Spadek dla nieślubnego dziecka• Autor: Tomasz Ciasnocha |
|
W styczniu tego roku zmarł mój ojciec. Jestem dzieckiem nieślubnym, ale ojciec płacił na mnie alimenty. Mam prawie 50 lat, przez całe moje życie widziałam go ze dwa razy, nie utrzymywaliśmy kontaktów. Nie wiem, jak żył, nie znałam jego rodziny. Wiem tylko, że ożenił się z kobietą z dzieckiem, które uznał za swoje. Z żoną miał syna, który już też nie żyje. Moja dorosła córka namówiła mnie, abym dowiedziała się, czy należy mi się jakiś spadek dla nieślubnego dziecka lub zachowek. Ojciec mieszkał w innym mieście, o jego stanie majątkowym nic nie wiem. Nie wiem, czy zostawił jakiś testament. Jeśli w ogóle warto zajmować się tą sprawą, to co należałoby zrobić? |
|
Spadek lub zachowek dla nieślubnego dzieckaBędąc dzieckiem zmarłego, jest Pani w pełni uprawniona do spadku, względnie do zachowku.
Jeżeli Pani ojciec nie pozostawił testamentu, w którym zadysponował swoim majątkiem, w grę będzie wchodzić dziedziczenie ustawowe.
Pisze Pani, że w dniu śmierci ojciec był żonaty i miał przysposobione dziecko. Jego własny syn zmarł wcześniej. W takiej sytuacji będzie miał zastosowane art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli zmarły pozostawił żonę i dzieci, to są one powołane do spadkobrania w częściach równych (z tym, że część przypadająca żonie nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku). Biorąc pod uwagę, że w momencie śmierci Pani ojca do grona spadkobierców należała jego żona, jego przysposobione dziecko i Pani – dziedziczycie wszyscy po 1/3 części spadku. Gdyby jego zmarły syn pozostawił dzieci (wnuki Pani ojca) – Pani udział spadkowy wynosiłby 1/4.
Jeżeli Pani ojciec rozdysponował majątkiem w testamencie, w którym Panią pominął, przysługuje Pani prawo do zachowku od spadku dla nieślubnego dziecka. Prawo to wynika z art. 991 § 1 K.c. Artykuł ten wskazuje, iż zstępnemu (czyli m.in. Pani), który byłby powołany do spadku z ustawy, należy się połowa tego udziału. Jak wskazałem powyżej, jeżeli Pani udział w przypadku dziedziczenia ustawowego wynosi 1/3 spadku, to zachowek wynosiłby 1/6 spadku. Rozmiar zachowku ulega zwiększeniu do 2/3 udziału w przypadku osób małoletnich lub trwale niezdolnych do pracy. Obliczanie zachowkuWarto pamiętać, iż zgodnie z art. 993 K.c. przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę. Nie dolicza się jednak, zgodnie z art. 994 K.c.: drobnych darowizn, darowizn dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od śmierci spadkodawcy, na rzecz osób niebędących spadkobiercami lub uprawnionymi do zachowku.
Zachowek przyjmuje postać pieniężną, nie można zatem dochodzić wydania określonej rzeczy należącej do masy spadkowej.
Należy mieć jeszcze na uwadze, że roszczenie z tytułu prawa do zachowku przedawnia się w terminie 3 lat od ogłoszenia testamentu.
Polskie prawo spadkowe, przyznając prawo do spadku lub zachowku zstępnemu (każde dziecko należy do kategorii określanej jako zstępni), nie rozróżnia pomiędzy dzieckiem pochodzącym z małżeństwa i spoza małżeństwa. By jednak dziedziczyć, należy wykazać pochodzenie od zmarłego, czyli udowodnić, że zmarły rzeczywiście był Pani ojcem. Nabycie spadku przez nieślubne dzieckoPisze Pani, że jest Pani dzieckiem nieślubnym. Pytanie zatem, czy jest Pani dzieckiem uznanym przez ojca, a w praktyce czy zmarły jest wskazany jako Pani ojciec w Pani akcie urodzenia. Jeżeli tak, to jest Pani legitymowana do złożenia wniosku do sądu w celu uzyskania postanowienia o nabyciu spadku dla nieślubnego dziecka czy też do wystąpienia z powództwem przeciwko spadkobiercom testamentowym o należny Pani zachowek. W przeciwnym wypadku wcześniej, przed złożeniem wniosku o nabycie spadku, musiałaby Pani wystąpić z powództwem o ustalenie ojcostwa. Postępowanie to nie należy do najłatwiejszych pod względem dowodowym, biorąc pod uwagę, że Pani ojciec zmarł, nie jest jednak niemożliwe do przeprowadzenia.
Pisze Pani, iż ojciec płacił alimenty. To nie oznacza koniecznie, że ojciec uznał Panią przed kierownikiem urzędu cywilnego. Znane są przypadki, kiedy ojciec biologiczny nie uznał dziecka w urzędzie stanu cywilnego, nie dał mu swego nazwiska, ale umówił się z matką dziecka i płacił dobrowolnie alimenty. Zakładam jednak, że Pani ojciec uznał Panią jako swoje dziecko.
Przechodząc do kwestii spadku i zachowka przedstawię, jak wygląda postępowanie sądowe mające na celu uzyskania spadku, i w jakiej sytuacji pojawia się prawo do zachowku. Jak ubiegać się o spadek będąc nieślubnym dzieckiem?Będąc dzieckiem zmarłego, może Pani złożyć wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu. Wniosek taki składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego ojca. Do wniosku należy dołączyć akt zgonu. W postępowaniu sąd przyjmuje tzw. zapewnienie spadkowe. Jest to oświadczenie stron (zainteresowanych nabyciem spadku – czyli Pani, żony zmarłego i ich dziecka) składane ustnie przed sądem, iż zmarły w momencie śmierci był żonaty i że posiadał tyle a tyle dzieci.
Strony oświadczają również, że zmarły nie pozostawił testamentu lub – jeżeli zmarły spisał testament – oświadczają, że zmarły pozostawił testament i przedkładają go sądowi.
Jeżeli strony oświadczą, że zmarły nie pozostawił testamentu, sąd wyda postanowienie spadkowe, w którym stwierdzi, że spadek po zmarłym na podstawie ustawy nabyła żona i dwoje dzieci (w tym Pani) po 1/3 części.
Jeżeli jedna ze stron (np. żona zmarłego) przedłoży testament, z którego wynikać będzie, że zmarły cały majątek zapisał np. żonie, to sąd wyda postanowienie spadkowe, w którym stwierdzi, że spadek po zmarłym na mocy testamentu nabyła w całości żona.
W tej sytuacji nie otrzyma Pani żadnego spadku po ojcu, ale będzie Pani miała prawo do zachowku.
Zachowek to prawo do części majątku przyznane dzieciom, małżonkowi, rodzicom zmarłego, którzy, gdyby nie było testamentu, mieliby prawo do spadku. Zachowek wynosi połowę ze spadku, który sąd przyznałby Pani jako nieślubnemu dziecku, gdyby nie było testamentu.
Zachowek może przybrać tylko kwotę pieniężną (nie mogą być to konkretne rzeczy należące do zmarłego). Żeby go otrzymać, musi wystąpić Pani do sądu z pozwem przeciwko spadkobiercy testamentowemu (w naszym przykładzie – przeciwko żonie zmarłego) o zapłatę kwoty zachowku. PrzykładyPani Anna przez wiele lat nie utrzymywała kontaktu z ojcem. Choć nigdy nie byli blisko, ojciec regularnie płacił na nią alimenty i uznał ją oficjalnie w urzędzie stanu cywilnego. Po jego śmierci dowiedziała się, że pozostawił po sobie majątek, jednak cały spadek zapisał w testamencie swojej drugiej żonie. Dzięki temu, że była uznanym dzieckiem, mogła wystąpić do sądu z pozwem o zachowek. Po przeprowadzeniu sprawy sądowej i przedstawieniu aktu urodzenia oraz innych dokumentów wykazujących jej pokrewieństwo z ojcem, sąd przyznał jej prawo do zachowku w wysokości połowy udziału, który przypadłby jej przy dziedziczeniu ustawowym.
Pan Marek dowiedział się o śmierci swojego ojca dopiero kilka miesięcy po pogrzebie. Nigdy nie znał swojego ojca osobiście, ale od dziecka miał wpisane jego nazwisko w akcie urodzenia. Ojciec za życia ożenił się i wychowywał dzieci z drugiego małżeństwa. Gdy Marek złożył wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, okazało się, że ojciec nie zostawił testamentu. Sąd, po przesłuchaniu wszystkich zainteresowanych i przedstawieniu dokumentów, wydał postanowienie, w którym uznał, że spadek dzielony jest pomiędzy wdowę oraz dzieci – w tym Marka – po równo. W efekcie Marek nabył 1/3 spadku po ojcu, mimo że przez całe życie nie mieli żadnego kontaktu.
Pani Katarzyna przez całe życie wiedziała, że jej biologicznym ojcem był znany przedsiębiorca. Ojciec jednak nigdy jej nie uznał i nie figurował w jej akcie urodzenia. Po jego śmierci dowiedziała się, że pozostawił znaczny majątek. Chcąc dochodzić swoich praw, musiała najpierw wytoczyć powództwo o ustalenie ojcostwa. Dzięki zeznaniom świadków, dokumentom oraz badaniom DNA sąd potwierdził, że zmarły był jej ojcem. Dopiero po tym rozstrzygnięciu mogła wnieść sprawę o zachowek przeciwko spadkobiercom testamentowym, którym w całości przypadł majątek. Po długim postępowaniu sądowym Katarzyna otrzymała należny jej zachowek. PodsumowanieNieślubne dziecko ma w świetle polskiego prawa spadkowego takie same prawa jak dzieci pochodzące z małżeństwa. Kluczowe jest jednak udokumentowanie pokrewieństwa ze zmarłym. W zależności od tego, czy zmarły pozostawił testament, dziecko może dziedziczyć ustawowo lub dochodzić zachowku. Często konieczne jest złożenie wniosku do sądu o stwierdzenie nabycia spadku lub wytoczenie powództwa o zachowek, a w niektórych przypadkach — także o ustalenie ojcostwa. Oferta porad prawnychJeśli znajdujesz się w podobnej sytuacji i potrzebujesz pomocy w sprawach spadkowych, zachowku czy ustalenia ojcostwa, skorzystaj z naszych porad prawnych online. Doświadczeni prawnicy przeanalizują Twoją sprawę, wyjaśnią możliwości i wskażą najlepsze rozwiązania, a wszystko szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu. Źródła:1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę, wypełniając formularz poniżej ▼▼▼. Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online 
O autorze: Tomasz Ciasnocha Magister prawa, absolwent Uniwersytetu Rzeszowskiego. Aplikację sadową również ukończył w Rzeszowie. Specjalizuje się w prawie administracyjnym oraz cywilnym, na co dzień zajmuje się gospodarką nieruchomościami. Dzięki stałej współpracy z bankiem spółdzielczym doskonale orientuje się w prawie bankowym. Za sprawą pobytu na uniwersytecie katolickim w Angers we Francji oraz stażu w firmie ubezpieczeniowej AXA, również w Angers, poznał dość dobrze prawo francuskie. Językiem francuskim posługuje się w stopniu biegłym. Prywatnie interesuje się ochroną prawną człowieka, w szczególności wynikającą z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. |
|
