Powrót z USA i zamieszkanie w Polsce na stałe a mienie przesiedleńcze, emerytura i podatki

Uwaga ogólna

Trudno przewidzieć wszystkie okoliczności i czynności związane z Państwa powrotem, zbyt wiele jest bowiem zmiennych, które należałoby wziąć pod uwagę. Próba opisania tak wszechstronna, jak sugeruje otwarta treść Pana zapytania, zajęłaby setki stron maszynopisu i pochłonęła setki godzin pracy – z finansowego punktu widzenia stworzenie takiego opisu byłoby zatem nieopłacalne. Przedstawię poniżej, moim zdaniem, najczęściej występujące problemy i wybrane wskazówki.

Rejestracja w US

W pierwszej kolejności po powrocie winien Pan zarejestrować się w urzędzie skarbowym właściwym według miejsca zamieszkania na formularzu NIP-3.

Mienie przesiedleńcze z USA a VAT i cło

Wracając do Polski, przywiezie Pan ze sobą z pewnością tzw. mienie przesiedleńcze. Gdy mieniem tym nie są towary akcyzowe, to i tak mamy do czynienia z podatkiem od towarów i usług (VAT) i cłem. Można w tym zakresie jednak korzystać ze zwolnienia w określonych okolicznościach.

Zgodnie z ustawą o VAT:

• terytorium państwa członkowskiego – to terytorium państwa wchodzące w skład terytorium Wspólnoty;
• terytorium państwa trzeciego – to terytorium państwa niewchodzące w skład terytorium Wspólnoty;
• import towarów – to przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju;
• wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów – to nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz.

Zgodnie z art. 47 ustawy o podatku od towarów i usług zwalnia się od podatku import rzeczy osobistego użytku osoby fizycznej przenoszącej miejsce zamieszkania z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki:

1. rzeczy służyły do osobistego użytku tej osobie w miejscu zamieszkania na terytorium państwa trzeciego, z tym że towary nieprzeznaczone do konsumpcji musiały służyć do takiego użytku przez okres co najmniej 6 miesięcy przed dniem, w którym osoba ta przestała mieć miejsce zamieszkania na terytorium państwa trzeciego;
2. rzeczy będą używane na terytorium kraju do takiego samego celu, w jakim były używane na terytorium państwa trzeciego;
3. osoba fizyczna miała miejsce zamieszkania na terytorium państwa trzeciego nieprzerwanie przez okres co najmniej 12 miesięcy poprzedzających zmianę miejsca zamieszkania;
4. rzeczy te przez 12 miesięcy od dnia zgłoszenia do procedury dopuszczenia do obrotu nie mogą zostać oddane jako zabezpieczenie, sprzedane, wynajęte, użyczone, wydzierżawione lub w inny sposób odstąpione odpłatnie lub nieodpłatnie bez wcześniejszego poinformowania o tym organu celnego.

Zwolnienia nie stosuje się m.in. do środków transportu przeznaczonych do działalności gospodarczej.

Odnośnie cła – Rozporządzenie Rady (WE) NR 1186/2009 z dnia 16 listopada 2009 r. ustanawiające wspólnotowy system zwolnień celnych wskazuje, że „mienie osobiste” oznacza każde mienie przeznaczone na własny użytek osób zainteresowanych lub do zaspokojenia potrzeb ich gospodarstw domowych. Mienie osobiste tworzą w szczególności:

1. majątek ruchomy gospodarstwa domowego;
2. rowery i motocykle, prywatne pojazdy mechaniczne i przyczepy do nich, przyczepy campingowe, łodzie wycieczkowe i prywatne samoloty.

Dobytek gospodarstwa domowego właściwy dla zwykłych potrzeb rodziny, zwierzęta domowe i zwierzęta wierzchowe, jak również przenośne instrumenty i sprzęt potrzebny do wykonywania przez osobę zainteresowaną rzemiosła lub zawodu, również stanowią mienie osobiste. Mienie osobiste nie może mieć takiego charakteru bądź ilości, która wskazywałaby, że jest przywożone w celach handlowych.

Zwolnione z należności celnych przywozowych jest mienie osobiste przywożone przez osoby fizyczne przenoszące swoje miejsce zamieszkania z państwa trzeciego na obszar celny Wspólnoty.

Akcyza i samochód z USA

Może ponadto dojść do opodatkowania akcyzą przywożonych towarów akcyzowych (najczęściej przywożonym towarem akcyzowym są samochody). Można jednak i tu skorzystać ze zwolnień.

Zgodnie z art. 112 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym zwalnia się od akcyzy samochód osobowy przywożony spoza terytorium państw członkowskich oraz państw członkowskich Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym przez osobę fizyczną przybywającą na terytorium kraju na pobyt stały lub powracającą z czasowego pobytu z terytorium tych państw, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki:

1. samochód osobowy jest przeznaczony do użytku osobistego tej osoby;
2. samochód osobowy służył do użytku osobistego tej osoby w miejscu poprzedniego jej pobytu poza terytorium państwa członkowskiego lub państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym przez okres co najmniej 6 miesięcy przed zmianą miejsca pobytu;
3. osoba ta przedstawi właściwemu naczelnikowi urzędu celnego dowód potwierdzający spełnienie warunku, o którym mowa w pkt 2;
4. osoba ta przebywała poza terytorium państwa członkowskiego lub państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym przez okres co najmniej 12 kolejnych miesięcy poprzedzających zmianę miejsca pobytu;
5. samochód osobowy nie zostanie sprzedany, wynajęty lub w jakikolwiek inny sposób oddany do użytku osobie trzeciej przez okres 12 miesięcy od dnia jego przywozu na terytorium kraju.

Jak wskazuje się w doktrynie:

„Artykuł 112 u.p.a. daje podstawy do zwolnienia od akcyzy importu samochodu osobowego stanowiącego mienie przesiedleńcze osoby fizycznej przybywającej na terytorium kraju na pobyt stały lub powracającej z czasowego pobytu z terytorium państwa trzeciego. Przedmiotowe zwolnienie od akcyzy funkcjonowało do 1 marca 2009 r. na podstawie § 30 rozporządzenia z 2004 r. w sprawie zwolnień od akcyzy. Niniejszy przepis ustawy doprecyzowuje zakres zwolnienia oraz powiela warunki obowiązujące przed wejściem w życie ustawy.

Stosownie do treści tego przepisu zwolnieniu podlega przywóz samochodu osobowego spoza terytorium państw członkowskich oraz państw stron Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym przez osobę fizyczną przybywającą na terytorium kraju na pobyt stały lub powracającą z czasowego pobytu z terytorium tych państw. Zwolnienia dla osób przywożących samochody z państw członkowskich UE oraz państw stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym zostały określone w art. 110 u.p.a.

W przypadku importu samochodu osobowego zwolnienie od akcyzy ma zastosowanie, jeżeli samochód osobowy jest przeznaczony do użytku osobistego tej osoby oraz co najmniej 6 miesięcy przed zmianą miejsca pobytu samochód ten służył do użytku osobistego tej osoby w miejscu poprzedniego jej pobytu poza terytorium państwa członkowskiego lub państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. W celu potwierdzenia spełniania niniejszego warunku, osoba zobowiązana jest przedstawić właściwemu naczelnikowi urzędu celnego dowód potwierdzający użytkowanie samochodu osobowego do celów osobistych co najmniej 6 miesięcy przed zmianą miejsca pobytu. Dokumentem tym może być dokument potwierdzający rejestrację samochodu poza UE czy też faktura zakupu.

Dodatkowo, aby zwolnienie to mogło mieć zastosowanie, osoba importująca samochód osobowy jako mienie przesiedleńcze powinna przebywać poza terytorium państwa członkowskiego lub państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym przez okres co najmniej 12 kolejnych miesięcy poprzedzających zmianę miejsca pobytu. Jednocześnie po dokonaniu importu samochód osobowy nie może być sprzedany, wynajęty lub w jakikolwiek inny sposób oddany do użytku osobie trzeciej przez okres 12 miesięcy od dnia jego przywozu na terytorium kraju” [S. Parulski, Komentarz do art.112 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz.U.09.3.11) [w:] S. Parulski, Akcyza. Komentarz, LEX, 2010, wyd. 2].

Przywóz gotówki z USA

Proszę rozważyć też sposób „transferu” do Polski gotówki – chciałbym zauważyć, iż zgodnie z ustawą z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe jest Pan nierezydentem jako osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania za granicą, a nierezydenci przekraczający granicę państwową są obowiązani zgłaszać, w formie pisemnej, organom celnym lub organom straży granicznej przywóz do kraju złota dewizowego lub platyny dewizowej, bez względu na ilość, a także krajowych lub zagranicznych środków płatniczych, jeżeli ich wartość przekracza łącznie równowartość 10 000 euro. Oczywiście nie dotyczy to przelewów bankowych.

Wskazać należy również, iż niezgłoszenie wwiezienia kwoty wyższej niż ww. jest wykroczeniem karnym skarbowym – zgodnie z Kodeksem karnym skarbowym:

• art. 106f: „Kto wbrew obowiązkowi nie zgłasza organom celnym lub organom Straży Granicznej przywozu do kraju albo wywozu za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych albo w zgłoszeniu tym podaje nieprawdę, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe”.
• art. 106h: „Kto wbrew obowiązkowi nie przedstawia organom celnym lub organom Straży Granicznej, na ich żądanie, przywożonych do kraju lub wywożonych za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe”.

Kupno nieruchomości w Polsce

Nabywając nieruchomość, stanie się Pan podatnikiem podatku od czynności cywilnoprawnych, ponieważ obowiązek podatkowy przy umowie sprzedaży ciąży na kupującym. Płatnikiem podatku obowiązanym do obliczenia, pobrania i odprowadzenia podatku będzie notariusz. Podatek wyniesie 2% wartości rynkowej nieruchomości nabywanej.

Będąc właścicielem nieruchomości, stanie się Pan również podatnikiem podatku od nieruchomości, gdyż co do zasady opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają:

1. grunty;
2. budynki lub ich części;
3. budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Podatnikami podatku od nieruchomości są m.in. osoby fizyczne, będące:

1. właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych (jeżeli przedmiot opodatkowania znajduje się w posiadaniu samoistnym, obowiązek podatkowy w zakresie podatku od nieruchomości ciąży na posiadaczu samoistnym);
2. posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych;
3. użytkownikami wieczystymi gruntów.

Rada gminy, w drodze uchwały, określa wysokość stawek podatku od nieruchomości, z tym że stawki nie mogą przekroczyć rocznie:

1. od gruntów:
   1. związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, bez względu na sposób zakwalifikowania w ewidencji gruntów i budynków – 0,62 zł od 1 m² powierzchni,
   2. pod jeziorami, zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych – 3,38 zł od 1 ha powierzchni,
   3. pozostałych, w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego – 0,30 zł od 1 m² powierzchni;
2. od budynków lub ich części:
   1. mieszkalnych – 0,51 zł od 1 m² powierzchni użytkowej,
   2. związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz od budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej – 17,31 zł od 1 m² powierzchni użytkowej,
   3. zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie obrotu kwalifikowanym materiałem siewnym – 8,06 zł od 1 m² powierzchni użytkowej,
   4. związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych, zajętych przez podmioty udzielające tych świadczeń – 4,27 zł od 1 m² powierzchni użytkowej,
   5. pozostałych, w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego – 5,78 zł od 1 m² powierzchni użytkowej;
3. od budowli – 2% ich wartości określonej na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 3 i ust. 3-7 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

Emerytura z USA

Stanie się Pan polskim rezydentem, gdy w Polsce będzie Pana miejsce zamieszkania. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Zgodnie z ustawą ww. za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

1. posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2. przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Powyższe stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki o uniknięciu podwójnego opodatkowania i zapobieżeniu uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, podpisana w Waszyngtonie dnia 8 października 1974 r., stanowi w art. 19, iż emerytury wypłacane z funduszy publicznych USA obywatelowi USA z tytułu pracy lub osobiście świadczonych usług jako pracownikowi Rządu USA lub jakiejkolwiek jego agendy w związku z pełnionymi funkcjami rządowymi będą zwolnione od opodatkowania przez Polskę. Praca lub osobiście świadczone usługi, wykonywane przez obywatela polskiego, będą traktowane przez USA jako pełnienie funkcji rządowych, jeżeli taka praca lub osobiście świadczone usługi są tak traktowane przez wewnętrzne prawo obu Umawiających się Państw.

Jeśli emerytura przysługuje z innego tytułu – jak wskazuje w piśmie z dnia 14 stycznia 2009 r. Izba Skarbowa w Bydgoszczy (sygnatura: ITPB2/415-998/08/PS) – „Emerytura i Social Security otrzymywana ze Stanów Zjednoczonych podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych w pełnej wysokości”.

Pozwolę sobie przytoczyć fragment uzasadnienia z ww. pisma:

„Na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) osoby prawne i ich jednostki organizacyjne, które dokonują wypłaty emerytur i rent z zagranicy, są – jako płatnicy – obowiązane do poboru miesięcznych zaliczek na podatek od wypłacanych przez nie emerytur i rent.

Stosownie do art. 8 ustawy – Ordynacja podatkowa, płatnik obowiązany jest na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wypłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

W myśl art. 35 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych płatnik wypłacający emerytury i renty z zagranicy (bank) jest obowiązany stosować postanowienia umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej z państwem, z którego pochodzą te emerytury i renty. Jeżeli zatem z umowy wynika, że dana emerytura (renta) powinna być w Polsce opodatkowana, płatnik pobierze zaliczki na podatek dochodowy.

Zgodnie z art. 35 ust. 3a ww. ustawy, podatnik przy odbiorze emerytury lub renty zagranicznej, którą co do zasady wypłaca się w walucie kraju wypłacającego, może wpłacić bankowi ustaloną zaliczkę w złotych. Wpłatę tę uznaje się za zaliczkę potrąconą przez płatnika, czyli przez bank.

Umowa podpisana w Waszyngtonie dnia 8 października 1976 r. między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki o uniknięciu podwójnego opodatkowania i zapobieżeniu uchylania się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (Dz. U. Nr 31, poz. 178) nie zawiera odrębnego artykułu dotyczącego opodatkowania emerytur (z wyjątkiem emerytur i rent otrzymywanych z funduszów publicznych z tytułu pełnionych poprzednio funkcji rządowych – emerytury takie podlegają opodatkowaniu w USA, w Polsce są one wolne od podatku, ale tego rodzaju emerytury, jak wynika z wniosku Wnioskodawczyni nie otrzymuje). Oznacza to, iż dochód z emerytury i Social Security otrzymywanej przez Wnioskodawczynię podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych, zgodnie z postanowieniami art. 5 umowy (»Ogólne zasady opodatkowania«).

Zgodnie z art. 5 ust. 1 tej umowy osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w Umawiającym się Państwie (w Polsce) może być opodatkowana przez drugie Umawiające się Państwo (w USA) z tytułu dochodu pochodzącego ze źródeł drugiego Umawiającego się Państwa (z USA) i tylko z tytułu takiego dochodu, zgodnie ze wszystkimi ograniczeniami zawartymi w niniejszej Umowie.

Przepis art. 5 ust. 2 umowy stanowi, iż postanowienia niniejszej Umowy nie będą w żaden sposób stwarzały ograniczenia wobec wyłączeń, zwolnień, zmniejszeń, zaliczeń lub innych przywilejów, przyznanych obecnie lub w przyszłości przez:

1. prawo jednego z Umawiających się Państw przy określeniu podatków pobieranych przez to Umawiające się Państwo lub
2. przez każdą inną umowę zawartą pomiędzy Umawiającymi się Państwami.

Stosownie do art. 5 ust. 3 umowy, bez względu na postanowienia niniejszej Umowy, z wyłączeniem ustępu 4, Umawiające się Państwo może opodatkować obywatela tego Umawiającego się Państwa lub osobę mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę w tym Umawiającym się Państwie (zgodnie z zasadami artykułu 4), tak jakby niniejsza Umowa nie weszła w życie.

Z powyższych przepisów wynika, iż Polska ma prawo opodatkować dochód z tytułu emerytury i Social Security wypłacanej ze Stanów Zjednoczonych osobie mającej miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Prawo to wynika z zapisu art. 5 ust. 3 umowy, zgodnie z którym państwu rezydencji przysługuje pełne prawo do opodatkowania dochodów, w tym m.in. emerytury, osoby mającej na jego terytorium miejsce zamieszkania.

Zatem polski bank jako płatnik jest obowiązany do poboru miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od wypłacanej podatnikowi emerytury ze Stanów Zjednoczonych.

Należy podkreślić, iż dochód np. z emerytury może być również opodatkowany w państwie, z którego jest wypłacany (w USA).

Podwójnemu opodatkowaniu w takiej sytuacji zapobiega metoda zawarta w art. 20 umowy (tzw. metoda proporcjonalnego zaliczenia).

W myśl art. 20 ust. 1 umowy, zgodnie z postanowieniami prawa polskiego i z zachowaniem przewidzianych w nim ograniczeń (z uwzględnieniem dokonywanych zmian bez naruszenia podstawowych zasad) Polska zezwoli osobie mającej miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce na zaliczenie na poczet należnych w Polsce podatków odpowiednich kwot podatków, zapłaconych w Stanach Zjednoczonych.

Powyższe oznacza, iż podatnik uzyskujący emeryturę ze Stanów Zjednoczonych będzie miał obowiązek opodatkować ten dochód w Polsce, jednak od podatku obliczonego zgodnie z polskimi przepisami podatkowymi będzie mógł odliczyć podatek zapłacony w Stanach Zjednoczonych. W związku z tym, przy zastosowaniu tej metody nie powstanie obciążenie dochodu podwójnym opodatkowaniem”.

W doktrynie wskazuje się ponadto, iż „bank dokonujący wypłaty emerytury z USA osobie, o której mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) – dalej u.ś.o.z. (np. obywatelowi polskiemu), ma obowiązek potrącić z kwoty tej emerytury składkę na ubezpieczenie zdrowotne” [P. Kostrzewa – „Vademecum Doradcy Podatkowego”].