Przekazanie pieniędzy siostrze za remont domu - w jakiej formie przekazać?

Czym jest darowizna w świetle prawa?

W pierwszej kolejności należy zastanowić się, czy w opisanym przypadku faktycznie mamy do czynienia z darowizną. Czym zatem jest darowizna w świetle prawa? Otóż przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 Kodeksu cywilnego). Jak zatem widać, istotną darowizny jest nieodpłatne świadczenie na rzecz osoby obdarowanej kosztem swojego majątku. Owa nieodpłatność oznacza, że darczyńca nie otrzymuje od obdarowanego nic w zamian.

W opisie sprawy wskazała Pani, że chce dokonać zwrotu wydatków, które siostra poniosła na nieruchomość należącą do rodziców. Jeżeli z tytułu poniesionych przez siostrę wydatków nie uzyskała Pani żadnej korzyści, lecz taką korzyść uzyskali rodzice (bo siostra wyremontowała ich dom, czyli uzyskali korzyść), to faktycznie, moim zdaniem, można przyjąć, że dojdzie do darowizny z Pani strony, ponieważ bez otrzymania żadnego świadczenia wzajemnego obdarowała Pani siostrę określoną sumą pieniężną w sposób nieodpłatny. Tego rodzaju darowizna korzysta z całkowitego zwolnienia z podatku od darowizn przy założeniu, że dojdzie do niej w formie przelewu bankowego, a siostra w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny złoży do swojego US zgłoszenie SD-Z2.

Bezpodstawne wzbogacenie

Natomiast z inną sytuacją mielibyśmy do czynienia, gdyby siostra poniosła nakłady na nieruchomość, która stanowiłaby Pani własność. W takiej sytuacji bez wątpienia można by przyjąć, że uzyskała Pani określoną korzyść – w postaci remontu nieruchomości. To zaś powodowałoby, że nie moglibyśmy mówić o darowiźnie, ponieważ środki pieniężne od Pani nie byłyby przekazane nieodpłatne, lecz jako zwrot poniesionych na nieruchomość nakładów. Nie możemy zatem tego rodzaju czynności potraktować jako darowizny. W takiej sytuacji – gdyby siostra poniosła nakłady na nieruchomość należącą do Pani – moglibyśmy mówić o tzw. bezpodstawnym wzbogaceniu.

Zgodnie z art. 405 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145, dalej „K.c.”) – kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Z zacytowanego przepisu wynikają trzy podstawowe przesłanki powstania roszczenia o zwrot wzbogacenia, a mianowicie wymaga się, aby:

1. doszło do wzbogacenia majątku jednej osoby, uzyskanego kosztem majątku innej osoby,
2. wzbogacenie i zubożenie pozostawały ze sobą w związku w tym rozumieniu, że wzbogacenie jest wynikiem zubożenia, a zatem by miały wspólne źródło oraz
3. aby wzbogacenie nastąpiło bez podstawy prawnej.

W literaturze przyjmuje się, że brak podstawy prawnej oznacza uzyskanie korzyści kosztem zubożonego, nieusprawiedliwione przez czynność prawną, przepis ustawy, orzeczenie sądu lub decyzję administracyjną. W tym kontekście za dokonane bez podstawy prawnej uznać należy świadczenie, rozumiane jako nakazane działanie lub zaniechanie dłużnika, będące przedmiotem stosunku obligacyjnego. Świadczenie takie pojawia się więc zawsze jako element istniejącego zobowiązania. Świadczenie jest przedmiotem prawa wierzyciela, sprowadza się do zachowania zgodnego z treścią zobowiązania i polega na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela, odpowiadającemu korzyści, jaką ma on odnieść.

Żądanie zwrotu poniesionych nakładów na cudzą nieruchomość

Jeżeli siostra domagałaby się zwrotu poniesionych nakładów w oparciu o przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia, to w takiej sytuacji również nie wystąpi podatek. Mowa tu oczywiście o podatku PIT. Trzeba bowiem podkreślić, że opodatkowaniu podlega przychód, który rozumiany jest jako przysporzenie majątkowe powodujące zwiększenie aktywów podatnika. Gdyby Pani siostra otrzymała zwrot wydatków, to w żaden sposób nie zwiększyłyby się jej przychody, lecz jedynie doszłoby do wyrównania stanu sprzed poniesienia nakładów. W konsekwencji w tym wypadku nie wystąpi podatek, co też potwierdza treść interpretacji Dyrektora KIS z dnia 10.10.2019 r., nr 0113-KDIPT3.4011.389.2019.1.ASZ.

W interpretacji Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 5października 2015 r. Nr IPPB4/4511-861/15-2/JK, czytamy: „zatem o przychodzie można mówić wtedy, gdy ma on charakter trwałego przysporzenia majątkowego, tj. konkretny wymiar finansowy. Wobec tego do przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym nie zalicza się kwot uzyskanych z tytułu różnego rodzaju zwrotów nakładów własnych poczynionych za inny podmiot, pod warunkiem, że ów zwrot rzeczywiście odpowiada kwocie uprzednio poniesionych nakładów”.

W interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 31.01.2017 r., nr 1462-IPPB4.4511.1233.2016.1.GF czytamy:

„Biorąc więc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że otrzymanie przez Wnioskodawcę od współwłaściciela zwrotu nakładów poniesionych przez Wnioskodawcę na opisaną powyżej nieruchomość wspólną - polegające na tym, że wartość 1/2 poniesionych przez Wnioskodawcę nakładów na opisaną powyżej nieruchomość wspólną, do której zwrotu na rzecz Wnioskodawcy jest zobowiązany współwłaściciel, zostanie potrącona z kwotą spłaty za udział 1/2 w prawie własności nieruchomości, do której zapłaty na rzecz współwłaściciela będzie zobowiązany Wnioskodawca w związku z nabyciem udziału współwłaściciela w wyniku zniesienia współwłasności –nie będzie stanowiło przychodu dla Wnioskodawcy w świetle art. 10 ust. 1 pkt 9) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ponieważ w opisanym powyżej stanie faktycznym nie mamy do czynienia z powstaniem przysporzenia majątkowego po stronie Wnioskodawcy.”

Jeżeli w opisanym przypadku prawidłowy jest pierwszy scenariusz, to moim zdaniem można umowę określić jako umowę darowizny i w ten sposób ją potraktować. Z opisu sprawy wynika bowiem, że to rodzice uzyskali korzyść z tytułu remontu nieruchomości, a nie Pani. W związku z tym w mojej ocenie poprawna jest umowa darowizny w zakresie zwrotu siostrze poniesionych nakładów.