponieważ to ona bezpośrednio zyskała na ulepszeniu własnej nieruchomości.
Można też wyobrazić sobie sytuację, gdy rodzeństwo wspólnie remontuje dom, w którym mieszka jedno z nich. Siostra wykłada znaczną kwotę na nową instalację elektryczną, a brat – właściciel domu – po roku oddaje jej pieniądze. W takiej sytuacji nie mówimy o darowiźnie, lecz o roszczeniu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, ponieważ to brat realnie zwiększył wartość swojego majątku kosztem siostry.
Podsumowanie
W opisanych przypadkach kluczowe jest właściwe rozróżnienie, czy mamy do czynienia z darowizną, czy ze zwrotem nakładów. Jeśli remont dotyczył domu rodziców, a pieniądze przekazywane są siostrze jedynie jako rekompensata, najbezpieczniejszą formą będzie umowa darowizny korzystająca ze zwolnienia podatkowego. Natomiast gdy prace podniosły wartość własnej nieruchomości osoby zwracającej pieniądze, właściwym rozwiązaniem jest umowa zwrotu nakładów, która nie rodzi obowiązków podatkowych. Jasne określenie charakteru przekazanych środków i sporządzenie umowy na piśmie pozwala uniknąć wątpliwości zarówno w relacjach rodzinnych, jak i w kontaktach z urzędem skarbowym.
Oferta porad prawnych
Jeśli masz podobny problem prawny i zastanawiasz się, jak bezpiecznie przekazać pieniądze w rodzinie czy uniknąć niepotrzebnych podatków, możesz skorzystać z naszych porad prawnych online. Wystarczy przesłać opis swojej sytuacji, a otrzymasz szybką i rzetelną odpowiedź dopasowaną do Twojego przypadku. Porady udzielane są w pełni zdalnie, wygodnie i poufnie – bez wychodzenia z domu.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Darowizna pieniężna od żonatego brata a podatek
