Świadectwo pracy dla członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej

Rozwiązanie stosunku pracy zawartego na podstawie spółdzielczej umowy o pracę

W przypadku rozwiązania stosunku pracy zawartego na podstawie spółdzielczej umowy o pracę po stronie pracodawcy powstaje obowiązek wydania pracownikowi świadectwa pracy.

Zgodnie z art. 2 Kodeksu pracy (w skrócie K.p.) „pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę”.

Zgodnie z art. 22 § 1 K.p. „przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem”.

Stronami stosunku pracy są pracownik i pracodawca. Stosunki pracy określone w art. 22 K.p. nawiązuje się na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Wynika to bezpośrednio ze wskazanego wyżej art. 2 K.p., według którego pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie jednej z tych czynności prawnych.

Stosunki pracy oparte na spółdzielczych umowach o pracę zwane są w literaturze „spółdzielczymi stosunkami pracy”.

Spółdzielczy stosunek pracy zawarty jest między spółdzielnią pracy a jej członkiem na podstawie spółdzielczej umowy o pracę. „Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę reguluje ustawa – Prawo spółdzielcze, a w zakresie nie uregulowanym odmiennie tą ustawą stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy” (art. 77 K.p.).

Pracownikami więc w znaczeniu kodeksowym są również członkowie spółdzielni zatrudnieni na podstawie spółdzielczej umowy o pracę. Prawo spółdzielcze (ustawa z dnia 16 września 1982 r.; Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.) nie nazywa ich pracownikami, jednak osoby te mają także status pracowniczy w rozumieniu Kodeksu pracy, gdyż tak właśnie stanowi powyższy art. 2 K.p. Przepisy Kodeksu pracy mają do tych pracowników zastosowanie jako ogólniejsze (łac. lex generalia), jeżeli prawo spółdzielcze jako szczególne (łac. lex specialis) nie reguluje inaczej ich praw i obowiązków.

Obowiązek niezwłocznego wydania pracownikowi świadectwa pracy w przypadku rozwiązania stosunku pracy

Zgodnie z przepisami prawa pracy – rozwiązanie lub wygaśnięcie każdego stosunku pracy skutkuje powstaniem po stronie pracodawcy obowiązku wydania pracownikowi świadectwa pracy. Pracodawca jest obowiązany wydać pracownikowi świadectwo pracy „z urzędu”, bezwarunkowo i niezwłocznie (art. 97 K.p.).

Zakres obowiązku pracodawcy wydania pracownikowi świadectwa pracy określa rozporządzenie MPiPS z dnia 15.05.1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz. U. Nr 60, poz. 284 z późn. zm.).

Pracodawca nie może uzależniać sporządzenia i wydania świadectwa pracy od wystąpienia przez pracownika z odpowiednią inicjatywą. Obowiązek sporządzenia i wydania świadectwa pracy powstaje również niezależnie od spełnienia przez pracownika innych warunków, np. uprzedniego rozliczenia się z pracodawcą. Obowiązek taki powstaje również w sytuacji, gdy pracownik zwraca się z prośbą do pracodawcy o wydanie takiego dokumentu (art. 97 K.p.). Pracodawca powinien świadectwo pracy wydać niezwłocznie na żądanie pracownika, nie później jednak niż w terminie do 7 dni.

Dodać należy, że obowiązek niezwłocznego wydania pracownikowi świadectwa pracy spoczywa na pracodawcy lub na pracowniku upoważnionym do działania w imieniu pracodawcy (zazwyczaj pracowniku działu kadr).

Zgodnie z art. 282 § 1 pkt 3 K.p. niewydanie pracownikowi świadectwa pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika:

Art. 282. § 1. „Kto, wbrew obowiązkowi:

1. nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika, wysokość tego wynagrodzenia lub świadczenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń,
2. nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu,
3. nie wydaje pracownikowi świadectwa pracy,
   
   podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew obowiązkowi nie wykonuje podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu pracy lub ugody zawartej przed komisją pojednawczą lub sądem pracy”.

Działanie pracodawcy, które jest uporczywe lub nosi znamiona złośliwości, może być uznane za przestępstwo przeciwko prawom pracownika (art. 218 Kodeksu karnego):

Art. 218. § 1. „Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Osoba określona w § 1, odmawiająca ponownego przyjęcia do pracy, o której przywróceniu orzekł właściwy organ, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Osoba określona w § 1, która będąc zobowiązana orzeczeniem sądu do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy, obowiązku tego nie wykonuje – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3”.

Sprostowanie świadectwa pracy

Pracownikowi, który nie zgadza się z treścią wydanego świadectwa pracy, przysługuje prawo wystąpienia do pracodawcy z wnioskiem o sprostowanie świadectwa. W razie nieuwzględnienia wniosku pracownik może wystąpić o sprostowanie świadectwa pracy do sądu pracy (art. 97 § 2¹ K.p.). Ponieważ ustawa nie zastrzega formy pisemnej, pracownik może skierować do pracodawcy wniosek o sprostowanie świadectwa pracy również w formie ustnej.

Pracownik ma możliwość wystąpienia do sądu pracy z żądaniem sprostowania świadectwa pracy, ale wyłącznie po uprzednim skierowaniu wniosku o sprostowanie świadectwa pracy do pracodawcy, i tylko w razie nieuwzględnienia takiego wniosku przez pracodawcę.

Pracownik może wystąpić do sądu pracy zarówno w razie otrzymania decyzji pracodawcy odmawiającej uwzględnienia wniosku o sprostowanie świadectwa pracy, jak i w przypadku nieotrzymania w terminie żadnej odpowiedzi.

Pracodawca jest obowiązany zawiadomić pracownika na piśmie o negatywnym wyniku rozpatrzenia wniosku o sprostowanie świadectwa pracy w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku (§ 5 ust. 1 rozporządzenia w sprawie świadectw). W razie uwzględnienia wniosku pracodawca ma obowiązek wydać pracownikowi, w terminie 7 dni od otrzymania wniosku, nowe świadectwo pracy.

Roszczenie o wydanie świadectwa pracy

Pracownikowi, któremu pracodawca bezprawnie odmawia wydania świadectwa pracy przysługuje, niezależnie od roszczeń przewidzianych w Kodeksie pracy (o sprostowanie świadectwa pracy i o odszkodowanie), także roszczenie o wydanie świadectwa pracy.

Ponadto zauważyć należy, że zgodnie z treścią art. 99 K.p. „pracownikowi przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę wskutek niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy”.

Odszkodowanie to „przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z tego powodu, nie dłuższy jednak niż 6 tygodni. Orzeczenie o odszkodowaniu w związku z wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy stanowi podstawę do zmiany tego świadectwa”.

Odmowa dobrowolnego wyrównania szkody wyrządzonej przez pracodawcę niewydaniem, nieterminowym wydaniem bądź wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy uzasadnia wystąpienie pracownika z żądaniem do sądu pracy. W takiej sytuacji pracownik nie musi wcześniej wyczerpać trybu postępowania wewnątrzzakładowego ani też dochować terminu przewidzianego dla wytoczenia powództwa o sprostowanie świadectwa pracy (art. 97 § 2¹). Zaspokojenia swego żądania może się zatem domagać w czasowych ramach ogólnego, 3-letniego terminu przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy (art. 291 § 1).

W razie niewykonania przez pracodawcę obowiązku zmiany świadectwa pracy w następstwie orzeczenia o odszkodowaniu pracownik może się domagać ponownego odszkodowania na zasadach i w wysokości określonych przez art. 97 § 1 i 2.

Podstawa prawna: art. 291 § 1 Kodeksu pracy:

Art. 291. § 1. „Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

§ 2. Jednakże roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody, wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia.

§ 2¹. Przepis § 2 stosuje się także do roszczenia pracodawcy, o którym mowa w art. 611 oraz w art. 1011 § 2.

§ 3. Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, do przedawnienia roszczenia o naprawienie tej szkody stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.

§ 4. Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną.

§ 5. Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem organu powołanego do rozstrzygania sporów, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą w trybie określonym w kodeksie przed takim organem, ulega przedawnieniu z upływem 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia lub zawarcia ugody”.

Świadectwo pracy członka spółdzielni

Reasumując, stwierdzić należy, że rozwiązanie stosunku pracy nawiązanego na podstawie spółdzielczej umowy o pracę rodzi powstanie po stronie pracodawcy obowiązku wydania świadectwa pracy. Ponieważ przepisy prawa spółdzielczego nie stanowią inaczej, w zakresie powstania obowiązku wydania świadectwa pracy zastosowanie znajduje art. 97 K.p.

Jeżeli więc wykonując pracę w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, był Pan członkiem i zarazem pracownikiem tej spółdzielni, to obowiązkiem spółdzielni, obecnie likwidatora, jest wydanie niżej wymienionych dokumentów:

1. świadectwa pracy członka spółdzielni,
2. zaświadczenia o osiąganych miesięcznych wynagrodzeniach – druk Rp-7,
3. zaświadczenia o okresach nieskładkowych po dniu 14 listopada 1991 r.

Skoro wykonywał Pan stosunek pracy zawarty na podstawie przepisów prawa spółdzielczego oparty na członkostwie w spółdzielni – to obowiązkiem spółdzielni-likwidatora jest wydanie świadectwa pracy, czyli dokumentu potwierdzającego fakt wykonywania przez członka spółdzielni pracy, w tej sytuacji takim dokumentem jest – świadectwo pracy członka spółdzielni.

Jeżeli jednak Pan był wyłącznie członkiem spółdzielni, to spółdzielnia winna wydać wyłącznie zaświadczenie potwierdzające ten fakt.

Reasumując, istotne jest to, czy posiadał Pan status członka i pracownika spółdzielni, czy też był Pan wyłącznie członkiem spółdzielni, oraz to, z jakiego tytułu wypłacane było wynagrodzenie określone w Rp-7.

Wyjaśnienie tych okoliczności umożliwi stwierdzenie, czy spółdzielnia-likwidator winna wydać świadectwo pracy członka spółdzielni, czy też tylko i wyłącznie zaświadczenie.